Şaşmakom[1][2] (özb. shashmaqom, tac. шашмақом, fars. ششمقام) — Mərkəzi Asiyada yaranmış, indiki Tacikistan və Özbəkistan ərazisində inkişaf etmiş vokal-instrumental məqam musiqisi növü. Bəşəriyyətin qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil edilmişdir.
| Şaşmakom | |
|---|---|
| UNESCO-nun Qeyri-maddi Mədəni İrsi | |
 | |
| Ölkə | Tacikistan və Özbəkistan |
| Daxil edilməsi | 2008 (III sessiya) |
Şaşmakom islamdan əvvəlki dövrdə saray musiqisi kimi meydana çıxmışdır. Onun indiki halı IX–X əsrlərdə bir çox musiqi məktəbi təşkil edən Buxara sakinləri, əsasən də Buxara yəhudiləri tərəfindən formalaşdırılmışdır.[3][4][5] XVI əsrin sonunda şəhər Buxara xanlığının paytaxtı olmuş və bu janrın yüksəlişinə gətirib çıxarmışdır. Bu dövr şaşmakom üçün klassik hesab edilir.[3][6] Şaşmakom həm tacik, həm də özbək dillərində, həm müsəlmanlar, həm də yəhudilər tərəfindən ifa edilirdi.[7] Buxara yəhudiləri XX əsrin əvvəllərinə qədər şaşmakomun əsas daşıyıcıları olaraq qalmışdılar.[7]
- ↑ ЮНЕСКО. UNESCO World Report: Investing in Cultural Diversity and Intercultural Dialogue. ЮНЕСКО. 2009. 315. ISBN 9789234040778.
- ↑ Шашмаком // Музыкальный энциклопедический словарь. Советская Энциклопедия. 1990. 633. ISBN 5-85270-033-9.
- ↑ 1 2 Broughton, 2000
- ↑ Britannica
- ↑ UNESCO
- ↑ Allworth, 1994
- ↑ 1 2 Stanton, 2012
- UNESCO. "Shashmaqom music". İstifadə tarixi: 2015-07-03.
- Stella Kramrisch. "Central Asian arts: Classical music" (ingilis). Encyclopaedia Britannica. İstifadə tarixi: 2015-07-06.
- Simon Broughton, Mark Ellingham. World Music: Latin and North America, Caribbean, India, Asia and Pacific. Şablon:Нп3. 2000.
- Edward Allworth. Central Asia, 130 Years of Russian Dominance: A Historical Overview. Duke University Press. 1994. ISBN 9780822315216.
- "Таджикская музыка" (rus). Энциклопедия Belcanto. 2011-01-12. İstifadə tarixi: 2015-07-06.
- Mark Slobin. Retuning Culture: Musical Changes in Central and Eastern Europe. Duke University Press. 1996. ISBN 9780822318477.
- Andrea L. Stanton, Edward Ramsamy, Peter J. Seybolt, Carolyn M. Elliott. Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia. SAGE Publications. 2012. ISBN 9781452266626.
- Rachel A. Harris. The Making of a Musical Canon in Chinese Central Asia: The Uyghur Twelve Muqam. Ashgate Publishing, Ltd. 2008. ISBN 9780754663829.
- Theodore Levin. The Hundred Thousand Fools of God: Musical Travels in Central Asia. Indiana University Press. 1999. ISBN 9780253213105.
- Laudan Nooshin. Music and the Play of Power in the Middle East, North Africa and Central Asia. Ashgate Publishing. 2013. ISBN 9781409493952.
- Peter Fletcher. World Musics in Context: A Comprehensive Survey of the World's Major Musical Cultures. Oxford University Press. 2001. ISBN 9780195175073.
- Professionalism in the Musical Tradition of the Bukharan Jews: Its Roots, Hypotheses, Facts // Studies in Caucasian, Georgian, and Bukharan Jewry: Historical, Sociological, and Cultural Aspects. Ariel University, Institute for Research of Jewish Communities of Caucasus and Central Asia. 2014.
- Tanya Merchant. Imagined Homogeneity: Maqom in Soviet and Uzbek national projects // Routledge handbook of Asian music: cultural intersections. Tong Soon Lee. 2021. ISBN 978-1-003-14272-0.
- Видео на сайте ЮНЕСКО.
- Академия макама в Таджикистане.
- "Shashmaqam – Oriental Traditional Music" (ingilis). GoUNESCO[ing.]. 2014-09-16. 2017-03-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-31.