Şigir bütü (rus. Шигирский идол) — dünyada məlum olan ən qədim taxta heykəldir. Təxminən 12,100 il əvvəl, Mezolit dövründə, Rusiyanın Ural dağlarında yerləşən Şigir bataqlığında tapılmışdır. Bu monumental heykəl, insan fiqurları və geometrik naxışlarla bəzədilmişdir və qədim ovçu-toplayıcı cəmiyyətlərin rituallar və simvolizm sahəsindəki inkişafını əks etdirir. Hazırda Yekaterinburqda yerləşən Sverdlovsk Regional Tarix Muzeyində sərgilənir.
| Şigir bütü | |
|---|---|
_-_1.jpg) | |
| Tarixi | XCV əsr[1] |
| Materialı | taxta |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Heykəl, təxminən 159 illik bir qaragilə (Larix) ağacından hazırlanmışdır. Taxta, təbii fitonsid xüsusiyyətlərinə malikdir və Şigir bataqlığının turşulu, anaerob mühiti mikroorqanizmlərin fəaliyyətini məhdudlaşdıraraq əsərin minilliklər boyunca qorunmasına şərait yaratmışdır.
Heykəlin üst hissəsində gözlər, burun və ağızla təchiz olunmuş insan başı təsvir edilmişdir. Bədəni düz və düzbucaqlıdır, üzərində zigzaq xətləri, insan əlləri və üzləri kimi geometrik motivlər oyulmuşdur. Bəzi tədqiqatçılar bu naxışların yaradılış mifini və ya qədim insanların inanclarını əks etdirdiyini düşünürlər. Digərləri isə bu işarələrin naviqasiya vasitəsi və ya xəritə ola biləcəyini irəli sürürlər.
Şigir bütü, qədim ovçu-yığıcı cəmiyyətlərin mürəkkəb rituallar və simvolik ifadələr yaratmaq qabiliyyətinə malik olduğunu göstərir. Bu, əvvəlki fikirlərə zidd olaraq, ritualların və kompleks incəsənətin yalnız əkinçiliklə məşğul olan cəmiyyətlərdə inkişaf etdiyini düşünən nəzəriyyələri təkzib edir. Heykəlin yaşı və mürəkkəbliyi, Göbekli Tepe kimi digər qədim monumental strukturlarla müqayisə olunur.[2] Bu əsər, Misirin Böyük Piramidasından iki dəfə qədimdir.[3]
Şigir bütü 24 yanvar 1890-cı ildə Rusiyanın Perm quberniyasında, Şigir bataqlığında, 4 metr dərinlikdə tapılmışdır.[4] Əsər, 10 hissədən ibarət olaraq çıxarılmış və ilkin olaraq 2.8 metr hündürlüyündə bərpa edilmişdir. 1914-cü ildə arxeoloq Vladimir Tolmaçev tərəfindən edilən yenidənqurma nəticəsində, heykəlin orijinal hündürlüyünün 5.3 metr olduğu təklif edilmişdir.[5] Lakin bəzi hissələr sonradan itirilmişdir.
1997-ci ildə aparılan ilk radiokarbon analizləri əsərin təxminən 9,500 il əvvəl hazırlandığını göstərmişdir. Lakin 2018-ci ildə daha inkişaf etmiş sürətləndirilmiş kütlə spektrometri (AMS) texnologiyası ilə aparılan analizlər, heykəlin 11,600 il əvvəl hazırlandığını müəyyən etmişdir.[4] Bu, Şigir İdolunu dünyada məlum olan ən qədim monumental taxta heykəl edir.[2]
- ↑ McKie R. Carved idol from the Urals shatters expert views on birth of ritual art (ing.). 2018. ISSN 1756-3224; 1354-4322; 0261-3077
- ↑ 1 2 McGreevy, Nora. "This Wooden Sculpture Is Twice as Old as Stonehenge and the Pyramids". Smithsonian Magazine (ingilis). İstifadə tarixi: 2025-05-17.
- ↑ "Shigir Idol found to be 11,600 years old. It was made by the survivors of the last great Ice Age". 5 may 2018. İstifadə tarixi: 17 may 2025.
- ↑ 1 2 Article, Sarah Cascone ShareShare This. "The World's Earliest Known Wooden Statue Is More Than Twice as Old as Stonehenge, New Research Suggests". Artnet News (ingilis). 2021-03-22. İstifadə tarixi: 2025-05-17.
- ↑ published, Owen Jarus. "Creepy sculpture with human faces is even older than experts thought". Live Science (ingilis). 2021-03-31. İstifadə tarixi: 2025-05-17.