Şotlandiya setteri — Şotlandiyadan olan böyük ölçülü it cinsi və setter ailəsinin üzvü. Bu ailəyə həmçinin İrlandiya setteri və İngiltərə setteri də daxildir.
| Şotlandiya setteri | |
|---|---|
 | |
| Mənşəyi | |
| Ölkə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Şotlandiya setteri Aleksandr Qordon tərəfindən inkişaf etdirilmişdir. Onun əkin sahəsi olan Qordon-Kesl Şotlandiyanın Moray bölgəsində yerləşirdi və burada "Black and Tan" setterlər yetişdirilirdi. Əvvəlcə "Qara və qəhvəyi setter" adlandırılan bu cins 1924-cü ildən etibarən rəsmi olaraq Şotlandiya setteri adı ilə tanınmağa başladı. Cinsin mənşəyi İspan spanyeli və İngilis setteri kimi itlərə dayanır. Şotlandiya setteri 1842-ci ildə Corc Blunt və Daniel Vebster tərəfindən ABŞ-yə gətirilmiş, 1892-ci ildə isə Amerika İtçilik Klubu tərəfindən rəsmi olaraq qəbul edilmişdir.[1][2]
Şotlandiya setteri itləri qara rəngdə olub, üzərində zəngin çəhrayı və ya qırmızımtıl qəhvəyi işarələrə malikdir. Bu işarələr əsasən ayaqlarda, boğazda, burunda, qaşlarda və döşdə yerləşir. Nadir hallarda döşdə ağ işarələrə də rast gəlinir. Bəzən qırmızı rəngli Şotlandiya setterləri doğula bilər ki, bu da genetik variasiyaların nəticəsidir. Kürkü düz və ya azca dalğalı, uzun və ipəkdir. Ölçüləri erkəklərdə 69 sm hündürlüyə və 36 kq çəkiyə qədər çata bilər. Tək qəbul olunan standart rəng qara və qəhvəyidir.[3]
Amerika İtçilik Klubu Şotlandiya setterinin temperamentini "maraqlı və özünə güvənən" kimi təsvir edir. Bu itlər qorxmaz, ağıllı, fəal və sahibinə qarşı çox sədaqətlidir. Yaxşı ailə itləri olsalar da, onların həddindən artıq aktivliyi kiçik uşaqlar üçün uyğun olmaya bilər. Şotlandiya setterləri həssas və empatikdir, erkən sosiallaşma və itaət təlimi ilə yaxşı nəticələr göstərirlər.[3]
Şotlandiya setterlərinin sağlamlığı üçün qidalanma vacibdir və qida seçimi AAFCO standartlarına uyğun olmalıdır. Balaca itlərdə nkişaf üçün yüksək keyfiyyətli heyvan mənşəli zülallarla zəngin qidalar tələb olunur. Yetkin itlərdə böyük cinslər üçün nəzərdə tutulmuş, yüksək keyfiyyətli heyvani zülallar əsas tərkib hissəsi olan qidalar məsləhət görülür.
Şotlandiya setteri ümumilikdə sağlam bir cinsdir, lakin bəzi genetik xəstəliklərə meyilli ola bilərlər: hip displaziyası, hipotireoz, qastrik torsio, proqressiv retinopatiya və katarakt kimi göz xəstəlikləri. Cinsin ömrü 10–15 il arasında dəyişir. PRA ilə bağlı genetik testlər 2011-ci ildən etibarən mövcuddur və bu xəstəliyin əsas səbəbi "rcd4" mutasiyasıdır.[4][5][6]
Şotlandiya setterləri ov itləri olaraq istifadə edilsə də, daha çox ev heyvanı kimi saxlanılır. Cinsin ən məşhur nümayəndələri həm "Show Champion" həm də "Field Trial Champion" titullarını qazanan itlərdir. Bu cinsin inkişafı tarixi Gordon Castle ilə sıx bağlıdır və müasir məlumatlar Semyuel Brann və Riv Edi kimi mütəxəssislərin yazılarından əldə edilmişdir.[7]
- ↑ Harper, Lavonia. Gordon setter. Dorking, Surrey, UK: Interpet. 2001. 16. ISBN 1-903098-69-6.
- ↑ John Henry Walsh. Ch. IV // Stonehenge, The Dog in Health and Disease. Longmans, Green, and Co., London. 1887. səh. 85.
- ↑ 1 2 "Gordon Setter Dog Breed Information". American Kennel Club (ingilis). 2021-11-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-30.
- ↑ "Progressive retinal atrophy in Gordon Setter". Animal Health Trust. May 18, 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 16, 2011.
- ↑ "Individual Breed Results for Purebred Dog Health Survey". 2013-08-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-28.
- ↑ McMillan, Kirsten M.; Bielby, Jon; Williams, Carys L.; Upjohn, Melissa M.; Casey, Rachel A.; Christley, Robert M. "Longevity of companion dog breeds: those at risk from early death". Scientific Reports. Springer Science and Business Media LLC. 14 (1). 2024-02-01. doi:10.1038/s41598-023-50458-w. ISSN 2045-2322. PMC 10834484 (#bad_pmc).
- ↑ The Field, 11 December 1869