Əbu Süleyman əl-Cürcani (ərəbcə: أبو سليمان الجوزجاني) və ya Əbu Süleyman Musa ibn Süleyman əl-Cürcani — Hənəfi məzhəbi fiqh alimi.[1]
| Əbu Süleyman əl-Cürcani | |
|---|---|
| ərəb. أبو سليمان الجوزجاني | |
 | |
| Vəfat tarixi | 816 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | mühəddis, fəqih |
İmam Məhəmməd Şeybani və Əbu Yusifin tələbələrindəndir. Əslən Bəlx yaxınlığındakı Cürcandandır. Əbu Süleyman əl-Cürcaninin əsl adı Musa ibn Süleymandır. Əbu Süleyman isə ləqəbidir. Cürcandan Bağdada gələrək elm təhsil almışdır. Çox qiymətli kitablar yazmış və 816-cı ildə Bağdadda vəfat etdi.
Əbu Süleyman əl-Cürcani, Abdullah ibn əl-Mübarəkdən, Arar bin Cami, Əbu Yusif, Məhəmməd ibn Həsən əş-Şeybani və daha bir çox alimdən elm öyrənmiş və hədis rəvayət etmişdir. Hənəfi məzhəbinin fiqhini, müctəhidlərin fərqli ictihadlarını əzbərləmişdir. Onlar haqqında kitablar yazaraq və tələbələrinə izah edərək, daha sonrakı nəsillərə ötürmüşdür.
Fiqhdə yüksək fikirli tələbələr yetişdirən Əbu Süleyman əl-Cürcanidən Abdullah ibn Həsən əl-Haşimi, Əhməd ibn Məhəmməd ibn İsa əl-Bərti, Bəşir ibn Musa əl-Əsədi, Əbu Bəkr Əhməd ibn İshaq əl-Cürcani və daha bir çox alim elm öyrənmiş və ondan hədis rəvayət etmişdir.[1]
İnsanlara səhv hökm çıxmaqdan qorxan Əbu Süleyman əl-Cürcani, xəlifə Məmunun təklifini rədd etmişdir. Bu hadisəni İbrahim ibn Səid belə nəql edir:
"Xəlifə Məmun, Musa ibn Süleyman və Mala ər-Razini sarayına dəvət etdi. Daha yaşlı olması, vəra və təqvadakı üstünlüyündən ötəri əvvəlcə Əbu Süleyman əl-Cürcaniyə qazılıq təklif etdi. O da "Ey möminlərin əmri! İnsanlara qazı təyin edərkən Allahu Təalanın əmrlərinə diqqət yetir! Hər önünə gələni qazı etmə! Əmanəti bizim kimi əhil olmayanlara təslim etmə! And içərəm ki, mən əsəbiyəm, sinirlərimə hakim ola bilməməkdən qorxuram. Allah üçün, Onun qullarına mühakimə edəcək gücü özümdə tapa bilmirəm" deyərək qazılığı qəbul etmədi. Xəlifə də "Doğru söylədin" deyib təklifini geri götürdü və ona xeyrlə-dua etdi".[2][3]
Əbu Süleyman əl-Cürcani müəllimlərdən öyrəndiyi elmi bir tərəfdən tələbələrinə öyrədərkən, bir tərəfdən də çox qiymətli kitablar yazmışdır və beləlik sonrakı dövrlərdə gələcək olan müsəlmanların maariflənməsinə imkan yaratmışdır. əl-Cürcaninin yazmış olduğu əsərlərin ən məşhurları bunlardır:[1]
- Siyəri Sağir,
- Səlat,
- Rəhn,
- Nəvadirül-Fətəva.