Əbu Nuaym Əhməd ibn Abdillah[3] ibn İshaq əl-İsfahani (ərəb. أبو نعيم الإصفهاني; 948[1][2][…] və ya 944, İsfahan – 1038[1], İsfahan) — hədis, kəlam, təsəvvüf alimi və tarixçi.
| Əbu Nuaym əl-İsfahani | |
|---|---|
| ərəb. أبو نعيم الإصفهاني | |
| Doğum tarixi | 948[1][2][…] və ya 944 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 1038[1] (89–94 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Elm sahəsi | hədis elmi[d] |
| Tanınmış yetirməsi | Xətib əl-Bağdadi |
Hicri 336-cı (948) ildə İsfahanda doğulmuşdur. Bəzi mənbələrdə doğum tarixi 941, 942, 945, 946-cı illər şəklində qeyd edilib. Fars əsilli bir ailəyə mənsubdur. Babalarından Mehran, Cəfər ibn Əbu Talibin nəvəsi Abdullah ibn Muaviyənin təşviqi ilə müsəlman olmuşdur. Ata tərəfdən nənəsinin babası olan Məhəmməd ibn Yusif ibn Mədən İsfahanın məşhur sufilərindən biri olub. Atasının adı Əbu Məhəmməd Abdullahdır və o, Suriya və İraqa elmi səfərlər edən hədisşünas olub.
Səkkiz yaşından Əbüş-Şeyx və İbnül-Muqri əl-İsfahani kimi alimlərdən hədis dərsləri almağa başlayıb. İsfahandan kənar yerlərdə yaşayan bir çox alimdən atası vasitəsilə icazə alıb. Hicri 356-cı (967) ildə elmi səyahətə yollanıb. Əskəri-Mükrəm, Tüstər, Əhvaz, Bəsrə, Vasit, Kufə, Bağdad, Məkkə və Əylə kimi elm mərkəzlərini gəzib, oradakı alimlərdən hədis rəvayət edib. Əssal, Əbu Bəkr əl-Ciabi, Təbərani və Əbu Bəkr əl-Qətii kimi alimlərdən bəhrələnib. Sonra Cövzcan və Xorasan bölgələrinə gedərək Əstərabad, Cürcan və Nişapur şəhərlərindəki alimlərdən hədis öyrənib. Əbu Nuaym əl-İsfahani[4] yeganə ravisi olduğu bir çox alimdən hədis nəql etmiş, həmçinin müəllimləri haqqında "Mucəmüş-Şüyux" adlı bir əsər qələmə almışdır.[5]
Ondan rəvayət edən çoxsaylı mühəddislər arasında Xətib əl-Bağdadi,[6] Əbu Saleh əl-Müəzzin, Əbu Əli əl-Həddad və Əbu Əli əl-Vəhşi kimi tanınmış alimlər vardır. Mühəddis və qiraət alimi olan Əbu Əli əl-Həddad, demək olar ki, Əbu Nuaym əl-İsfahaninin bütün əsərlərini rəvayət etmişdir. Uzun ömrü boyunca topladığı çoxlu sayda hədislərin ali isnadına malik olması səbəbilə mühəddislər ondan hədis öyrənmək üçün İsfahana axın etmişlər.
Əbu Nuaym əl-İsfahani hicri 430-cu (1038) ildə İsfahan şəhərində vəfat etmişdir.[7]
Əbu Nuaym əl-İsfahaninin müəllifi olduğu əsərlərdən bəziləri bunlardır.
- Hilyətül-Övliya (Hilyətül-Övliya və təbəqətül-əsfiyə). Ən məşhur əsəri. Əsərdə 800-ə yaxın sufi və zahidin bioqrafiyasına yer verilmişdir.
- Dələilün-Nübüvvə. İslam peyğəmbəri Məhəmmədin peyğəmbəriliyi sübuta yetirmək məqsədilə qələmə alınmış əsər.[5]
- Zikru əxbəri İsbahan (Tarixu İsfahan).
- Mərifətüs-Səhabə. Səhabələrin üstünlükləri ilə bağlı əsər (Mədinə-Riyad 1408/1988).
- Kitabüd-Duafə.
- Sifətül-Cənnə. Cənnət və cənnət həyatı ilə bağlı 454 hədisi özündə ehtiva edən əsər.
- Fəzilətül-adilin.
- əl-Müsnədül-müstəxrəc alə Səhihi-Müslüm.
- Kitabü Tibbin-Nəbi. İslam peyğəmbəri Məhəmmədin tiblə bağlı tövsiyələrini özündə ehtiva edən əsər.[5]
- Təsbitül-imamə və tərtibül-xilafə (əl-İmamə vər-rəd alər-Rafizə). Əsərdə 225 rəvayət cəmlənmişdir (Beyrut 1986).[7]
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 Aḥmad ibn ʻAbd Allāh Abū Nuʻaym al-Iṣbahānī // Faceted Application of Subject Terminology.
- ↑ İbn Xəllikan. Vəfayat (ərəb). I. Beyrut: Darus-Səqafə. 1968. 91.
- ↑ Təsəvvüf Tarixi (PDF) (az.) (2). Bakı. 2011. 168. ISBN 978-9952-8121-9-0.
- ↑ 1 2 3 "Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî ve Hilyetü'l-Evliyâ Adlı Eseri Bağlamında "Mesel" Örnekleri". İstem (40): 337–354. 2022.
- ↑ Tobay. Ebû Nu‘aym el-İsfahânî Hayatı ve Eserleri (türk). 83.
- ↑ 1 2 Türer, Osman. "Ebû Nuaym el-İsfahânî". TDV İslâm Ansiklopedisi. 1994. 27 dekabr 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 dekabr 2025.