Şir şəbehi tamaşası

Cənubi Azərbaycanın Təbriz şəhərinin bazarının mərkəzində Müzəffəriyyə timçəsi Dəvəçi məhəlləsində 300 il xidməti olmuş ərəb adlanan heyəti tərəfindən ifadə edilən bu tamaşanın ən mühüm özəlliyi onun nahardan sonra ifadə edilməsidir. Buna səbəb hadisənin baş vermə vaxtı ilə üst-üstə düşməsidir. Həzrəti Hüseyn (ə) aşura günü nahar çağı şəhadətə yetirilmişdir.^[1]

Şir şəbehi tamaşası müqəddimə ilə başlayır. Öncə Həzrəti Hüseynin səhabəsindən olan Hürr ibn Yəzidi Riyahi cildində bir nəfər insanların çiynində kəcavə ilə gəlir və onun əhvalatına dair şeirlər və növhələr oxunur. Bu cür bir adəti Vereşşagin adlı rus rəssamı da Şuşa şəhərində olarkən çəkdiyi fotolarda təqdim etmişdir.^[2] "Şuşada məhərrəmlik mərasimində iştirak edən əzabkeşlər", "Şuşada məhərrəmlik", “Dərviş və tövbəkarlar” fotolarını misal göstərmək olar.^[3] Kommunist ideologiyasının hakim olduğu sovet dövründə Kərbəla hadisələrinin qeyd edilməsi qadağan olunmuş, hətta hökumət rəsmilərinin insanları bundan uzaqlaşdırmaq üçün mərasimin keçirildiyi ələm ağacının dibinə it bağladığı, oranı mundarladığına dair faktlar mövcuddur. Nəticədə Azərbaycanda XX əsrin əvvəllərinə qədər mütəmadi şəkildə keçirilən bu cür şəbih tamaşası da unudulmuşdur.^[4]

Şir şəbehinin müqəddiməsində xalq iki qrupa bölünür: bir hissə ağ və yaşıl paltarlarla İmam və onun dostlarını təmsil edir, digər qrup isə qırmızı rəngli paltarlarla Ömər Yəzid ibn Müaviyyənin qoşununu təmsil edir. Kəcavəni ələ keçirmək üçün bu iki dəstənin arasında mübarizə gedir, sonra isə Şir şəbehi məşhur növhə oxumaqla başlayır. Şirin kəcavəsi gəldikdə xalqın hüznlü mərsiyəsi başlayır. Kəcavədə gələn şir özü də xalq ilə birlikdə ağlayır və növhə söyləyir. Şir əllərini matəm nişanəsi olaraq başına çırpır, xalqın başına saman sovurur. Şirin kəcavəsi xalqın arasından keçib Müzəffəriyyə cərgəsindən ötüb bayıra çıxır. Bu şəbeh İranın bir çox şəhərlərində də oynanılır, ancaq onun forması və hekayəsi Təbrizdəki “Şir şəbehi”ndən fərqlidir.^[1]