Şəmkir qalası — Azərbaycanın Şəmkir rayonunda tarixi qala.
| Şəmkir qalası | |
|---|---|
 | |
 | |
| 40°50′07″ şm. e. 46°07′33″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər | Şəmkir |
| Yerləşir | Şəmkir rayonu |
| Sifarişçi | Buğa əl-Kəbir (ikinci dəfə tikilməsində)[1][2] |
| Tikilmə tarixi |
ən geci V əsr[3] 854-cü il (ikinci dəfə tikilməsi tarixi)[1][2] |
| Üslubu | Arran memarlıq məktəbi |
| Material | çiy kərpic, kərpic, çay daşı |
| İstinad nöm. | 335 |
| Kateqoriya | Qala |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
  Şəmkir qalası |
|
V əsrdən elmə məlum olan[3] Şəmkirin hələ ərəblər gəlməmişdən əvvəlki dövrdə bir xəzər şəhəri olduğu fikirləşilir.[4] Ərəblərin dövründə, 737-ci ildə bu şəhərdə xəzərlər yerləşdirilmişdir. Bu xəzərlər ərəblərin Volqaya yürüşündə əsir alınmışdılar. 757-ci ildə sabirlər Şəmkir şəhərini dağıtmışdır. 854-cü ildə Abbasi Xilafətinin türk müttəfiqi olan Buğa əl-Kəbir (Böyük Buğa)[1] tərəfindən yenidən Şəmkirin əsası qoyulmuş, xəzərlər burada məskunlaşdırılmışdır.[5]
"Kartlis tsxovreba"ya ("Gürcü salnamələri") görə, Buğa əl-Kəbir xəzər tayfasının üzvüdür, "Kitab əl-əvraq"da isə Buğa üçün ümumi "türk" adı istifadə olunurdu.[1] Buğanın xəzər soydaşlarına qarşı müsbət münasibəti 851-ci ildə onun Xəzər xaqanlığı ərazisini fəthindən sonra ortaya çıxmışdır.[2] 300 müsəlman xəzər ailəsi Xəzər xaqanlığını tərk etmiş və Buğa əl-Kəbir Azərbaycanda məskunlaşmaqları üçün onlara kömək etmişdir. Bu məskunlaşma hadisəsilə ilə bağlı məlumat həm "Kitab əl-buldan" əsərində, həm də "Kartlis tsxovreba"da ("Gürcü salnamələri") qeyd olunur. Buğa əl-Kəbir 300 xəzər ailəsi üçün "Şamkur" (Samkur) adlandırılan və Kür çayı boyunca yerləşən şəhər salmışdır.[1] Ancaq Buğanın etdikləri Abbasi rəhbərliyinin xoşuna gəlməmiş və o, Ərməniyyə və tarixi Azərbaycanın hakimi vəzifəsindən azad edilmişdir.[2]
-
Şəmkir qalası bürclərinin qalıqları -
Şəmkir qala divarlarının qalıqları -
Şəmkir qalasından aşkarlanmış pəncərə şüşəsi qalıqları
- ↑ 1 2 3 4 5 Brook, 2018. səh. 161-162
- ↑ 1 2 3 4 Brook, 2018. səh. 167
- ↑ 1 2 Kotlyakov, entry on "Shamkir"
- ↑ Togan, 1981. səh. 172
- ↑ Soviet Historical Encyclopedia, entry on "Shamkhor" (rus.)
- Brook, Kevin Alan. The Jews of Khazaria (3rd). Rowman & Littlefield. 2018. ISBN 978-1-5381-0342-5.
- Togan, Zeki Velidi. Ümumi türk tarihine giriş (cilt I). İstanbul: Enderun Kitabevi. 1981. səh. 538.