İsveçrədə Holokostun inkarı — İsveçrədə Holokostun mahiyyətini qəbul olunmuş tarixşünaslıq çərçivəsində göstərildiyi formada azaldılması və ya inkar edilməsi. Bu kontekstdə inkarçılar Holokostun üç əsas aspektini ya inkar etmiş, ya da azaldmışdı. Bunlara altı milyon yəhudinin öldürülməsi, sistemli məhv üsulları, o cümlədən qaz kameralarının istifadə edilməsi, nasistlərin yəhudiləri tamamilə məhv etmək niyyəti aiddir.
Holokostun inkar edilməsi İsveçrədə İkinci Dünya müharibəsinin bitməsindən dərhal sonra başlamışdır. Azsaylı olmasına baxmayaraq, isveçrəli inkarçılar Almaniya və Fransada olan inkarçılar üçün ədəbiyyat nəşr etmiş, onları yaymış və beləliklə, mühüm "poçt qutusu" rolunu oynamışdır, çünki bu ölkələrdə belə fəaliyyət qadağan olunmuşdur. 1995-ci ildə "İrqçiliyə qarşı qanun"un qəbul edilməsindən sonra İsveçrə hakimiyyəti inkarçılara qarşı aktiv cinayət təqibi aparmağa başlamışdır. Ölkədə inkarçılara qarşı ən böyük məhkəmə işi Yurgen Qraf işidir.
Holokostun ilk postmüharibə inkarçılarından biri Lozanna sakini Qaston-Arman Amodryu olmuşdur.[1] 1946-cı ildə o, fransız dilində aylıq nəşr olan "Le Courrier du continent" jurnalını yaratmış, sağçı məzmunlu materialları və Holokostun inkarını bütün Avropada yaymaq məqsədini güdmüşdür.[2] Amodryunun rəhbərliyi altında jurnal antisemit və revizionist materialları dərc etmiş, oxşar ədəbiyyatı reklam etmiş və bu fəaliyyət 2011-ci ilə qədər davam etmişdir.[3][4] Başqa bir nümunə "Turmwart" qəzetidir. 1947–1953-cü illərdə 2000 nüsxə tirajla nəşr edilən bu neofaşist qəzetdə nasizmin cinayətlərini azaltmaq və Holokost zamanı öldürülmüş yəhudilərin sayının qeyri-müəyyən olduğunu iddia edən məqalələr yer almışdır.[3]
1949-cu ildə Amodryu "Nyurnberq prosesi üzrə linç edən Ubu" (fr. Ubu justicier au procès de Nuremberg)[5] kitabında Holokost faktını inkar etmiş, Müttəfiq qüvvələrin irəli sürdükləri ittihamları təsdiqləmək üçün sənədləri saxtalaşdırdığını və tribunalı qalib tərəfindən məğlub üzərində qurulmuş məhkəmə hesab etdiyini iddia etmişdir.[1] Həmçinin, 1948-ci ildə İsveçrədə fransalı revizionist Moris Bardeşin "Nyurnberq vəd edilmiş torpaq" (fr. Nuremberg ou la Terre promise) əsəri alman dilinə tərcümə edilmiş və 1949-cu ildə Zürixdə "Kommissionsverlag" tərəfindən nəşr olunmuşdur. Tərcüməni isveçrəli neofaşist Hans Oler (1888–1967) etmişdir.[1]
Bu fəaliyyət geniş ictimaiyyət üçün demək olar ki, görünməz qalmışdır. Buna istisna olaraq "Matez işi" halı olmuşdur. 31 dekabr 1968-ci ildə Lozannada Vo kanton məhkəməsi təqaüddə olan həkim Ceyms-Alber Matezin əvvəllər nəşr edilmiş "Keçmiş, indiki və yəhudi məsələsi" (fr. Le passé, les temps présents et la question juive) kitabına qadağa qoymuşdur.[6] 728 səhifədən ibarət və 4000 nüsxə tirajla nəşr edilmiş bu kitab açıq-aydın antisemit xarakter daşımış və Holokostun inkarına dair iddialar içərmişdir. Amodryunun "Le Courrier du continent" jurnalı kitabı təqdir etmiş və bu əsər Avropa neofaşistləri arasında geniş tanınmışdır. 1969-cu ildə müəllif cinayəti təhrik və dini azadlığın pozulması ittihamı ilə məhkəməyə verilmiş və nəticədə bir aylıq həbs cəzasına məhkum edilmişdir.[3]
1970-ci illərin ortalarında nasistlərin cinayətləri inkarı ultrasağçı "İsveçrə Milli Bazası" partiyasının orqanı olan "Visier" qəzetində təbliğ edilmişdir. Qəzetdə iddia edilmişdir ki, İkinci Dünya nüharibəsi zamanı sistemli şəkildə törədilən yeganə cinayətlər Britaniya, ABŞ və SSRİ ordularının cinayətləridir.[3]
1980-ci illərin əvvəlində Vintertur şəhərindən vəkil, Federal-Demokratik İttifaqın keçmiş üzvü Maks Val 1976-cı ildə yaradılmış "Eidgenoss" qəzetini antisemit və revizionist nəşrə çevirmişdir. 1985-ci ilə qədər tirajı 10 min nüsxəyə çatmışdır.[7] 1992-ci ildə qəzet bəyan etmişdir ki, artıq "qaz kameraları və Holokostla bağlı yalanların 12 il müddətində inkarına" baxa bilər.[8]
İsveçrədə məlum olan Holokost inkarçılarının sayı təxminən 10–12 nəfər olmuş, bu qrup siyasi baxımdan tamamilə marjinal hesab edilmişdir, lakin Almaniya, Fransa və Holokostun inkarı qadağan olunduğu digər ölkələrdə inkarçılar İsveçrə nəşriyyatlarının vasitəsilə öz nəşrlərini yaydımışlar. Əslində, İsveçrə xarici inkarçılar üçün "poçt qutusu" rolunu oynamışdır. Burada kitab nəşriyyatları və poçt vasitəsilə satışla məşğul olan şirkətlər fəaliyyət göstərmişdir.[9][7] Maks Val bütün istəyənlərə Adolf Hitlerin "Mənim mübarizəm" kitabını almağı təklif etmiş, Amodryu Almaniyaya böyük miqdarda nasist ədəbiyyatı göndərmişdir. Keçmiş SS üzvü və inkarçı Tis Kristofersenin nəşriyyatı Lozannada poçt vasitəsilə müştərilərə xidmət göstərmiş, Almaniyanın ultrasağçı və inkarçıları, o cümlədən məhkum edilmiş cinayətkarlar İsveçrə banklarından istifadə etmişdir.[10]
1980-ci illərin ortalarında İsveçrənin fransızdilli hissəsində inkarçılar öz ideyalarını geniş ictimaiyyətə çatdırmağa çalışmışdır. Kampaniyanın məqsədi Almaniya həbs düşərgələrində qaz kameralarının mövcudluğu və yəhudilərin məhv edilməsi sisteminin real olduğuna dair şübhələr yaratmaq olmuşdur. Bu dövr Fransada inkarçıların aktivləşməsi ilə üst-üstə düşmüş, həmin ölkədə lider Robert Forisson olmuşdur. Fransalı inkarçılar İsveçrədə bir neçə açıq tədbir keçirmişdir. 1986-cı ilin oktyabrında Forisson və Pyer Giyom Nyonda keçirilən sənədli film festivalında dəyirmi masa müzakirəsinə qatılmış, noyabr ayında isə Anri Rok və Giyom Cenevrədə mətbuat konfransı keçirmişdir.[11]
1990-cı illərin əvvəllərində İsveçrədə inkarçılara dörd keçmiş müəllim qoşulmuşdur. Onlar Andres Ştuder, Bernhard Şaub, Artur Foqt, Yurgen Qraf və iş adamı Ernst Dünenberger olmuşdur. 1992–1993-cü illərdə Şaub və Qraf antisemitizm və Holokostun inkarını fəal şəkildə təbliğ etdiklərinə görə müəllimlikdən azad edilmişdir.[7]
Artur Foqt keçmişdə "Milli Hərəkət" adlı İsveçrə sağ-radikal təşkilatının üzvü olmuş, 1988-ci ildə ekstremist nəşr "Sieg"də Holokostun real olmadığını ilk dəfə açıq şəkildə inkar etmişdir. 1991-ci ildə Nürnberq yaxınlığında keçirilən konfransda "Holokost — əfsanə yoxsa reallıq?" mövzusunda çıxış etmiş və Holokost haqqında "tarixi yalanın" İsrail ilə beynəlxalq sionizm üçün siyasi və maliyyə təzyiq alətinə çevrildiyini iddia etmişdir. Bu bəyanatlarına görə Foqt Nürnberq məhkəməsi tərəfindən öldürülənlərin xatirəsini təhqir etdiyinə görə 4800 Almaniya markası cərimələnmişdir.[7]
Andres Ştuder keçmiş müəllim və 1970-ci illərdə Sürix kantonundan sol-liberal partiya üzrə Milli Şura namizədi olmuş, sonradan Avstriyada antisemit təbliğatın fəal iştirakçısına çevrilmişdir. 1992-ci ildə neonasist Fridrix Rebhandl üzərində keçirilən məhkəmə prosesində o, vərəqələr yayaraq Auşvits həbs düşərgəsi[ni "əsrin yalanı" adlandırmışdır. Ştuder özünü nasistlə həmrəy hesab etmədiyini demişdir, lakin Sürix Ali Kantonal Məhkəməsi nasistlərin cinayətlərinin inkarını onların həmrəyliyinin göstəricisi saymışdır.[7]
Ernst Dünenberger keçmiş Respublika Hərəkatı və İsveçrə Xalq Partiyasının üzvü olmuş, "Eidgenoss" nəşriyyatını idarə etmiş və antisemit xarakterli vərəqələr, bukletlər də daxil olmaqla öz hazırladığı materialları yaymışdır. O, təbliğatında tez-tez XX əsrin əvvəllərində saxta sənəd olan "Sion müdrikləri protokolları"na istinad etmişdir.[7][12] 1994-cü ildə şəxsi problemlər və irqi ayrı-seçkiliyə qarşı qanunvericiliklə mübarizədə məyusluq səbəbindən Dünenberger qəsdən yaşayış binasını yandırmış və 14 il həbsdə olmuşdur.[13][14]
Bernhard Şaub Brügge şəhərində antropozofiya məktəbində müəllim, Mərkəzi Avropanın almandilli hissəsinin tarixini alman milliyyətçiliyi ruhunda şərh edən "Qartal və gül: Almandilli Mərkəzi Avropanın mahiyyəti və taleyi" kitabı ilə tanınmışdır. O, nasizm ideologiyasını Qərbin gizli cəmiyyətləri tərəfindən təşəbbüs olunmuş və sonradan "saxta alman" rəngini almış kimi təqdim etmişdir və nasist Almaniyasında ölüm düşərgələrinin mövcudluğunu şübhə altına almışdır.[7]
Yurgen Qraf Bazel şəhərindən olan müəllim idi və Holokostun inkarında fəal iştirak etmişdir. O, bir sıra revizionist kitabların və Avstriya sağ-extremist təşkilatı "Avstriya Vətəndaş Qorunması" ilə əlaqəli "Vətəndaş Forumu Avropa" platformasında saytı olan müəllif kimi sağ-radikal dairələrdə geniş tanınmışdır.[7] Almaniya alimləri Tomas Qrumke və Bernd Vaqner hesab etmişdir ki, Qraf Holokost inkarçılarının beynəlxalq hərəkatının mərkəzi fiqurlarından biri olmuşdur. Qrafın kitablarının nəşri Gerhard Förster tərəfindən həyata keçirilmişdir.[15] Förster özü keçmiş Vermaxt əsgəri olmuş və 1981-ci ildə İsveçrə vətəndaşlığı almışdır.[16]
Əhməd Huber[a] keçmiş jurnalist və İsveçrə Sosialist Partiyasının üzvü olmuş, sonradan islam fundamentalizminə qoşulmuşdur və İsveçrədə Holokost inkarçılarının fəaliyyətini maliyyələşdirmişdir. O, 2001-ci ildə Beyrutda beynəlxalq inkarçı konfransının baş təşkilatçılarından biri olmuşdur, lakin bu, keçirilməmişdir.[18] Terrorizmə aid şübhələr səbəbindən Huber ABŞ tərəfindən sanksiyalara məruz qalmış,[17] Avropadakı ultra-sağçı və islamçı antisemitlər arasında əlaqələndirici rol oynamışdır.[19]
İsveçrədə Holokost inkarçıları ifadə azadlığına malik olmuşdur. Bu ifadələri qadağan etməyin yeganə imkanı konkret şəxslərə aid olduqda — təhqir və ya böhtan iddiası əsasında məhkəmə iddiası qaldırmaq olmuşdur.[9] Holokostun inkarının qadağan edilməsini əhatə edən "İrqçiliyə qarşı qanun" yalnız 1994-cü ildə qəbul edilmiş[20] və 1 yanvar 1995-ci il tarixindən qüvvəyə minmişdir.[9]
Bu keysə yeganə istisna "Paşu işi" olmuşdur. Lozannadan olan müəllim və hərbi xidmətçi Marietta Paşu 1986-cı ilin yanvarında "Le Pamphlet" jurnalında Fransa revizionisti Anri Rokun dissertasiyasına tərif dolu məqalə dərc etmişdir. Rok nasist Almaniyasının həbs düşərgələrində qaz kameralarının mövcudluğunu inkar etmişdir.[21] 30 iyul 1986-cı ildə Paşu Rokun Parisdə keçirilən mətbuat konfransında iştirak etmiş və geri dönəndən sonra "Le Pamphlet*də yenidən yazmışdır ki, Rokun Holokostun tədqiqi çərçivəsində "ciddi, obyektiv və diqqətəlayiq töhfəsi" vardır.[7] Bu hadisə İsveçrənin fransızdilli hissəsində geniş narazılıq yaratmışdır. 1987-ci ildə Vo kantonunun Dövlət Şurası Marietta Paşunu müəllimlikdən uzaqlaşdırmış, apellyasiyası həmin ilin dekabrında Federal Məhkəmə tərəfindən rədd edilmişdir.[5] Bəzən şveytsar inkarçılar xaricdə də təqib olunmuşdur. 10 oktyabr 1991-ci ildə Münhen rayon məhkəməsi Maks Valı Holokostu "propaqanda" və qaz kameralarını "əfsanə" adlandırdığı üçün 25200 Alman markı cərimələmişdir.[10]
21 dekabr 1965-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası İrqi Ayrı-seçkiliyin Bütün Formalarının Ləğvi haqqında Beynəlxalq Konvensiyanı qəbul etmiş, bu konvensiya 4 yanvar 1969-cu il tarixindən qüvvəyə minmişdir. 1994-cü ilə qədər İsveçrə bu konvensiyanı ratifikasiya etməmişdir. 18 iyun 1993-cü ildə miqrantlara qarşı hücumların artması və yeni revizionist nəşrlərin ortaya çıxması fonunda İsveçrə parlamenti konvensiyanı ratifikasiya etməyə və onu həyata keçirmək üçün zəruri qanunları qəbul etməyə qərar vermişdir. O, Cinayət Məcəlləsinə (maddə 261bis) və Hərbi Məcəlləyə (maddə 171c) "Irqi ayrı-seçkilik" adlı dəyişiklikləri təsdiqləmiş, diskriminativ ideyaların yayılmasını, həmçinin soyqırımı azaltma və ya inkar etməyi qadağan etmişdir.[22]
İsveçrədə antisemit qanun layihəsi müzakirəyə çıxarılandan etibarən yerli Holokost inkarçıları aktiv şəkildə onun qəbuluna qarşı çıxmışdır. Bu hərəkətin lideri Qaston-Arman Amodryu olmuşdur. 1994-cü ilin baharında, yeni qanunla bağlı referendumdan qısa müddət əvvəl Şaub, Ştuder, Qraf və Foqt "Müasir tarixin detabuizasiyası üzrə işçi qrupu"nu yaratmış, daha sonra "Müasir tarixin tədqiqi üzrə işçi qrupu" (AEZ) adını almışdır. AEZ Holokostun inkarını əks etdirən ədəbiyyatı yaymaqla təbliğatda fəal iştirak etmişdir. Onlara Avalon qrupunun üzvləri, o cümlədən Rocer Vütrix və Əhməd Huber dəstək vermişdir. Bundan əlavə, bolqarıstanəsilli Yuri Şmidt və Peter Hacidimitrov da tərəfdə durmuş, Fransa inkarçısı Robert Forissonun Berndəki çıxışını İsveçrədə yaymışdır.[7]
Qanun layihəsinin qəbul edilməsinə qarşı olanlar referendum keçirilməsi üçün zəruri 50,000 imza toplamışdır. Yeni qanunun təsdiq edilməsi və ya rədd olunması üzrə səsvermə 25 sentyabr 1994-cü ildə keçirilmişdir. Nəticədə yeni qanunun tərəfdarları qələbə qazanmış, referendum iştirakçılarının 54,7%-i ona səs vermişdir. Holokostun inkarı 261bis maddəsinin 2-ci hissəsinin 4-cü bəndi ilə qadağan edilmiş və bu bəndin pozulması cərimədən 3 ilədək həbs cəzası ilə nəticələnmişdir.[20]
İsveçrə yazıçısı və jurnalisti Benyamin fon Vil hesab edir ki, qanun müzakirəsi dövründə inkarçıların hiperaaktivliyi özlərinə qarşı çıxmış və qanunun qəbulunu sürətləndirmişdir. Daha sonra inkarçılar bu cür kütləvi fəaliyyət göstərməmişdir.[9]
İsveçrədə "İrqçiliyə qarşı mübarizə haqqında qanun"un qəbul edilməsindən sonra hüquq-mühafizə orqanları Holokostu inkar edən şəxslərə qarşı təqib tədbirlərinə başlamışdır. 1995–2010-cu illər arasında soyqırımının inkarı və ya kiçildilməsi maddəsi üzrə 42 məhkumluq hökmü çıxarılmışdır. Onların əksəriyyəti Holokostun inkarı ilə bağlı olmuşdur. 1995–2003-cü illər ərzində təkcə İkinci Dünya müharibəsi hadisələrinə dair revizionist fəaliyyətlərə görə 20 məhkumluq hökmü verilmişdir.[23]
Holokostu inkar edənlər açıq məhkəmə iclaslarını öz baxışlarını ictimaiyyətə təbliğ etmək üçün bir vasitəyə çevirməyi və bu prosesləri Holokostun reallığı barədə mübahisəyə çevirməyi planlaşdırmışlar. Buna baxmayaraq, İsveçrə məhkəmələri bu cəhdlərin qarşısını əvvəlcədən almışdır. Məhkəmələr "hakim məlumatlılığı" konsepsiyasına əsaslanaraq tarixi faktların müzakirəsini məqsədəuyğun hesab etməmiş və Holokostun əsas faktlarının, o cümlədən qaz kameralarının mövcudluğunun sənədlərlə və ya şahid ifadələri ilə sübut edilməsinə ehtiyac olmadığını müəyyən etmişdir. Məhkəmələrin qənaətinə görə, qaz kameralarının mövcudluğunu sadəcə inkar etmək belə Cinayət Məcəlləsinin 261bis maddəsinin tətbiqi üçün kifayət hesab edilmişdir.[24]
Bu çərçivədə Ştuder, Qraf, Förster, Voqt və Amodryuya qarşı cinayət işləri açılmışdır. Maks Val 1994-cü ilin sonunda "Eidgenoss" adlı qəzetin nəşrini dayandırmış[9] və "Notizen" adlı bülletenini məhdud sayda abunəçiyə göndərməyə başlamışdır.[4] 17 fevral 1995-ci ildə Federal Məhkəmə Marietta Paşunun böhtan ittihamı ilə bağlı müraciətini rədd etmişdir. Məhkəmə onu nasizmə eyhamla "qəhvəyi Marietta" adlandıran ifadənin böhtan hesab olunmadığını bildirmiş, qaz kameralarının mövcudluğunu sübut etmə tələbinin isə "absurd" olduğunu bəyan etmişdir.[9] Həmin qərarda məhkəmə nasist ölüm düşərgələrində qaz kameralarının mövcudluğunu sübut tələb etməyən tarixi fakt kimi tanımışdır.[25] 1995-ci ilin iyul ayında Neşatel kantonundan olan iki gənc skinhed "Mjölnir" adlı jurnalda "Holokostdan sağ çıxan ol!" başlıqlı saxta elan dərc etdiklərinə görə Holokostu dolayı şəkildə inkar etdikləri əsası ilə məhkum edilmişdilər.[7]
1 iyun 1997-ci ildə Artur Voqt Maylen dairə məhkəməsi tərəfindən "Aurora" jurnalının və Holokostu inkar edən Qrafın kitabının yayılması ilə əlaqədar Cinayət Məcəlləsinin 261bis maddəsinin 2 və 4-cü bəndlərini dəfələrlə pozmaqda təqsirli bilinmişdir. Ona 20,000 İsveçrə frankı məbləğində cərimə və 3,270 frank dəyərində məhkəmə xərclərinin ödənilməsi cəzası təyin edilmişdir. 24 mart 1999-cu ildə Sürix kantonunun Ali Məhkəməsi Voqtun apellyasiya şikayətini rədd etmişdir. Məhkəmə təqsirləndirilən şəxsin 82 yaşında olduğunu nəzərə alaraq həbs cəzası əvəzinə cərimə təyin etməyi münasib saymış, həmçinin onun maliyyə vəziyyətini qiymətləndirmiş, cərimə və məhkəmə xərclərinin məbləğini azaltmışdır.[26]
Voqt müdafiə zamanı Holokostu "həqiqət sevgisindən" və ya "irqi nifrət motivlərindən" yox, "elmi məqsədlə" inkar etdiyini bildirmiş, lakin məhkəmə onun açıq antisemit baxışlarını nəzərə alaraq bu müdafiə xəttini qəbul etməmişdir. Hökm elan olunduqdan sonra Voqt Holokostun inkarını davam etdirmiş, bu səbəbdən ona qarşı yeni ittiham irəli sürülmüş və əlavə cərimə tətbiq edilmişdir. Apellyasiya cəhdləri uğursuz olmuşdur. 18 mart 2002-ci ildə Federal Məhkəmə Voqtun söz azadlığına istinad edən müraciətini rədd etmiş və bildirmişdir ki, söz azadlığı demokratik ictimai asayişin qorunması zərurəti olduqda məhdudlaşdırıla bilər, 261bis maddəsi isə bu şərtlərə tam uyğun gəlir.[26]
10 aprel 2000-cü ildə Lozanna dairə islah məhkəməsi Qaston-Arman Amodryunu nasist həbs düşərgələrində qaz kameralarının mövcudluğunu inkar etdiyinə görə təqsirli hesab etmişdir.[27] O, altı ay müddətinə azadlıqdan məhrum edilmiş və cərimələnmişdir.[9][28] Daha sonra Amodryu yeni qanun pozuntularına görə bir neçə dəfə həbs cəzası çəkmişdir. Holokostun inkarına görə məhkum edilmiş digər şəxslər arasında Yurgen Qraf, Gerhard Förster, Andres Ştuder, Bernhard Şaub, Rene-Lui Berkla və bir sıra başqaları da olmuşdur.[29][30] Qraf, Ştuder[4] və Berkla cəzadan yayınmaq məqsədilə ölkəni tərk etmişdilər, lakin sonuncu Rumıniyada saxlanılmışdır.[30] 2017-ci ildə ifrat sağçı İsveçrə Milli Partiyasının üzvü, neonasist Filip Eqlin partiyanın veb-saytında yerləşdirdiyi və Anna Frankın gündəliyini "yalan konstruksiyası" adlandıran məqaləyə görə məhkum edilmişdir.[31]
Kanton səviyyəsində də qanunvericilikdə dəyişikliklər edilmişdir. 2001-ci ildə Cenevrə kantonu soyqırımı qurbanlarına və antirasist təşkilatlara Holokostu inkar edənlərə qarşı məhkəməyə müraciət etmək imkanı vermişdir. Bu qərar Federal Məhkəmənin mövcud qanunlara əsasən nə assosiasiyaların, nə də Holokostdan sağ qalanların törəmələri olanların belə mülki iddialarda tərəf ola bilməyəcəyi barədə qərarından sonra qəbul edilmişdir.[32]
2009-cu ilin yanvar ayında İsveçrə Roma-Katolik Kilsəsi Yepiskoplar Konfransiyası britaniyalı mühafizəkar yepiskop Riçard Vilyamsonun Holokostun miqyasını inkar edən çıxışlarını pisləmişdir. Vilyamson 1988-ci ildə kilsədən uzaqlaşdırılmış, lakin 2009-cu ildə Papa XVI Benedikt tərəfindən bağışlanmışdır. Təşkilat bəyan etmişdir ki, Katolik Kilsəsi "heç bir şəraitdə Holokostun inkarını qəbul edə bilməz".[33]
2015-ci ildə Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi qərara almışdır ki, İsveçrə 2007-ci ildə Erməni soyqırımını açıq şəkildə inkar etdiyinə görə məhkum edilmiş Türkiyə milliyyətçisi Doğu Pərinçəyin ifadə azadlığı hüququnu pozmuşdur. Bu hadisə İsveçrədə Erməni soyqırımının inkarının cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması ilə Holokostun inkarı arasındakı oxşarlıqlar barədə geniş müzakirələrə səbəb olmuşdur.[34]
Holokostun inkarına qarşı 261bis maddəsi əsasında keçirilmiş ən böyük məhkəmə prosesi Yurgen Qraf və onun nəşriyyatçısı Gerhard Försterə qarşı irəli sürülmüş ittiham olmuşdur. Qraf dörd kitabında Holokostu inkar etməkdə və yəhudilərin Almaniyadan pul qoparmaq məqsədilə qaz kameralarını uydurduqlarını iddia etməkdə günahlandırılmışdır. Qraf bu materialları elektron şəkildə Kanadada yaşayan Ernst Zündel və İsveçdə fəaliyyət göstərən Əhməd Ramiyə göndərdiyi üçün həmin mətnlər internetdə yayılmış və İsveçrədə ictimaiyyətin ixtiyarına verilmişdir. Förster Qrafın kitablarını özünə məxsus "Neue Visionen" nəşriyyatında çap etdiyinə görə ittiham olunmuşdur. 16 iyul 1998-ci ildə Baden dairə məhkəməsində başlanan məhkəmə prosesi geniş şəkildə KİV-lərdə işıqlandırılmış və cəmiyyət tərəfindən müzakirə edilmişdir.[35]
Qraf bəyan etmişdir ki, Holokost mövzusunda əsərlər yazmaqda onun yeganə motivi "həqiqətə sevgi" olmuşdur. O, bəzi nəşrlərini elmi, bəzilərini isə maarifləndirici xarakterli adlandırmışdır. İttiham tərəfi Qrafın əsərlərini "yalançı elm" və "irqi təbliğat" kimi qiymətləndirmişdir. Prokurorluğun fikrinə görə, Qraf həqiqəti axtarmamış, əksinə, onu bilərəkdən təhrif etmiş və onun nəşrləri elmi tədqiqatın bütün prinsiplərini pozmuşdur. 21 iyul 1998-ci ildə Baden dairə məhkəməsi Qrafı və onun kitablarının nəşriyyatçısı Försteri əsas ittiham bəndləri üzrə təqsirli hesab etmişdir. Qraf 8,000 frank məbləğində cərimə və 15 ay müddətinə azadlıqdan məhrum etmə cəzasına məhkum edilmişdir. Förster 12,000 frank cərimə olunmuş və 12 ay həbs cəzası almış, hökm elan edildikdən dörd ay sonra vəfat etmişdir.[35]
Qraf qərardan apellyasiya şikayəti vermiş, lakin 23 iyun 1999-cu ildə Arqau kantonunun Ali Məhkəməsi tərəfindən onun şikayəti rədd edilmişdir.[35] 22 mart 2000-ci ildə hökm İsveçrə Federal Məhkəməsi tərəfindən də təsdiqlənmişdir.[36] 2000-ci ilin yayında Qrafın saytında yerləşdirilmiş mətnlərə görə ona qarşı daha bir cinayət işi açılmışdır.[37] Buna baxmayaraq, Qraf cəzanın icrasından yayınmış, ölkəni tərk etmiş və cinayət işinə dair müddətin başa çatdığı 2018-ci ilədək Moskvada yaşamışdır.[9]
İsveçrə Mülki Məcəlləsinin 78-ci maddəsinə əsasən, qanunsuz və ya əxlaqa zidd məqsədlərlə yaradılmış təşkilatların bağlanmasına icazə verildiyinə görə hökumət 2002-ci ilin mart ayında Qraf tərəfindən 1999-cu ildə yaradılmış "Ədalət və Azadlıq" təşkilatını bağlamışdır.[36]
- ↑ 1 2 3 Skenderovic, 2009. səh. 285
- ↑ Atkins, 2009. səh. 132
- ↑ 1 2 3 4 Skenderovic, 2009. səh. 286
- ↑ 1 2 3 Benz, 2012
- ↑ 1 2 Meyer, 2017
- ↑ "Swiss Court Bans Anti-semitic Book, Orders All Printed Copies Destroyed" (ingilis). Jewish Telegraphic Agency. 31 dekabr 1968. 7 avqust 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 avqust 2025.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Stutz, 1996
- ↑ Skenderovic, 2009. səh. 286—287
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Wyl, 2022
- ↑ 1 2 Spiegel, 1991
- ↑ Skenderovic, 2009. səh. 287—288
- ↑ Skenderovic, 2009. səh. 328
- ↑ "Verwahrung Dünnenbergers wird überprüft". NZZ. 15 oktyabr 2008. İstifadə tarixi: 18 sentyabr 2025.
- ↑ "Verwahrung Dünnenbergers wird aufgehoben" (alman). NZZ. 19 noyabr 2008. İstifadə tarixi: 18 sentyabr 2025.
- ↑ Skenderovic, 2009. səh. 289
- ↑ Niggli, Frischknecht, 1998
- ↑ 1 2 Weitzman, 2006
- ↑ Atkins, 2009. səh. 133—134
- ↑ Whine, 2006
- ↑ 1 2 Lewy, 2014. səh. 66—67
- ↑ Skenderovic, 2009. səh. 287
- ↑ Lewy, 2014. səh. 66
- ↑ Lewy, 2014. səh. 67—69
- ↑ Lewy, 2014. səh. 79
- ↑ Lewy, 2014. səh. 69
- ↑ 1 2 Lewy, 2014. səh. 71—74
- ↑ Atkins, 2009. səh. 132—133
- ↑ Lewy, 2014. səh. 76
- ↑ Lewy, 2014. səh. 71, 78
- ↑ 1 2 Полян, 2008
- ↑ Ruedi Suter. "Seine Rassendiskriminierung hat Holocaust-Ignorant Eglin eingeholt" (alman). Onlinereports. 21 iyul 2010. 4 sentyabr 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 iyul 2024.
- ↑ Roy Probert. "Geneva gives anti-racism groups right to sue Holocaust deniers" (ingilis). SWI swissinfo.ch. 18 may 2001. İstifadə tarixi: 4 avqust 2025.
- ↑ "Bishops criticise Holocaust denier" (ingilis). SWI swissinfo.ch. 27 yanvar 2009. İstifadə tarixi: 3 avqust 2025.
- ↑ Sibilla Bondolfi. "'Denying genocide traumatises survivors a second time'" (ingilis). SWI swissinfo.ch. 5 yanvar 2017. 22 mart 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 avqust 2025.
- ↑ 1 2 3 Lewy, 2014. səh. 70
- ↑ 1 2 Lewy, 2014. səh. 71
- ↑ "Holocaust-Leugner Graf untergetaucht" (alman). SWI swissinfo.ch. 29 noyabr 2000. 26 yanvar 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 yanvar 2025.
- Полян, П. М. Отрицание и геополитика Холокоста // Кох, А. Р.; Полян, П. М. (redaktorlar ). Отрицание отрицания, или Битва под Аушвицем : сборник. —. М. 2008. 21-102. ISBN 978-5-94607-105-5.
- E. Atkins, Stephen. Holocaust denial as an international movement. ABC-CLIO. 2009. 320 p. ISBN 978-0-313-34538-8.
- Benz, Wolfgang, redaktorHandbuch des Antisemitismus. Judenfeindschaft in Geschichte und Gegenwart. Bd. 5 Organisationen und Periodika. Berlin: De Gruyter Saur. 2012. 682 S. ISBN 978-3-598-24078-2.
- Thomas Grumke[alm.], Bernd Wagner[alm.] (Hrsg.). Handbuch Rechtsradikalismus[alm.]. Personen – Organisationen – Netzwerke. Vom Neonazismus bis in die Mitte der Gesellschaft. Leske + Budrich, Opladen. 2002.
- Guenter Lewy[ing.]. Outlawing Genocide Denial: The Dilemmas of Official Historical Truth. Salt Lake City: University of Utah Press. 2014.
- Peter Niggli, Jürg Frischknecht[alm.]. Rechte Seilschaften: wie die unheimlichen Patrioten den. Zürich, Switzerland: Rotpunktverlag[ing.]. 1998.
- Sophie Meyer. L'affaire Paschoud // RTS Info[fr.] (fransız). — 2017. fevral.
- Damir Skenderovic[alm.]. The Radical Right in Switzerland: Continuity and Change, 1945-2000. Berghahn Books. 2009. ISBN 9781845455804.
- Wüste Sache // Der Spiegel (alman). № 47. — 1991. noyabr.
- Hans Stutz[alm.]. Auschwitz-Leugner in der Schweiz // Widerspruch: Beiträge zu sozialistischer Politik . 16 (alman) (32). Zürich. — 1996. dekabr. — 23—28. doi:10.5169/seals-652031. ISSN 1420-0945.
- Weitzman, Mark. "Antisemitismus und Holocaust-Leugnung: Permanente Elemente des globalen Rechtsextremismus". Globalisierter Rechtsextremismus?. VS Verlag für Sozialwissenschaften. 2006: S. 52—69. doi:10.1007/978-3-531-90125-1_4. ISBN 978-3-531-14514-3.
- Whine, Michael. "Eine unheilige Allianz". Globalisierter Rechtsextremismus?. VS Verlag für Sozialwissenschaften. 2006: S. 181—202. doi:10.1007/978-3-531-90125-1_9. ISBN 978-3-531-14514-3.
- Benjamin von Wyl[alm.]. Als die Holocaust-Leugner: innen an die Öffentlichkeit drängten // SWI swissinfo.ch (alman). — 2022. iyul.