Şrab palçıq vulkanı (ing. Shrub mud volcano) – Mərkəzi Alyaskanın cənub hissəsində, Kopper çayının Klavası və Tolsona palçıq vulkanl qrupları yerləşirlər. Hündürlüyü 94 və 91 m olan Şrab və Yuxarı Klavası vulkanları, planda ellips, profildə isə silindrik formaya malikdirlər.[1]
| Şrab palçıq vulkanı | |
|---|---|
| Ümumi məlumatlar | |
| Növü | palçıq vulkanı |
| Kraterin diametri | 36 və 46 m |
| Tərkibi | Vranqel dağının suxurları, göl çöküntülərinə oxşar çınqıl qumdan ibarətdir |
| Mütləq hündürlüyü | 94 və 91 m |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə | Qərb Yarımkürəsi, ABŞ, Alyaska Ştatı |
Palçıq vulkanlarının zirvə və yamacları, tərkibinə görə Vrangel dağının suxurlarına və ya göl çöküntüərinə oxşar, diametri 1.5m şırımlı valunlu kobud çınqıl qumdan ibarət olan buzlaq çöküntülərinin erratik çaqıl və valunların gəlmələri ilə örtülüb. Aşağı Klavasi vulkanının səthində buzlaq gəlmələri və ya göl çöküntüləri rast gəlmir. Tolson qrupunda ən hündürü (18 m) Nikel Krik, ən böyük oturacağı olan ilə Tolsona-2-dir. Onların kraterllərinin diametri 46 m-dir. Şrab və Yuxarı Klavasi vulkanları kraterlərində su, qaz və şor palçığın aktiv mənbələrinin olması ilə səciyyələnirlər. Şrabda suyun temperaturu 48–54 dərəcə, Yuxarı Klavisdə isə 23–26 dərəcə olur. Aşağı Klavasi vulkanının səthi lillə örtülmüşdür. Suyun səviyyəsi onun kənarından 4.5 m aşağıdır. Vulkanın aktivliyindən asılı olaraq, qaz çıxışlarının sayı kəskin dəyişir. Tolsona qrupu vulkanlarının, Şeparddan başqa, kraterləri, bəzi yerlərdə dəmirli ləkələr olan, lillərlə dolmuşdur. Onların səthində, sayı illər ərzində dəyişən, coşan qaz çıxışları müşahidə edilir. 1978-ci ildə Tolsona-1-də onların sayı 49-a çatırdı.
Palçıq vulkanları konusları böyük buzlaq dövrü ərzində yaranmışlar. Klavasi palçıq vulkanları qrupunun vaxtaşırı aktivləşməsi baş verir. Son illərdə Klavasi və Tolsona palçıq vulkanları qrupunun ümumi aktivliyinin güclənməsi zirvədən yamac üzrə aşağı tərəfə axan yeni palçıq və duz təbəqələrinin əmələ gəlməsinə səbəb olur. Klavasi qrupu vulkanlarının gil kütlələri karbonat suxurlarının termal sularla parçalanması zamanı əmələ gələn karbon qazları ilı 98 faizdən çox çıxarılır. Klavasi qrupundan fərqli olaraq. Tolsona qrupu vulkanları üçün qazların əsas komponenti, kömürün termik parçalanması zamanı yaranan metandır. Şrab və Yuxarı Klavasi palçıq vulkanlarının qaz və sularının kimvəyi tərkibləri, helium və karbonun izotoplarının nisbətləri onların maqmatik ocaq və dərində yatan əhəngdaşı horizontlarının kontakt metamorfizm zonası ilə əlaqəsini göstərir.[2]
- ↑ "Dünya palçıq vulkanlarının atlası (2015)". səh: 266. 13 mart 2024 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Dünya palçıq vulkanlarının atlası (2015)". səh: 268. 13 mart 2024 tarixində arxivləşdirilib.