Şeyx Şazan

Şazan ibn Cəbrail hicri VI əsrin ikinci və VII əsrdə yaşamışdır. Onun doğum və ölüm tarixləri dəqiq bilinmir. Belə ki, tərcümeyi-hal kitablarında qeyd edilənlərə əsasən, onun İbn İdris, Ərəbi ibn Müsafır Hilli, İbn Məşhədi, Fəxxar ibn Müidd Musəvi, Muhəmməd ibn Əbul-Bərəkət, Şeyx Əli ibn Sabit Suravi, Şeyx Əli ibn Yəhya Hənnat kimi alimlərlə eyni dövrdə yaşadığı anlaşılır. Onun ustadları sırasında atası Cəbrail ibn Əbu Talib Qumminin, fəqih Şeyx Əbu Muhəmməd Reyhan ibn Abdullah Həbəşinin (v.560), Həsən ibn Əhməd ibn Həsən Əttar Həmədaninin (v.569), Seyid Fəxrəddin Muhəmməd ibn Səraya Cürcaninin, Seyid Həmzə ibn Zöhrə Hələbinin (v.585), Muhəmməd ibn Əli ibn Şəhr Aşubun (v.588) və digərlərinin adlarını qeyd etmək olar. Seyid Muhyiddin ibn Zührə hicri 548-ci ildə ondan bir rəvayət nəql etmişdir.^[1] Ağa Bozorq Tehrani onun 593-cü ilə qədər yaşadığına inanmışdır.^[2]

Nəql etdiyi bir hədisdə hicri 652-ci ildən bəhs edilir, buna görə də qeyd edilir ki, o təxminən 660-cı illərdə vəfat etmişdir. Mədinə şəhərində yaşadığı üçün vəfat yerinin də ora olduğu düşünülür.

Şazan ibn Cəbrailin dörd kitabının olduğu qeyd edilmişdir ki, onlardan ikisi Əli ibn Əbu Talibin fəzilətlərinə dair qələmə aldığı və Azərbaycan dilinə də tərcümə edilən "ər-Ravzatu fi fəzaili Əmiril-muminin" və "əl- Fəzail" kitablarıdır.^[3] "ər-Ravzatu fi fəzaili Əmiril-muminin" əsərində İmam Əlinin fəzilətləriylə bağlı müxtəlif hədislər qeyd edilmişdir."əl- Fəzail" əsərində Məhəmməd Peyğəmbərin doğumundan, həyatının ilk illərindən, ardınca isə İmam Əlinin möcüzələrindən bəhs edilir.

"ər-Ravzatu fi fəzaili Əmiril-muminin" əsəri təxminən 194 hədis ehtiva edir. "əl- Fəzail" əsəri isə təxminən 172 hədisdən ibarətdir.

Bu iki kitab birlikdə Azərbaycan dilinə tərcümə edilmişdir. Tərcüməni aparan isə Hilal Ağamoğlanovdur.

Bir çox alimlər Şazan ibn Cəbrailin tərcümeyi-halını qeyd edərkən onu fəqih olaraq vəsf etmişlər. Onlardan "Riyazul-üləma" kitabında Əfəndi və "Əməlul-əməl" kitabında Əllamə Hilli yazırlar: "Uca məqamlı, etibarlı Şeyx Əbul-Fəzl alim, fəzilət sahibi, fəqih, şəni böyük və qədir-qiyməti alidir".^[4][5]

Xunsari "Ravzatul-cənnat" kitabında deyir: "O, fəzilətli, kamil, öndə olan, hədis bilicisi, möhtərəm və etibarlı şəxsdir".^[6]

Əllamə Nuri isə "Xatimətul-Müstədrək"də yazır: "O, uca şeyx Əbul- Fəzldir... möhtərəm alim və fəqihdir, möhtəşəm kitabların müəllifidir".^[7]

1. ↑ Şeyx Şazan ibn Cəbrail Qummi, "Əli ibn Əbu Talibin(ə) Fəzilətləri"(Azərbaycan dilində), səh.5
2. ↑ Ağa Bozorg Tehrani, "Təbəqat Ələm Şiə", 1430 AH, cild 3.,səh.128
3. ↑ Şeyx Şazan ibn Cəbrail Qummi, "Əli ibn Əbu Talibin(ə) Fəzilətləri"(Azərbaycan dilində), səh.5
4. ↑ Əfəndi, "Riyazul-üləma", 3/5
5. ↑ Əllamə Hilli, "Əməlul-əməl", 2/130
6. ↑ Xunsari, "Ravzatul-cənnat", 4/23
7. ↑ Əllamə Nuri, "Xatimətul-Müstədrək", s.479-480