Şərqi Avropa çoban iti (rus. Восточно-европейская овчарка) — Ukrayna və Rusiyada yetişdirilmiş çoban it cinsi. Sovet İttifaqında sərt iqlim şəraitinə uyğunlaşdırılaraq hərbi və mühafizə işlərində istifadə məqsədilə alman çoban itindən seçilib yetişdirilmişdir.[1][2][3]
| Şərqi Avropa çoban iti | |
|---|---|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Bu cinsin inkişafı XX əsrin əvvəllərində Sovet İttifaqında başlamışdır. 1920-ci illərdə Almaniyadan gətirilən alman çoban itləri Ukrayna SSR-də selektiv yetişdirmə proqramlarına daxil edilmişdir. Məqsəd bu itləri sərt sovet iqliminə uyğunlaşdırmaq idi. Uzun illər davam edən bu proses nəticəsində, alman çoban itindən fərqli xüsusiyyətlərə malik yeni bir cins formalaşmışdır.[1][2] 1950-ci ildən etibarən bu itlər Şərqi Avropa çoban iti adı ilə tanınmağa başlamışdır.[3] Əvvəlcə Ukraynada cəmləşən cins İkinci Dünya müharibəsi zamanı ciddi zərər görmüşdür, lakin müharibədən sonra yenidən bərpa edilərək Sovet İttifaqının digər bölgələrinə yayılmışdır. Müharibə zamanı Almaniyadan gətirilən çox sayda alman çoban iti də bu cinsin inkişafına təsir göstərmişdir.[1][2] Şərqi Avropa çoban iti Sovet İttifaqında hərbi və polis qüvvələri tərəfindən geniş istifadə olunurdu. O, mühafizəçi və izləmə iti kimi xüsusilə populyar idi. KQB bu cinsə üstünlük verir və yalnız qara rəngli fərdləri saxlayırdı. Qara olmayan balalar məhv edilir və damazlıq üçün istifadə olunmurdu.[3]
Cinsin standartları ilk dəfə 1955-ci ildə SSRİ DOSAAF-nin Mərkəzi Komitəsi tərəfindən təsdiqlənmişdir. Daha sonra 1964-cü ildə Xidməti İtlərin Yetişdirilməsi Federasiyasının Rəyasət Heyəti tərəfindən yenidən təsdiq edilmişdir.[3] 1 yanvar 2017-ci ildən etibarən Şərqi Avropa çoban iti Skandinaviya İtçilik İttifaqı tərəfindən tanınmış və Danimarka, Finlandiya, İslandiya, Norveç və İsveç İtçilik Klubları tərəfindən qəbul edilmişdir.[4][5]
Şərqi Avropa çoban iti, alman çoban itindən daha böyük və güclüdür. Erkək itlərin boyu adətən 67–72 sm arasında, bəzi hallarda isə 74 sm-ə qədər ola bilər. Dişi itlərin boyu isə 62–67 sm arasında dəyişir.[6][1] Kürkü sıx və orta uzunluqda olub, yaxşı inkişaf etmiş alt kürkə malikdir. Qulaq, boyun, əzalar və quyruq nahiyələrində tüklər daha uzun və yumşaq olur. Cinsin rəngləri əsasən qara-tan, samur və ya tünd qara olur. Ağ rəngə nadir hallarda rast gəlinir.[1][2] Gözlər qəhvəyi, kəhrəba və ya mavi ola bilər. Bəzi fərdlərdə qəribə rəngli gözlər müşahidə edilir. Qulaqları uzun və dikdir. Uzun barmaqlı pəncələri, qar ayaqqabısına bənzəyir və bu, itlərin qarlı ərazilərdə hərəkətini asanlaşdırır.[2]
Şərqi Avropa çoban iti ağıllı, cəsarətli və qətiyyətli bir itdir. Onlar yüksək qoruyucu instinktlərə malikdir və sahiblərini, həmçinin əmlaklarını müdafiə etməkdə çox bacarıqlıdır. Doberman itlərinin xasiyyətinə bənzədilən bu cins, müstəqil düşünmə qabiliyyətinə və əmrlərə sürətli reaksiya vermə xüsusiyyətinə malikdir. Onlar izləmə, mühafizə və yardımçı işlərdə mükəmməl performans göstərir. Yaxşı sosiallaşdırıldıqda və düzgün təlim aldıqda, sadiq və etibarlı yoldaş olurlar.[7]
- ↑ 1 2 3 4 5 Morris, Desmond. Dogs: the ultimate dictionary of over 1,000 dog breeds. North Pomfret, VT: Trafalgar Square Publishing. 2001. 446–447. ISBN 1-57076-219-8.
- ↑ 1 2 3 4 5 Wilcox, Bonnie; Walkowicz, Chris. Atlas of dog breeds of the world. Neptune City, N.J.: TFH Publications. 1995. səh. 351.
- ↑ 1 2 3 4 Немного истории породы ВЕО Arxiv surəti 27 mart 2024 tarixindən Wayback Machine saytında (in Russian). Национального Клуба Породы Восточноевропейская Овчарка = Natsional'nogo Kluba Porody Vostochnoyevropeyskaya Ovcharka. Accessed March 2020.
- ↑ [s.n.] (24 October 2016). NKU välkomnar tre nya hundraser (in Swedish). Svenska Kennelklubben. Archived 25 August 2018.
- ↑ Welcome to the Nordic Kennel Union!. Svenska Kennelklubben. Archived 3 March 2020.
- ↑ Стандарт породы Arxiv surəti 7 yanvar 2025 tarixindən Wayback Machine saytında (in Russian). Национального Клуба Породы Восточноевропейская Овчарка = Natsional'nogo Kluba Porody Vostochnoyevropeyskaya Ovcharka. Accessed March 2020.
- ↑ "НКП "Восточноевропейская овчарка"". www.veorkf.ru.
- "The official Catalog of purebred East European Shepherds". RKF NKP VEO catalog. İstifadə tarixi: 28 December 2014.