Əbul-Vəlid Əbdülməlik ibn Mərvan ibn Həkəm (ərəb. عبد المالك بن مروان; 646[1][2][…], Mədinə, Rəşidi xilafəti – 4 oktyabr 705, Dəməşq, Əməvilər xilafəti) — Mərvanilərin ikinci, Əməvilərin isə beşinci xəlifəsi.[3] Onun dövrü (685–705-ci illər) Əməvi dövlətinin gücləndiyi və mərkəzləşdiyi mühüm mərhələ kimi tanınır. O, Mərvanilər sülaləsinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri olmuşdur.
| Əbdülməlik ibn Mərvan | |
|---|---|
| ərəb. عبد الملك بن مروان | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 646[1][2][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 4 oktyabr 705 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, qubernator, Xəlifə |
| Atası | Mərvan ibn Həkəm |
| Uşaqları | |
| Ailəsi | Əməvilər sülaləsi |
| Dini | islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
O, 646-cı il, Mədinə anadan olub. O, gəncliyində elmə böyük maraq göstərmiş, xüsusilə fiqh və hədis sahələrində dərin biliklərə malik olmuşdur. O, xəlifə olmamışdan əvvəl Mədinədə tanınmış alimlərdən biri hesab olunurdu. Atası Mərvan ibn Həkəmin ölümündən sonra 685-ci ildə Əbdülməlik xəlifə oldu. O zaman İslam dünyası daxili ixtilaflarla qarşı-qarşıya idi – xüsusilə Abdullah ibn Zübeyrin xilafət iddiaları ciddi təhlükə yaradırdı. Əbdülməlik ibn Mərvan 692-ci ildə Məkkəni mühasirəyə alaraq Abdullah ibn Zübeyri məğlub etdi və bütün İslam aləmini yenidən Əməvi hakimiyyəti altında birləşdirdi. Bu hadisə xilafətin sabitliyi baxımından dönüş nöqtəsi oldu. O, bir sıra islahatlar da həyata keçirmişdir. Bunlar:
- Dövlət idarəçiliyi. Dövlət aparatını gücləndirdi, ərəb bürokratiyasını inkişaf etdirdi.
- Pul islahatı. İlk dəfə İslam dünyasında müsəlmanlara məxsus dinar və dirhəmlər kəsdirildi, Bizans və Sasani pullarının istifadəsinə son verildi.[3]
- Rəsmi dil. Bütün dövlət idarələrində ərəb dilini rəsmi dil elan etdi (əvvəllər fars və yunan dilləri istifadə olunurdu).
- Dövlətin mərkəzləşdirilməsi. Valilərin səlahiyyətlərini məhdudlaşdıraraq mərkəzi hakimiyyəti gücləndirdi.
Əbdülməlik bir-sıra tikinti işləri həyata keçirmişdir. O, Dəməşqdə məşhur "Üməyyə məscidi"nin inşasını başlatdı. Bu məscid İslam memarlığının ilk böyük nümunələrindən sayılır.
Xarici siyasətdə Əbdülməlik Bizansla müharibələri davam etdirmiş, Əməvi qoşunları Anadolunun bəzi bölgələrinə qədər irəliləmişdir. Onun sərkərdələrindən biri olan Həccac ibn Yusif xüsusilə tanınmış və ciddi intizamlı idarəçiliyi ilə yadda qalmışdır. Əbdülməlik ibn Mərvan 705-ci ildə vəfat etmiş və yerinə oğlu I Vəlid keçmişdir. Onun dövrü Əməvilərin ən sabit və qüdrətli dövrlərindən biri kimi tarixə düşmüşdür.
- ↑ 1 2 Abd al-Malik // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- ↑ 1 2 ‘Abd al-Malik // Gran Enciclopèdia Catalana (kat.). Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ 1 2 "عبد الملك بن مروان.. المؤسس الثاني لدولة بني أمية". 15.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.