Əbu Muqatil əs-Səmərqəndi (ərəbcə: أبو مقاتل السمرقندي) və ya Əbu Muqatil Həfs ibn Sələm əs-Səmərqəndi — Səmərqənddə Hənəfi məktəbinin nümayəndələrinin rəhbəri və Əbu Hənifənin tələblərindən biri.[1] Fəqih.
| Əbu Muqatil əs-Səmərqəndi | |
|---|---|
| ərəb. أبو مقاتل السمرقندي | |
 | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Səmərqənd |
| Fəaliyyəti | fəqih, qazı |
Nəsr ibn Əbi Əbdilməlik əl-Atəki, Şərik ibn Əbi Muqatil, Məruf ibn Həsən, Yunus ibn Sabih və İshaq ibn İbrahim əl-Hənzəli kimi alimlərin rəhbəri olan[2] Əbu Muqatil əs-Səmərqəndi, Əbu Hənifədən elm almaqla bərabər, eyni zamanda Əyyub əs-Sixtiyani, Hişam ibn Hibban və s. alimlərin məclislərində də iştirak edərək onlara da tələbəlik etmişdir. Bunlardan əlavə Əmr ibn Übeyd, Səid ibn Əbu Ərubə, Misar ibn Kidam kimi məşhur şəxsiyyətlərlə də elmi müzakirələri olmuşdur. Hədis və fiqhdə məharətli alim olmuşdur. Cəhmiliklə, irca (mürciəlik) və rəy ilə ittiham edilsə də həqiqətdə bunların hamısı əsassız iddialar olmuş və isbat edilməmişdir. Əbu Hənifənin məşhur "əl-Alim vəl-Mütəallim" əsərini o nəql etmişdir.[3] Əbu Hənifənin fikirlərini yazılı mətinlər şəklində Səmərqənddə yayan məhz o olmuşdur.[4] Süyuti onun qazılıq etdiyini söyləmişdir.[5] Əbu Muqatil xəlifə Məmun dövrünə qədər yaşamışdır. Mənbələrin nəql etdiyinə görə Məmun Xorasanda olarkən mühüm bir problem ortaya çıxır. Xorasan alimləri bu problemə bir çarə tapa bilmədiklərindən Məmuna Əbu Muqatil əs-Səmərkəndinin və ya Əbu Hənifə əl-Bəlxinin bu problemi həll edə biləcəkləri bildirilir. Məmun problemin həllini Əbu Muqatilə həvalə edir, lakin xəbəri gətirən elçi gələnə qədər o, vəfat edir.[6][7] Mənbələr bu problemin nədən ibarət olduğunu qeyd etmirlər. Lakin bu hadisə onun fiqhdə mühüm bir nüfuz sahibi olduğunu sübut edir.[8][9] Əbu Muqatil, hicri 208, miladi 823-cü ildə vəfat etmişdir.[1]
- ↑ 1 2 Tərcümə və şərh edən: FİZULİ HÜSİYEV, Əbu Hənifə Numan ibn Sabit. əl-Fiqhil-Əkbər (az.). Bakı: İpəkyolu Nəşriyyatı. 2014. 35. ISBN 978-9952-8221-7-5.
- ↑ Məkki. Mənaqib (ərəb). I. 246, 554.
- ↑ əl-Kövsəri, M. Zahid. Kəlimətun ən əl-Alim və əl-Mütəallim (ərəb). 5.
- ↑ Van Ess. Theologie und Gesellschaft, cild II (alman). 560.
- ↑ Süyuti, Əbdürrəhman ibn Əbi Bəkr ibn Məhəmməd Cəlaluddin. Kitabul-Ləalil-Masnua fil-Əhədisil-Məvdua, cild I (ərəb). Mətbəətul-Ədəbiyyə. 1317. 99.
- ↑ əl-Kərdəri. Mənaqib, cild II (ərəb). 514.
- ↑ əl-Məkki, Müvəffəq ibn Əhməd. Mənaqibu Əbi Hənifə, cild I (ərəb). Beyrut. 1981. 225.
- ↑ İbn Həcər, Əbul-Fəzl Əhməd ibn Əli. Lisanul-Mizan, cild II (ərəb). Beyrut. 1950. 322.
- ↑ İbn Həcər, Əbul-Fəzl Əhməd ibn Əli. Təhzibut-Təhzib, cild II (ərəb). Beyrut. 1967. 397.