İvan Draç

17 oktyabr 1936-cı ildə Kiyev vilayətinin Tetiyiv rayonunun Telijintsi kəndində (indiki Bilotserkiv rayonu) sovxoz işçisinin ailəsində anadan olmuşdur. İbtidai və orta təhsilini Tetiyiv qəsəbəsindəki ümumi məktəbdə almışdır. Məktəbi uğurla bitirib, xüsusilə humanitar elmlərdə yüksək nailiyyətlər göstərmişdir. Tetiyiv orta məktəbini bitirdikdən sonra Tetiyiv rayonunun Dzvenyaçe kəndindəki yeddiillik məktəbdə rus dili və ədəbiyyatı müəllimi kimi fəaliyyət göstərmişdir. Tetiyiv Rayon komsomol Komitəsində MTS fəaliyyəti istiqamətində instruktor işləmişdir. Artıq 1951-ci ildə rayon qəzetində onun ilk şeiri dərc olunmuşdu. 1955–1958-ci illərdə orduda, Verhnyodniprovsk 16-cı ponton-körpü polkunda xidmət etmişdir.^[4]

1957-ci ildən Kiyev Universitetinin filologiya fakültəsində təhsil almağa başlamış, lakin təhsilini başa vura bilmədi və cəza orqanlarının təzyiqi ilə universitetdən xaric edilmişdir. Demobilizasiyadan dərhal sonra, 1958-ci ildə Kiyev Humanitar Universitetinin filologiya fakültəsinə uğurla daxil olmuşdur. Yaradıcılıq və siyasi baxışlarına görə xaric edilmiş, lakin 1961-ci ilin sentyabrında qiyabi şöbəyə bərpa olunmuşdur. Sonradan təhsilini yarımçıq qoyaraq "Literaturna Ukrayina" qəzetinin redaksiyasında işə başlamışdır. Moskvada ikiillik ali ssenari kurslarını bitirmiş, Aleksandr Dovjenko adına kinostudiyada ssenarist, daha sonra "Vitçızna" jurnalının redaksiyasında çalışmışdır. Məhz bu dövrdə ilk şeirlərini yazmışdır. 1959-cu ildə SSRİ KP-yə üzv olmuşdur. Həmin il V. Çumak adına ədəbi studiyanın və Yaradıcı Gənclər Klubunun üzvü olmuşdur. YGK-da şeirləri ilə çıxış etmiş, ədəbi axşamların təşkilində iştirak etmişdir. "Ərimə uşaqları" adlanan çevrədə yaradıcılığı sayəsində tanınmağa başlamışdır.^[5]

Həmin dövrə o, ilk dəfə ukraynalı dissidentlərlə təmaslarda olmuş və SSRİ hakimiyyətini tənqid edən ilk şeirlərini yazmışdır. İvan Draç siyasi baxışlarını açıq şəkildə ifadə etmiş, Vyaçeslav Çernovol, Mixail Osadçı, Miroslav Zvariçevska, Boqdan və Mixail Qorın kimi dissidentləri dəstəkləmişdir. Bu cür əlaqələr səbəbindən SSRİ hakimiyyəti ilə problemlər yaşamışdır, lakin həbslərdən sonra açıq şəkildə ukraynalı dissidentləri dəstəklədiyinə görə peşman olduğunu bildirmişdir.^[5]

1961-ci ildə İvan Draç "Literaturna Qazeta"da "Günəşdə bıçaq" adlı dram-feeriyasını dərc etmiş və bu, dərhal tənqidçilərin diqqətini cəlb etmişdir. 1962–1988-ci illərdə onun aşağıdakı şeir toplusu nəşr olundu: "Günəbaxan" (1962), "Ürəyin protuberansları" (1965), "Gündəlik balladalar" (1967), "Mənbələrə doğru" (1972), "Kök və tac" (1974), "Kiyev səması" (1976), "Şəmsiyə və dəsmal" (1981), "Dramatik poemalar" (1982), "Telijintsi" (1985), "Çornobıl madonnası" (1987), "Ürəyin məbədi" (1988).^[6]

Dissidentlərin həbsindən sonra, 1966-cı ilin mayında onların ilə əlaqələrindən peşman olduğunu bildirən açıq məktub yazdı və bundan sonra rəsmi hakimiyyətlə münasibətləri xeyli yaxşılaşmışdır. O, dəfələrlə kəskin şəkildə burjua milliyyətçiliyini pisləmiş, kommunist partiyasının fəaliyyətini həm çıxışlarında, həm də şeirlərində dəstəkləmişdir. Eyni zamanda, 30 iyun 1966-cı ildə Ukrayna KP MK, Aleksandr Dovjenko adına kinostudiyada kinofilmlərin istehsalının təşkilində ciddi çatışmazlıqlar haqqında qərar qəbul etmiş və bu qərarda İvan Draçın ssenari müəllifi və Yuri İllenko rejissoru olduğu "Susuzlar üçün quyu" filmi tənqid olunmuşdur.^[7] 1976-cı ildə "Kök və tac" şeir toplusuna görə Taras Şevçenko adına Ukrayna SSR Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür. 1976-cı ilin 8-ci saylı "Perets" jurnalında Anatoli Arutyunyanın bu hadisəyə həsr olunmuş dostcasına şarjı dərc olunmuşdur.^[8]

1983-cü ildə rus dilinə tərcümə olunmuş "Yaşıl qapılar" (Moskva, 1980) şeir toplusuna görə SSRİ Dövlət Ədəbiyyat mükafatına layiq görülmüşdür.^[9]

"Literaturna Ukrayina" və "Batıkivşina" qəzetlərində, həmçinin Aleksandr Dovjenko adına kinostudiyada çalışmışdır. Yenidənqurma dövrünün başlamasından sonra dissident çevrələri ilə əlaqələri bərpa etmişdir. 1962-ci ildən Ukrayna Yazıçılar İttifaqının üzvüdür. 25 oktyabr 1988-ci ildə Kamyanets-Podilskidə Nikolay Bajanın doğulduğu evdə xatirə lövhəsinin açılış mərasimində iştirak etmişdir.^[9]

7–10 sentyabr 1989-cu ildə keçirilən Ukrayna Xalq Hərəkatının I qurultayında İvan Draç Ruxun sədri seçilmişdir. 1109 nümayəndədən 38-i "əleyhinə", 15-i "bitərəf" qalmış, qalanları isə "ləhinə" səs vermiş (təşkilatın 1-ci müavini – Sergey İvanoviç Konyev, müavinlər: Vladimir Yavorivski, Vladimir Çernyak, Mixail Qorın). 1990-cı ilin yazında Danilivski (№ 259) seçki dairəsindən Ukrayna SSR Ali Sovetinə deputat seçilmiş və seçicilərin 66,38%-nin dəstəyini qazanmışdır.^[9]

28 fevral 1992-ci ildən 4 dekabr 1992-ci ilə qədər Vyaçeslav Çernovol və Mixail Qorın ilə birlikdə UXH-nin həmsədri olmuşdur. Daha sonra "Ukrayna-Dünya" Cəmiyyəti adlı ictimai təşkilata rəhbərlik etmişdir. Bu cəmiyyətin sovet dövründəki tarixi KQB ilə sıx bağlı idi. 1998-ci ilin martından 2002-ci ilin aprelinə qədər Ukraynanın 3-cü çağırış Xalq Deputatı olmuşdur. 31 mart 2002-ci il parlament seçkilərində "Bizim Ukrayna" siyahısında 31-ci nömrə ilə iştirak edərək üçüncü dəfə Ukrayna Parlamentinin üzvü olmuşdur. 2014-cü ildə Ukrayna Prezidentinin "İlin Ukrayna kitabı" illik mükafatının verilməsi üzrə Komitəyə rəhbərlik etmişdir.^[9]

19 iyun 2018-ci il səhər saatlarında, 81 yaşında, ağır ağciyər xəstəliyindən sonra Kiyevin "Feofaniya" klinik xəstəxanasında vəfat etmişdir. Dəfn mərasimi 21 iyun tarixində keçirilmişdir. Draçın vəsiyyətinə uyğun olaraq, o, doğma kəndinin qəbiristanlığında oğlu Maksimin məzarı yanında dəfn olunmuşdur.^[10]

İvan Draç həyatı boyu jurnalistlərlə məmnuniyyətlə ünsiyyət qururdu. Bir müsahibəsində uşaqlıq illərindən bəhs edərək ilk sevgi hekayəsini danışmışdı. Onun ilk sevdiyi şəxs müəllimi Frosina Fedotovna olmuşdur. Draç xatırlayırdı ki, müəlliminin qırmızı parça üzərində şüar yazmağı barədə tapşırığını çox yavaş-yavaş yerinə yetirirdi, çünki bu, sevdiyi insanla daha çox vaxt keçirmək imkanı verirdi. O, uşaqlıq illərində Frosina Fedotovnanın üç övladını (onların atası cəbhədə həlak olmuşdu) birlikdə böyütmək xəyalını qurmuş və onunla evlənəcəyini düşünmüşdü.^[11]

İvan Draç özündən 9 yaş kiçik olan Mariya (1946-cı il təvəllüdlü) adlı qadınla evlənmişdir. Cütlüyün iki övladı oldu: oğlu Maksim (1965-ci il təvəllüdlü) və qızı Maryana (1972-ci il təvəllüdlü). Övladları öz ailələrini qurmuşdular.^[12] Oğlu Maksim atasından əvvəl, 2009-cu ildə vəfat etmişdir.^[13][14]

İvano-Frankovsk, İzmail, Kiyev, Kovel şəhərlərində İvan Draçın adına küçələr var. R. Yefimenkonun 1990-cı ildə çəkdiyi "İvan Draç. Kredo" filmi İvan Draçən həyatına həsr olunmuşdur.^[15]

• 1976 — "Kök və tac" şeir toplusuna görə Taras Şevçenko adına Ukrayna SSR Dövlət mükafatı
• 1983 — SSRİ Dövlət mükafatı
• 16 oktyabr 1996 — "milli mədəniyyətin inkişafına, dövlətin xaricdəki ukraynalılarla əlaqələrinin möhkəmləndirilməsinə verdiyi əhəmiyyətli şəxsi töhfəyə görə" V dərəcə "Knyaz Yaroslav Mudrı" ordeni^[16]
• 21 avqust 2001 — "Ukraynanın sosial-iqtisadi və mədəni inkişafına, əhəmiyyətli əmək nailiyyətlərinə və Ukraynanın müstəqilliyinin 10-cu ildönümünə görə" IV dərəcə "Knyaz Yaroslav Mudrı" ordeni^[17]
• 19 avqust 2006 — "Ukrayna xalqına sədaqətli xidmətinə, şair sözündə təcəssüm etdirilmiş və azadlıq və demokratiya ideallarının müdafiəsinə görə" Ukrayna Qəhrəmanı titulu və Dövlət ordeninin təqdim edilməsi^[18]
• 19 avqust 2011 — Ukrayna Prezidentinin təltifi; "Ukraynanın müstəqilliyinin 20 illiyi" yubiley medalı^[19]
• 2 sentyabr 2011 — Boris Qrinçenko adına Kiyev Universitetinin fəxri professoru^[20]
• 17 oktyabr 2011 — "milli mədəni-bədii irsin zənginləşdirilməsinə, çoxillik məhsuldar yaradıcılıq və ictimai-siyasi fəaliyyətə verdiyi görkəmli şəxsi töhfəyə görə" III dərəcə "Knyaz Yaroslav Mudrı" ordeni^[21]
• 2016 — Ukrayna Prezidentinin təltifi; "Ukraynanın müstəqilliyinin 25 illiyi" yubiley medalı^[22]
• 6 mart 2017 — Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universitetinin fəxri doktoru

Poeziya

• Соняшник (1962).
• Протуберанці серця (1965).
• Дихаю Леніним (1965).
• Балади буднів (1967).
• Поезії (1967).
• До джерел (1972).
• Корінь і крона (1974).
• Київське небо (1976).
• Дума про вчителя (драматична поема, 1977).
• Сонячний фенікс (1978).
• Сонце і слово (1978).
• Американський зошит (1980).
• Січнева балада 1924 року (1980).
• Шабля і хустина (1981).
• Драматичні поеми (1982).
• Київський оберіг (1983).
• Соняшник (1985).
• Теліжинці (1985).
• Храм сонця (1988).
  • "Чорнобильська мадонна" (1988)
• Противні строфи (2004^[23] / 2005^[24]).

Digər

• Збірка статей і нотаток "Духовний меч" (1983).
• Драч І. Ф., Кримський С. Б., Попович М. В. Григорій Сковорода: Біографічна повість.— К.: Молодь, 1984.— 214 с.— (Серія біографічних творів "Уславлені імена". Випуск 60).
• Драч І. Ф. Політика (статті, доповіді, виступи, інтерв'ю) (1997).
• Драч, І. Наближення [Текст]: поетичні переклади й статті / Іван Драч; упорядкування, вступ. ст. і комент. В. Брюґґена.— Х.: Фоліо, 2012.— 380 с.

Topluları

• Вибрані твори.— Т. 1–2.— К., 1986.
• Твори у 3 томах. Київ: Фенікс. 2010^[25]
  • Т. 1 : Вірші та поеми // [передм. І. Дзюби ; післямова Д. Павличка ; іл. В. Перевальського], 2010. 335 с.
  • Т. 2 : Кіноповісті // [передм. Юрія Іллєнка], 2010. 388 с.
  • Т. 3 : Статті та есеї // [передм. В . Брюґґена ; післямова М. Жулинського], 2010. 541 с.

Digər dillərə tərcümə

İvan Draçın əsərləri bir çox dillərə tərcümə edilmişdir:^[26][27]

Rus dilində

• Иван Драч. Протуберанцы сердца: стихи, поэма ["Вишневый ветер"]. Авторизованый перевод с украинского: М. Максимова, В. Карпенко. Москва: Советский писатель. 1966. 90 ст.
• Иван Драч. На дне росы: стихи. Авторизованый перевод с украинского: Лев Смирнов. Москва: Молодая гвардия. 1976. 96 ст.
• Иван Драч. Солнечный гром: Стихи. Перевод с украинского: ?. Москва: Художественная литература. 1977. 204 ст.
• Иван Драч. Зеленые врата: Стихи. Перевод с украинского: ? ; жудожник: Н. В. Фадеева. Москва: Советский писатель. 1980. 144 ст. (передрук у 1986 році)
• Иван Драч. Подсолнух: Стихотворения. Перевод с украинского: ?; Предисловие: Борис Олейник. Москва: Молодая гвардия. 1983. 124 ст.
• Иван Драч. Американская тетрадь: стихи, траматическая поема. Авторизованый перевод с украинского: Юрий Меженко. Москва: Советский писатель. 1984. 182 ст.
• Иван Драч. Избранное. Перевод с украинского: ?; предисловие: Левон Мкртчан. Москва: Художественная литература. 1987. 397 ст.
• Иван Драч. Духовный меч: литературно-критические статьи и эссе. Авторизованый перевод с украинского: Е. К. Дейч, Л. С. Танюк. Москва: Советский писатель. 1988. 366 ст.
• Иван Драч. Слово.^[28] Перевод с украинского: ?. Київ: Либідь. 2009. 448 ст. ISBN 978-966-06-0547-3

Belarus dilində

• Іван Драч. Мелодыя каліны: паэзія. З укр. пер. і ўступ. артыкул: Рыгор Барадулін. Мінск: Мастацкая літаратура. 1981. 142 ст.

Aşağıdakı filmlərin ssenaristi olmuşdur:

• "Криниця для спраглих" (1964),
• "Камінний хрест" (1968),
• "Іду до тебе" (1971),
• "Пропала грамота" (1972),
• "Дід лівого крайнього" (1974),
• "І в звуках пам'ять відгукнеться…" (1986),
• мультфільму "Крила",
• "Вечори на хуторі біля Диканьки" (1983),
• "Мама, рідна, любима…" (1986, у співавт.),
• "Зона" (1988, у співавт.),
• "Вінчання зі смертю" (1992, у співавт.),
• "Таємниця Чингісхана" (2002, у співавт.) тощо.

Kino topluları

• Драч, І. Іду до тебе [Текст]: кіноповісті / Іван Драч.— К.: Радянський письменник, 1970.— 182 с.
• Драч, І. Криниця для спраглих. Кіно [Текст] / Іван Драч; упоряд. І. Рябчий; передм., фільмогр. С. Тримбача; худож.-оформлювач О. Гугалова.— Х.: Фоліо, 2017.— 589 с.

• Письменники Радянської України.— К., 1970.— С. 134–135.
• Письменники Радянської України.— К., 1976.— С. 101.
• Українська Радянська Енциклопедія.— 2-е видання.— Т. 3.— К., 1979.— С. 467.
• Письменники Радянської України.— К., 1981.— С. 77.
• Жулинський М. Г. Драч Іван Федорович // Українська літературна енциклопедія.— Т. 2.— К., 1990.— С. 108–109.
• Митці України: Енциклопедичний довідник.— К., 1992.— С. 226.
• Письменники України.— Дніпропетровськ, 1996.— С. 83–84.
• Хто є хто в українській політиці.— Випуск 3.— К., 1996.— С. 91.
• Мистецтво України: Біографічний довідник.— К., 1997.— С. 220–221.
• Шевченківські лауреати 1962–2001: Енциклопедичний довідник.— К., 2001.— С. 150–154.
• Абліцов В. Г. Драч Іван Федорович Arxivləşdirilib 2016-06-25 at the Wayback Machine // Енциклопедія історії України.— Т. 2.— К., 2005.— С. 461.
• УСЕ Універсальний словник-енциклопедія.— 4-е видання.— 2006.— С. 412.
• Спілка кінематографістів України. К., 1985.— С.54;
• Кино: Энциклопедический словарь. М., 1987.— С.132;
• УСЕ: Універсальний словник-енциклопедія. К., 1999.— С.447;
• Три дні вересня вісімдесят дев'ятого. Матеріали Установчого з'їзду Народного руху України за перебудову. К.: 2000; С. 496.
• Ільницький М. Іван Драч.— К., 1986.
• Ткаченко А. О. Іван Драч.— К., 1988.
• Ковтун В. Іван Драч: Спроба портрета українського політика,— К., 1998.
• Ткаченко А. Іван Драч— поет, кінодраматург, політик.— К., 2000.
• Новиченко Леонід. Іван Драч— новобранець поезії // Драч І. Соняшник.— К., 1962.
• Іванисенко В. На відстані серця // Драч І. Поезії.— К., 1967.
• Острик Михайло. Жива, гаряча поезія // Проблеми. Жанри. Майстерність: Літературно-критичні статті.— Випуск 1.— К., 1976.— С.203–210.
• В сузір'ї лауреатів // Україна.— 1983.— 4 грудня (№ 49).— С.5.
• Шевчук Валерій. Дерево поезії Івана Драча // Україна.— 1986.— 12 жовтня (№ 41).— С.6–7.
• Деревич П. Поету і громадянину // Прапор Жовтня.— 1988.— 1 листопада.— С.3.
• Ткаченко Анатолій. Кіномуза Івана Драча (Замість ювілейного панегірика) // Українське слово.— 1996.— 17 жовтня.— С.6.
• Ільницький Микола. "Сприймати світ до всіх його глибин" / М. Ільницький // Дивослово.— 2006.— № 10.— С. 43–47; № 11.— С. 55–57.
• Бурбан В. Крила Івана Драча // Культура і життя.— 2006.— 1 листопада.— С. 1.
• Дзюба Іван. "Народжуйте себе допоки світу…" // Драч, І. Берло [Текст]: книга поезій.— К.: Грамота, 2007.— С. 5–26.
• Витвицький, Володимир. Високе небо Драчевого слова Arxivləşdirilib 2021-10-23 at the Wayback Machine / В. Витвицький // Голос України.— 2010.— 13 листопада.— С. 7.
• Брюґґен Володимир. Література і час // Наближення [Текст]: поетичні переклади й статті / Іван Драч.— Х.: Фоліо, 2012.— С. 4–15.
• "Ти побудь, малий, хоча б поетом… Arxivləşdirilib 2021-10-19 at the Wayback Machine" [разом з останньою передмовою Івана Драча "Таїна Андрія"] // Голос України.— 2021.— 19 жовтня.— С. 13.
• Ткаченко Анатолій. "На рівні божих партитур…" // Драч, І. Крила [Текст]: поезії 1980–1990 років / Іван Драч; упоряд. І. Рябчій; худож.-оформлювач О. Гугалова.— Х.: Фоліо, 2016.— С. 3–44.
• Тримбач Сергій. Іван Драч як кінематограф // Драч, І. Криниця для спраглих. Кіно [Текст] / Іван Драч; упоряд. І. Рябчий; худож.-оформлювач О. Гугалова.— Х.: Фоліо, 2017.— С. 3–12.
• Філіпчук Георгій. "Перекладаючи" Дію Івана Драча Arxivləşdirilib 2021-10-23 at the Wayback Machine / Г. Філіпчук // Слово Просвіти.— 2018.— 28 червня.— С. 3–4.
• Жулинський Микола. Ось і закотилося сонце смутку Івана Драча Arxivləşdirilib 2021-10-23 at the Wayback Machine // Слово Просвіти.— 2018.— 28 червня.— С. 6.
• Ветрова, Алина. Его позвали с собой. О чём жалел и чем гордился Иван Драч Arxivləşdirilib 2021-10-24 at the Wayback Machine / А. Ветрова // Аргументы и факты в Украине.— 2018.— № 26.— С. 19.

• Довідник "Хто є хто в Україні", видавництво "К. І. С" Arxivləşdirilib 2021-04-18 at the Wayback Machine
• Зміст творів Івана Драча Arxivləşdirilib 2007-12-06 at the Wayback Machine
• Почесні імена України— еліта держави II. Видавництво Логос Україна Arxivləşdirilib 2014-02-02 at the Wayback Machine
• Іван Драч— народний депутат України
• Іван Федорович Драч: біографія
• Драч Іван: життя та творчість Arxivləşdirilib 2012-12-21 at the Wayback Machine
• Іван Драч: "Я прийшов знайти, а не шукати…" (інтерв'ю)
• Поезія Івана Драча Arxivləşdirilib 2021-04-16 at the Wayback Machine
• Іван Драч: Не простиш— ні з ким і поговорити буде (Інтерв'ю до 75-ліття поета.). Україна молода. 14–15 жовтня 2011 року Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine
• Бути поетом і громадянином. До 80-річчя від дня народження І. Драча (1936) // Дати і події Arxivləşdirilib 2017-02-02 at the Wayback Machine, 2016, друге півріччя: календар знамен. дат № 2 (8) / Нац. парлам. б-ка України.— Київ, 2016.— С. 90–94.
• Іван Драч. Література. Кінематограф. Політика: біобібліогр. покажч. Arxivləşdirilib 2017-02-02 at the Wayback Machine / упоряд.: Г. В. Волянська, Л. А. Кухар; авт. нарису Л. Б. Тарнашинська; ДЗ "НПБУ".— Київ: Основа, 2011.– 516, [16] с.: іл.— (Шістдесятництво: профілі на тлі покоління ; вип. 14).
• Іван Драч. Література. Кінематограф. Політика: біобібліогр. покажч. / М-во культури України, Держ. закл. "Нац. парлам. б-ка України" ; авт. вступ. ст.: С. В. Тримбач, В. Г. Ковтун ; упоряд.: Г. В. Волянська, Л. А. Кухар ; наук. ред. В. О. Кононенко.— Київ: Основа, 2011.— 514, 1 с. : іл., 8 арк. фот.— (Шістдесятництво: профілі на тлі покоління ; вип. 14). Arxivləşdirilib 2020-09-19 at the Wayback Machine
• Журнал перець 1986 № 19 Arxivləşdirilib 2021-04-28 at the Wayback Machine