Əbdülqədir Həmidi Əfəndi (İsparta – 1548, Bursa) — Osmanlı alimi, müdərrisi, şairi və şeyxülislamı.
| Əbdülqədir Həmidi Çələbi | |
|---|---|
| noyabr 1542 – yanvar 1543 | |
| Əvvəlki | Çivizadə Muhiddin Mehmed Əfəndi |
| Sonrakı | Fənərizadə Muhiddin Əfəndi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1548 |
| Vəfat yeri | |
Həmid sancaqbəyliyinə bağlı İspartalı Mehmed Əfəndinin oğludur. Bu səbəblə Həmidi və ya İsparta Çələbisi olaraq anılır. Müxtəlif şəxslərdən din dərsləri aldı və Qara Seyid Əfəndi tərəfindən məzun oldu. Zeyrəkzadə Rüknəddin Əfəndinin müridi olmuş, Bursadakı Sultan mədrəsəsində onun xidmətini görmüşdür. Bir müddət sonra Sultan Süleyman Qanuninin yaxın adamlarından Mustafa ağaya xüsusi dərslər verdi. Onun vasitəçiliyi ilə İstanbulda Hacı Həsənzadə, Bursada Sultan və ardından İstanbulda Sahn-ı Səman mədrəsələrində müdərris oldu. Daha sonra qazı olaraq Bursa və İstanbulda fəaliyyət göstərdi, 1523-cü ildə isə Anadolu başqazısı oldu.
14 il qaldığı bu vəzifədə dürüstlüyü ilə tanınan Əbdülqədir Əfəndi bir çox hadisəyə də şahid oldu. Rumeli başqazısı olan Fənarizadə ilə birlikdə Molla Qabizi divan məclisində mühakimə edə bilmədiyi üçün Sultan Süleyman tərəfindən danlanmış, elmi yetərsizliyi və bəzi siyasi məsələlər səbəbilə 1537-ci ildə 150 axca təqaüdlə vəzifədən alındı. Bu əsnada həcc ziyarətinə getdi və döndükdən sonra 1542-ci ilin noyabrında Çivizadə Muhiddin Mehmed Əfəndinin yerinə şeyxülislam oldu. Ancaq gətirildiyi bu vəzifədə çox qala bilmədi. 1543-cü ilin yanvarında xəstəliyi səbəbilə vəzifədən ayrıldı. Günlük 200 axca maaşla təqaüdə ayrılan Əbdülqədir Əfəndi ömrünün geri qalan hissəsini Bursada keçirdi. Bu illər ərzində burada məscid və mədrəsə inşa etdirdi. Vəfat etdikdən sonra inşa etdirdiyi məscidin həyətinə dəfn olunmuşdur. Qədiri təxəllüsü ilə ərəbcə və türkcə yazdığı şeirlərindən bir qismi günümüzə qədər gəlib çıxmışdır.
- Sehî, Tezkire (nşr. Mehmed Şükrü), İstanbul 1325, s. 30;
- Celâlzâde, Tabakatü’l-memâlik (nşr. P. Kappert), Wiesbaden 1981, vr. 173a, 201a;
- Âşık Çelebi, Meşâirü’ş-şuarâ’ (nşr. G. M. Meredith Owens), London 1971, vr. 222b-223a;
- Latifî, Tezkire, s. 272–273;
- Mecdî, Şakaik Tercümesi, İstanbul 1269, s. 441–443;
- Atâî, Zeyl-i Şakaik, İstanbul 1268, s. 186;
- Devhatü’l-meşâyih maa zeyl, s. 21–22;
- İlmiyye Salnâmesi, s. 364–367;
- Sicill-i Osmânî, III, 345;
- Câhid Baltacı, XV–XVI. Asırlarda Osmanlı Medreseleri, İstanbul 1976, s. 265–266;
- R. C. Repp, The Mufti of Istanbul, Oxford 1986, s. 256–263.