Əbu Talib (ərəb. أبو طالب) və ya Əbu Talib Əbdümənaf ibn Əbdilmüttalib ibn Haşim əl-Qureyşi əl-Haşimi — Bəni Haşim qəbiləsinin başçısı, şiələrin ilk imamı və sünnilərin dördüncü xəlifəsi Əlinin atası. İslam peyğəmbəri Məhəmmədin atası Abdullahın ata-ana bir qardaşıdır. Abdullahın vəfatından sonra Məhəmməd peyğəmbərin qəyyumu olmuşdur.[3]
| Əbu Talib | |
|---|---|
| ərəb. أبو طالب بن عبد المطلب | |
 | |
| Doğum tarixi | 539 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 619[1] |
| Vəfat yeri | |
| Həyat yoldaşı | |
| Uşaqları | |
| Atası | Əbdülmüttəlib ibn Haşim |
| Fəaliyyəti | tacir, şair |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Əbu Talib 535-ci ildə Hicaz bölgəsinin Məkkə şəhərində anadan olmuşdur. O, Haşimilərin başçısı Əbdülmüttəlibin oğlu və Məhəmməd peyğəmbərin doğumundan əvvəl ölən atası Abdullanın qardaşı idi. Gələcəkdə peyğəmbər olacaq Məhəmməd kiçik yaşlarından etibarən Əbu Talibin himayəsinə keçmişdir. Həmçinin İslamın ilk yayıldığı zamanlarda Əbu Talib Məhəmmədi Qureyş qəbiləsindən qorumuşdur.[4] Məkkə şairlərindən sayılan Əbu Talibin bəzi beytlərindən dilçilikdə istifadə edilməsi[5] onun mahir bir şair olduğunu göstərir. Onun Əbu Hiffən Abdullah ibn Əhməd əl-Mihzəmi tərəfindən toplanmış şeirləri "Divanu-Şeyxil-Əbatih" adı altında nəşr olunmuşdur. Əbu Talib təqribən 619-cu ildə 80 yaşında vəfat etmişdir.
Əbu Talibin müsəlmanlığı məsələsi müzakirə mövzusudur. Onun inamı haqqında ziddiyyətli fikirlər vardır:
Şiələrə görə o müsəlman olaraq ölmüşdür.[6][7][8][9][10] Əbu Talibin imanı haqqında şiələrin ən məşhur kiabı Şeyx Müfidin qələmə aldığı "İmanu Əbu Talib" kitabıdır. Onlar eləcə bu məsələ haqqında Qurani-Kərimin
"Məgər (O) səni yetim ikən tapıb, sığınacaq və pənah vermədimi?!"[11]
ayəsini dəlil olaraq gətirir və bu ayənin Əbu Talib haqqında olmasını iddia edirlər.
Sünnilər Əbu Talibin kafir olaraq öldüyünü bir sıra hədisləri[12][13][14][15][16] rəhbər tutaraq bəyan edir və bu haqda Quranın aşağıdakı ayələrini dəlil olaraq gətirirlər. Onlara görə bu ayələr Əbu Talibin kafir olaraq ölməsinin sübutudur:
- "Müşriklərin cəhənnəmlik olduqları bəlli olduqdan sonra, qohum olsalar belə, onlar üçün bağışlanma diləmək Peyğəmbərə və möminlərə yaraşmaz."[17]
- "Sən istədiyini doğru yola yönəldə bilməzsən. Lakin Allah dilədiyini doğru yola yönəldər."[18]
Bu məsələdə şərqşünasların fikirləri də müxtəlifdir:
- William Muir – O, Əbu Talibin Peyğəmbərə səmimi bir dəstək verdiyini, lakin İslamı açıq şəkildə qəbul etmədiyini iddia edir.[19]
- Montgomery Watt – Watt bildirir ki, Əbu Talib siyasi və qəbiləvi səbəblərə görə İslamı açıq şəkildə qəbul etməsə də, İslamın yayılmasına böyük töhfə vermişdir. O, Peyğəmbəri qoruyaraq, İslamın erkən dövrdə yaşamasını təmin etmişdir.[20]
- Ignaz Goldziher – O, Əbu Talibin Məhəmmədin peyğəmbərliyini qəbul edib-etməməsi məsələsində qeyri-müəyyən mövqe tutur. O, Əbu Talibin İslamı siyasi və sosial bir fenomen kimi dəstəklədiyini düşünür.[21][22]
- ↑ Abū Ṭālib // Gran Enciclopèdia Catalana (kat.). Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ Али-заде А. Али ибн Абу Талиб (rus.). // Исламский энциклопедический словарь Москва: Ансар, 2007. С. 68.
- ↑ "Havza saytı,Əbu Talib qəyyumluğu,İslam tarixi,Baxış:02.02.2012". 2018-04-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-02.
- ↑ Bölmə 246, ibni əbil Hədiddən nəqal qovl etmişdir. bu kitabdan:Nəhcül-Bəlağə Şərhi, c14, s84
- ↑ Sezgin. Geschichte des arabischen Schrifttums (alman). II. Leyden. 2010. 273.
- ↑ Şeyx Müfid, "İmanu Əbu Talib" səh. 25–26.
- ↑ Şeyx Kuleyni, "əl-Kafi", 1/274, Höccət Kitabı, hədis 28
- ↑ Şeyx Kuleyni, "əl-Kafi", 1/274, Höccət Kitabı, hədis 29
- ↑ Şeyx Səduq, "Kəmal əd-din", səhifə 174, hədis 31
- ↑ II Məclisi, "Miratul Uqul", 5/253
- ↑ Qurani-Kərim, Zuha surəsi, ayə 6.
- ↑ Müsnəd (ərəb). II. 34, 441.
- ↑ Buxari. Mənqqib əl-Ənsar (ərəb). 40.
- ↑ Tirmizi. Təfsir, 28 (ərəb). 28.
- ↑ Təbəri. Cəmi əl-bəyan (ərəb). XI. 30–31.
- ↑ Təbəri. Cəmi əl-bəyan (ərəb). XX. 58–59.
- ↑ Quran. Tövbə surəsi. 113.
- ↑ Quran. Qəsas surəsi. 56.
- ↑ The Life of Mahomet and History of Islam to the Era of the Hegira (ingilis). London. 1858.
- ↑ Muhammad: Prophet and Statesman və Muhammad at Mecca (ingilis). 1974.
- ↑ Muhammedanische Studien (alman). Toronto. 1889.
- ↑ Introduction to Islamic Theology and Law (ingilis). 1981.
- Əbu Talib [1]