İudaizmdə Məhəmməd — İudaizmdə çox az sayda olan mətn İslam peyğəmbəri Məhəmmədə haqqında hər hansısa bir məlumat verir və ya onun haqqındadır. Yəhudilərin əksəriyyəti Məhəmmədin Allahdan ilahi vəhy alması haqqındakı bəyanını rədd edir və onu yalançı peyğəmbər hesab edirlər.
Tövratda yalançı peyğəmbərlərin varlığından bəhs edilir və ravvinlər bu ayələri Məhəmməd peyğəmbərin Allah tərəfindən göndərilmədiyinə dəlil kimi görürlər.[1]
Orta əsrlər dövründə yəhudi yazıçılarının Məhəmmədi "ha-meshuggah" (dəli) kimi təsvir etmələri adi bir hal idi; bu termin müntəzəm olaraq İncildə peyğəmbər olduqlarını iddia edən yalançı peyğəmbərlər üçün istifadə olunurdu.[2][3][4]
Maymonid Məhəmməd haqqında onun yalançı bir peyğəmbər və dəli olduğunu bildirmişdir. O, bu mövzu haqqında Yəmən məktubunda bunları yazmışdır:
"[İsadan] sonra, ona oxşayan bir dəli meydana çıxdı, çünkü o, onun yolunu açdı. Ancak o, daha da irəli gedərək bir hökumət [təlb əl-mülk; hakimiyyət] və yaxşı tanınan İslamı yaratdı."[5]
Avtoritar hüquq əsəri olan Mişneh Tövratda (Hilkhot Melakhim 11:10-12) Maymonid, Məhəmmədin gəlişinin dünyanı yəhudi Məsihinin gəlişinə hazırlanması üçün Allahın planının bir hissəsi olduğunu bildirmişdir: “Nazaretli İsanın bütün bu sözləri və ondan sonra meydana çıxmış bu İsmaillinin (yəni Məhəmmədin) məqsədi yalnız məsihin yolunu düzəltmək və bütün dünyanı bir yerdə Rəbbə xidmət üçün hazırlamaqdır. Deyildiyi kimi: “O zaman hamının bir yerdə mənim adımı çağırmaqları, çiyin-çiyinə mənə qulluq etmələkləri üçün xalqların dodaqlarını paklayacağam.” (Sefanya 3:9).[6]
XII əsrin qabaqcıl Yəmən ravvinlərindən və ilahiyyatçılarından biri hesab olunan və “Yəhudi İsmailizmi” adlı hərəkatın banisi Natanəl əl-Fəyyumi “Bustan əl-Uqul” (“Ağılların bağı”) adlı fəlsəfi traktatında Yəhudi Tövratından sonra digər xalqlar üçün də peyğəmbərlər göndərildiyini və eyni zamanda da özündə Tövratdan kənar qanunları ehtiva edən dinlərin də Allah tərəfindən göndərildiyini yazmışdır. Natanəl açıq-aydın olaraq bildirirdi ki, Məhəmməd ərəblər üçün keçərli olan xüsusi bir mesajla göndərilmiş həqiqi bir peyğəmbərdir.[7][8] Natanəlin Məhəmmədin peyğəmbərliyini açıq şəkildə qəbul etməsi o dövrdəki Yəməndə nadir görünən bir hal idi.[9]
Apokrif (qiyamət) ədəbiyyatda Midraş (Ravvin Şimon ben Yohayın sirləri) Məhəmmədi yəhudi Məsihə oxşadır.[10] Bu mətndə I əsrin məşhur alimi və sufisi Şimon ben Yohay VIII əsrdəki İslam fəthlərinin başlanğıcına, Məhəmmədin peyğəmbər kimi roluna və Məhəmmədin yəhudiləri xristian ("Roma") zülmündən azad etməsinə və bunun da öz növbəsində məsih prosesində müsbət bir rol oynadığını bildirir.[11]
Qahirə Genizasında tapılmış bir yəhudi sənədində bildirilir ki, bir çox yəhudi Məhəmmədi peyğəmbər olaraq qəbul etməklə bərabər, hətta Məhəmmədin işinə öz töhfəsini vermək üçün şənbə gününün hörmətini belə sındırmışdılar. Lakin bəzi tarixçilər “Zimmət ən-nəbi Məhəmməd” (Məhəmmədin mühafizəsi haqqında fərman) adlandırılmış bu sənədin Yəmən yəhudiləri tərəfindən özünümüdafiə məqsədi ilə uydurulması fikrini irəli sürürlər.[12]
İspaniyada yəhudiliyin Qızıl Dövrü kimi tanınan IX-XII əsrlər arasında Əndəlüsdə böyük mədəni əlaqələr dövrü olduğu üçün İslam mənbələrində Məhəmmədlə bağlı qeyd edilmiş bir sıra rəvayətlər təsadüfən yəhudi düşüncəsinə daxil olmuşdur. Məsələn, ilkin Hasidik sufilərdən biri hesab olunan Polonnalı ravvin Yaqub Cozef (ing. Jacob Joseph) Bəhya ibn Paqudanın məşhur əsəri olan “Çovot HaLevavot” (Chovot HaLevavot') əsərinə istinad edərək yazırdı ki, təqvalı bir insanın daxilindəki pis meyllərə qarşı mübarizəsi onun zahirdə müharibə etməsindən daha böyükdür. Bu kitabın orijinal ivrit-ərəb variantında Bəhya ibn Paquda həm zahiri, həm də daxili müharibəni cihad adlandırır və müəllif öz mənbəyinin adını çəkməsə də, hekayəsindəki “təqvalı insan”ın Məhəmməd olduğu məlumdur.[13]
- ↑ "YASA'NIN TEKRARI 13". www.churchofjesuschrist.org (türk). İstifadə tarixi: 2025-04-20.
- ↑ Norman A. Stillman. The Jews of Arab lands: a history and source book. Jewish Publication Society. 1979. səh. 236. ISBN 978-0-8276-0198-7. İstifadə tarixi: 26 December 2011.
- ↑ Defending the West: A Critique of Edward Said's Orientalism By Ibn Warraq Page 255
- ↑ The Legacy of Islamic Antisemitism: From Sacred Texts to Solemn History page 21
- ↑ Norman Roth. Jews, Visigoths, and Muslims in Medieval Spain: Cooperation and Conflict, Brill Publishers, 1994, p. 218.
- ↑ A. James Rudin. Christians & Jews Faith to Faith: Tragic History, Promising Present, Fragile Future, Jewish Lights Publishing, 2010, pp. 128–129.
- ↑ Nathanael ibn al-Fayyumi
David Levine (tərcümə). The Bustan al-Ukul. Kolumbiya Universiteti Şərq Tədqiqatları. səh. 105. - ↑ Netanel el Feyyumi. Gan ha-Sekhalim. 1984. səh. 6.
- ↑ Norman Solomon, Richard Harries, Tim Winter. Abraham's children: Jews, Christians, and Muslims in conversation (ingilis). T&T Clark Int'l. 2006. səh. 137. ISBN 0-567-08161-3.
Netanel's work was virtually unknown beyond his native Yemen until modern times, so had little influence on later Jewish thought.
- ↑ Joshua Prawer, Haggai Ben-Shammai. The History of Jerusalem: The Early Muslim Period (ingilis). Nyu-York Universiteti Nəşriyyatı. 1996. səh. 304. ISBN 978-0814766392.
- ↑ Norman Solomon, Richard Harries, Tim Winter. Abraham's children: Jews, Christians, and Muslims in conversation. T&T Clark Int'l. 2006. səh. 133. ISBN 0-567-08161-3.
Nistarot" places the Muslim conquests in an eschatological context, and implies that Muhammad had a positive role to play in the messianic process.
- ↑ Yakov Rabkin. ""Perspectives on the Muslim Other in Jewish Tradition"" (PDF). 27 mart 2012 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- ↑ Diana Lobel. A Sufi-Jewish Dialogue: Philosophy and Mysticism in Bahya ibn Paquda's Duties of the Heart. Pensilvaniya Universiteti Nəşriyyatı. səh. IX. ISBN 0-8122-3953-9. İstifadə tarixi: 21 sentyabr 2023.
How does a perennially popular manual of Jewish piety come to be quoting Islamic traditions about the Prophet Muhammad? Muslim Spain of the tenth through twelfth century, known as the "Golden Age" of Hispano-Jewish poetry and letters, is a time of great convergence and cultural creativity.