Əcəm məscidi — (tatar. Əcem məçete, Әҗе́м мәчете́); (rus. Ази́мовская мече́ть, Azimovskaya meçet) Rusiya, Tatarıstan, Kazan şəhərindəki Tatar dini memarlıq abidəsi.
| Əcəm məscidi | |
|---|---|
| tatar. Әҗем мәчете | |
 Əcəm məscidi minarəsi. 2009-cu il | |
 | |
| 55°46′09″ şm. e. 49°06′55″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Rusiya |
| Status | məscid |
| Şəhər | Kazan |
| Yerləşir |
 Tatarıstan |
| Tikilmə tarixi | 1887-1890-cı illər |
| Üslubu | milli qəhrəmanlıq eklektizm |
| Hündürlüyü | 51 metr |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tatarların məskunlaşdığı tarixi bölgə olan köhnə Tatar məhəlləsinin cənub hissəsində yerləşir və bölgədəki təxminən on məsciddən biridir.
1887–1890-cı illərdə milli-qəhrəmanlıq cərəyanın eklektizmi şəklində 1804-cü ildən bəri mövcud olan köhnə taxta məscidin yerində inşa edilmişdir. Tikintisi tacir M. M. Əzimovun maddi köməkliyi hesabına aparılmışdır.
Dövrünün ənənəsinə görə, məscidin qarşısında inqilabdan əvvəl böyük şöhrət qazanmış "Əcəm Mədrəsəsi" də fəaliyyət göstərirdi. Mədrəsə binası hələ də məscidə bitişikdir. Məscidin imam və müəllimlərinin, ata oğlu Qəbdelvali və Hisametdin Qabdelqaffarovun adları ilə əlaqədar olaraq, ikinci növ "Qaffariya mədrəsəsi" kimi də tanınırdı.[1] 1900-cü ildə mədrəsədə 2 zadəgan, 4 tacir, 10 meşan, 18 ruhani və 50 kəndli uşağı olmaqla 84 nəfər təhsil alırdı. 1905-ci ildə şagirdlərin sayı 130-a çatdı, onlardan altmışı Kazan sakinləri, qalanları isə xaricilər idi. Mədrəsə 1918-ci ildə bağlanmışdır. Əbdülqarir bin Murtaza Əzimov mədrəsənin imamı olmuşdur.[2]
Əcəm məscidi — girişində: 51 metr hündürlüyü olan, minarəli bir mərtəbəli, iki salonlu məscid-cami yazısı olan məsciddir. Dekorasiysında müsəlman şərqinin memarlıq motivlərindən istifadə olunub. 1930–1992-ci illərdə Sovet hökumətinin dinə qarşı siyasəti səbəbindən təyinatı üzrə istifadə edilməyib. Məscid 1930-cu illərin sonlarında Tatarıstan Respublikası Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin qərarı ilə bağlandı. Burada SSRİ dövründə uzun müddətdir davam edən "mədəniyyət işçiləri hazırlığı kursları" var idi. Əcəm məscidi sənaye sahəsinin mərkəzində yerləşirdi. Məsciddə fəhlələr üçün yaşayış yeri də var idi.
Əcəm məscidinin çox vacib tarixi və milli abidə nümunəsi olduğunu nəzərə alaraq, onu yenidən qurmaq və əvvəlki görkəminə qaytarmaq üçün 1970-ci illərdə böyük işlər görülmüş, bunun üçün hərəkat başlanılmışdır.
1990–1992-ci illərdə memar R. V. Bilyalovun layihəsinə əsasən yenidən qurulmuş və bərpa edilmişdir. Məscidin ərazisində 2 mərtəbəli mədrəsə binası və axundun taxtadan evi var. Hal-hazırda müsəlman icması tərəfindən istifadə olunur.[3]
2016–2017-ci illərdə məsciddə 78 milyon rubl dəyərində təmir işləri aparılmışdır.[4]
- ↑ Ш. Мәрҗани. tt:Мөстәфадел-әхбар фи әхвали Казан вә Болгар (Казан һәм Болгар хәлләре турында файдаланылган хәбәрләр). К., ТКН, 1989. ISBN 5-298-0009-6 377–378 бит.
- ↑ "РФ Конституциясе сайты". 2020-03-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-04.
- ↑ Азимовская мечеть (Russian). ИсламЦентр. 24 December 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 January 2013.
- ↑ Зилә Гайфи. KZN. RU, 19.12.2016 [ölü keçid]
- Салихов Р.Р., Хайрутдинов Р.Р. Республика Татарстан: Памятники истории и культуры татарского народа (конец XVII- начало XX веков)- Казань: изд-во <Фест>, 1995.-280с.
- "Rus məscidlərindən" Əcəm məscidi (ing.)
- Əcəm mıscidi (rus.)
- Əcəm məscidinin əvvəllər bilinməyən hekayəsi, illərdir orada yaşayan insanın dilindən + fotoreportaj (rus.)
- Әҗем мәчете [ölü keçid]. (tatar.)
- Әҗем мәчете. (tatar.)
- Әҗем мәчете. (tatar.)