Əbdülqeys (ərəb. عبد القيس) — Şimali Ərəbistan tayfalarının Rəbiə qolundan olan qədim ərəb qəbiləsi.
Qəbilənin adı “Qeysin (tanrı) qulu” mənasındadır.[1] O, əvvəlcə Cənubi Ərəbistandakı əl-Arid bölgəsində məskunlaşan və şimal-qərbə doğru şimaldan Sudeyr və cənubdan əl-Xarca qədər uzanan əraziyə köç edən qəbilə qruplarına mənsub idi. Sonralar ərəb şəcərə ənənəsində bu qəbilələr şimal ərəb Məad konfederasiyasının bir qolu olan Rəbiə[1] adlanırdı.
İslamdan əvvəlki dövrlərdə Əbdülqeys qəbiləsi tez-tez İrana basqın edirdi.[2] Sasani şahı II Şapur (h. 309-379) ərəb qəbilələrinə qarşı ekspedisiyaya başçılıq etmiş və bu ekspedisiya zamanı Əbdülqeys qəbiləsinin əksəriyyətini qətlə yetirmişdir.[2] Daha sonra bir neçə Əbdülqeys qəbiləsi Şapur tərəfindən İranın Kirman əyalətinə köçürüldü.[2]
5-ci əsrə qədər Əbdülqeys qəbiləsi köçəriliyə keçərək cənubi Nəcddə (mərkəzi Ərəbistan) Tuveyq dağından kənarda məskunlaşdılar. 6-cı əsrdə qəbilə Şərqi Ərəbistandakı Əl-Əhsa və Qətif vahələrindən şimal-şərqə doğru köç etdi.[1]
Ərəblərin İranı ələ keçirməsi zamanı xeyli sayda Əbdülqeys qəbiləsi cənub-şərqə daxil olaraq bölgəyə geniş basqınlar təşkil etdi.[2] Əbdülqeys qəbiləsinin bir neçə dəstəsi İranın sahil dağlarında Təvvaz və Aşağı Mesopotamiyada Bəsrə yaxınlığında məskunlaşdı.[2] 8-ci əsrin əvvəllərində 4000 Əbdülqeys qəbiləsinin döyüşçüsü Qüteybə ibn Müslümün Xorasana yürüşü zamanı ordusunun bir hissəsini təşkil edirdi.[2]
Bəhreyndə Əbdülqeys qəbiləsinin şəcərələrində çoxlu boşluqlar və uyğunsuzluqlar var, buna görə də Baharna, ehtimal ki, etnik cəhətdən qarışıq əhalinin nəslindəndir.[3]
Əbdülqeys qəbiləsi İslamın gəlişindən əvvəl daha çox xristian idilər.
- ↑ 1 2 3 Caskel, 1960. səh. 72
- ↑ 1 2 3 4 5 6 ʿABD-AL-QAYS Arxivləşdirilib 2023-06-16 at the Wayback Machine Encyclopaedia Iranica.
- ↑ Brian John Ulrich. Constructing Al-Azd: Tribal Identity and Society in the Early Islamic Centuries. 2007. səh. 107.