Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Mp4 Mp3 Axtar Yukle
  Video Axtar Yukle
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  1-11 Sinif Derslikler Yukle
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.

İstifadəçi:NarminSafarova94/Suyun floridləşməsi

  • İstifadəçi səhifəsi
  • Müzakirə
< İstifadəçi:NarminSafarova94

Suyun floridləşməsi diş kariesini azaltmaq üçün ictimai su təchizatına nəzarət edilən florid əlavə edilməsidir. Təmizlənmiş suda dişlərdə çürüklərin yaranmasının qarşısını almaq üçün kifayət qədər flüor vardır[1]. Bədənə daxil olan flüorun miqdarı az olduqda onun çatışmazlığı flüorlu su ilə də doldurula bilir. Flüorlu su dişin səthindən keçərək tüpürcəkə aşağı konsentrasiyada flor verir ki , bu da diş minasından mineral duzların yuyulmasını azaldır və diş çürüməsi proseslərinin ilk mərhələlərində boşluq divarlarını minerallarla təmin edir. İçməli suya adətən flüor əlavə edilir. Suda təbii flüorun miqdarı həddindən artıq çox olduqda isə onu məqbul həddə qədər azaltmaq lazım gəlir[2][3]. 1994-cü ildə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının ekspert komitəsi iqlimdən asılı olaraq içməli suda flüorun miqdarını 0,5-1,0 mq/l aralığında standart qiymətlərlə təyin etmişdir. Satışda olan şüşə butulkalarda flüorid səviyyəsini ölçmək düzgün nəticələr vermədiyi kimi ev filtrləri də kran suyundan flüorun bir hissəsini və ya hamısını çıxarırlar[4][5]. ABŞ-da içməli suyun flüorla zənginləşdirməsinin dəyəri adambaşına ildə təxminən 0,92 dollar təşkil edir. Suyun floridləşməsinin əsas məqsədi uşaqlar və yoxsul əhali kütləsi arasında yayılan xroniki xəstəliklərin qarşısını almaqdır[6]. İctimai içməli suyun floridləşməsi mübahisəli bir mövzudur və bir sıra etik və hüquqi əsaslarla etirazlara səbəb olur. Bundan əlavə, onun təsirsizliyi və hətta təhlükəsi olması haqqında da bir sıra tədqiqatlar irəli sürülmüşdür[7][8][9][10].Lakin sonradan tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, normal səviyyədə flüorid qəbulu diş kariesinin[11] qarşısını alır, buna görə də 2004-cü ilə qədər təxminən 400 milyon insan flüorlu su ilə təmin edilmişdir[12].

Mündəricat

  • 1 Suyun floridləşməsinin məqsədi
  • 2 Suyun floridləşməsi üsulları
  • 3 Mədəni təsiri
  • 4 Zərər
  • 5 İstinadlar

Suyun floridləşməsinin məqsədi

Suyun floridləşdirilməsinin əsas məqsədi içməli sudakı flüorun miqdarını tənzimləməklə kariyesin əmələgəlmə hallarını azaltmaqdır[1].[13]. Kariyes məktəb yaşlı uşaqların 60-90%-də, yetkinlik yaşına çatmış əhalinin isə böyük əksəriyyətində rast gəlinən dünyanın əksər inkişaf etmiş ölkələrində əsas səhiyyə problemi olaraq qalır. Kariyesin müalicəsi cəmiyyətə başqa xəstəliklərin müalicəsindən daha baha başa gəlir[14]. Suyun floridləşməsı həm uşaqlarda, həm də böyüklərdə diş çürüməsinin qarşısını alır. Diş pastası və digər flüor mənbələrindən istifadə edən uşaqlarda [1][15]suyun floridləşməsi səbəbindən kariyes hallarının azalması 18-40% arasında dəyişir. Suyun floridləşməsi bəzi hallarda dişlərin çıxmasına mane olan diş florozuna səbəb ola bilsə də, flüoroz özü də yüngül xarakter daşıyır, estetik narahatlığa səbəb olmur və tibb sahəsində də sağlamlıq problemi sayılmır[16]. Floridləşmiş suyun digər yan təsirlərinin aydın əlamətləri aşkar edilməmişdir. Floridləşmənin effektivliyini müəyyən edən tətqiqatlar kifayət qədər yüksək nəticə versələr də , yan təsirlərini sübut edən tədqiqatlar aşağı keyfiyyətli nəticələr vermişdirlər[17]. Flüorun bədənə təsiri flüorlu diş pastası, duz, süd və su kimi maddələr də daxil olmaqla bütün mənbələrdən gündəlik qəbulun miqdarından asılı olub , bu da öz növbəsində flüor ehtiyacının böyük hissəsini təmin edir[18][19]. Suyun floridləşdirilməsinin texniki cəhətdən mümkün və mədəni cəhətdən məqbul olduğu yerlərdə, xüsusilə də diş çürüməsi riski yüksək olan populyasiyalarda çox faydalı olduğu sübut edilmişdir. ABŞ Xəstəliklərə Nəzarət Mərkəzləri ölkədə suyun floridləşdirilməsini 20-ci əsrin on böyük milli sağlamlıq nailiyyətlərindən biri kimi qeyd edir. ABŞ-dan fərqli olaraq əksər Avropa ölkələrində kariyes hallarının əhəmiyyətli dərəcədə azalması 20-ci əsrin 70-ci illərində flüor tərkibli diş pastalarının istifadəsinə başlanılması ilə əlaqədardır[20]. ABŞ-da kariyesin qarşısının alınmasının əsas vasitəsi kimi suyun flüorlaşdırılması olmasının əsas səbəbi əhali arasında olan sosial-iqtisadi bərabərsizliklə yəni,[2][21] yoxsulların stomatoloji xidmətə və kariyesin qarşısının alınmasının digər üsullarına müraciətinin çətin olması ilə izah olunur. Duz və ya suyun floridləşdirilməsinin motivləri anadangəlmə yod çatışmazlığı sindromunun və endemik zobun qarşısını almaq üçün həyata keçirilən duzun yodlaşdırılmasının motivlərinə bənzəyir[22].

Suyun floridləşməsi üsulları

Flüorlaşma suyun görünüşünü, dadını və qoxusunu dəyişmir [23]. Adətən flüorlaşdırma suya üç maddədən birinin əlavə edilməsi ilə həyata keçirilir: natrium flüorid, flüorosilikat turşusu və ya natrium florosilikat.

  • Natrium florid (NaF) suyu flüorlaşdırmaq üçün istifadə edilən ilk maddə olmuşdur , indi isə flüorlaşma dərəcələrinin hesablanması üçün etalon olaraq istifadə edilir[24]. Bu , qoxusuz ağ toz və ya kristal halında olan maddədir[25]Əgər iş əllə aparılacaqsa kristal formaya üstünlük verilir, çünki kristallar daha az toz yaradırlar[26]. Natrium flüorid digər flüorlaşdırıcı maddələrdən daha bahalı olmasına baxmayaraq istifadəsi daha asandır və buna görə də ən çox kiçik kommunal xidmətlər zamanı istifadə olunur.
  • Flüorosilis turşusu (H2SiF6) fosfat gübrələrinin istehsalı zamanı əmələ gələn ucuz mayedir[24] Её поставляют в разных концентрациях, от 23 до 25 %. Из-за большого содержания воды её транспортировка обходится дорого[25]. Müxtəlif konsentrasiyalarla 23 ilə 25% arasında verilir. Tərkibində su çox olduğundan onun daşınması baha başa gəlir. Bu maddənin digər adları flüorosilikat turşusu, heksaftorsilikat turşusu, hidrofluorosilikat turşusu, flüorosilik turşusudur[24].
  • Natrium florosilikat (Na2SiF6) toz və ya çox kiçik kristallar halındadır, onun daşınması flüorosilikat turşusundan daha asandır[25].

Bu maddələr yaxşı həll olma qabiliyyətinə, təhlükəsizliyinə, mövcudluğuna və aşağı qiymətinə görə flüorlaşdırma üçün istifadə olunur. 1992-ci ildə ABŞ-da su təchizatı şirkətlərinin hesabatlarının öyrənilməsinə əsasən, əhalinin 63%-nin flüorosilikat turşusu, 28%-nin natrium flüorosilikat və 9%-nin natrium flüorid ilə flüorlaşdırılmış su qəbul etdiyi aşkar edilmişdir[24]. ABŞ Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzləri[27] istifadə olunan əsas flüorlaşdırma maddələrinin hər biri üçün texniki tələblərlə yanaşı, kadr tələblərini, hesabat verməyi, təlimi, nəzarəti, təftişi və izafi konsentrasiyalara reaksiyanı müəyyən edən suyun flüorlaşdırılması üçün təlimatlar hazırlamışdırlar[28]. Birləşmiş Ştatlarda orta hava istiliyindən asılı olaraq içməli suda flüorid səviyyələri 1 litrdə 0,7 ilə 1,2 milliqram arasında dəyişir ( 1 milyonda 0,7-1,2 hissəyə uyğun gəlir )[29]. İnsanların daha çox su içdiyi isti iqlimlərdə flüoridlərin səviyyəsi aşağı, soyuq iqlimlərdə isə daha yüksək olaraq saxlanılır. 1962-ci il ABŞda qəbul edilən standartlar kondisionerdən istifadənin artması, sərinləşdirici içkilərin, işlənmiş və hazır qidaların, digər flüorid mənbələrinin artması səbəbindən köhnəlmiş hesablamalara əsaslandığı üçün indiki dövrdə dünyada tətbiq edilmir. 1994-cü ildə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının flüor üzrə ekspertlər paneli suda flüorun konsentrasiyasını soyuq iqlimi olan yerlər üçün yuxarı həddi kimi 1,0 milliqram/litr , aşağı həddini isə litr başına 0,5 milliqram elan etdi. 2007-ci ildə Avstraliyada sistematik araşdırmalar nəticəsində 0,6-1,1 mq/L aralığında olan flüorid konsentrasiyası diapazonu tövsiyə edilmişdir. Təbii mənbələrdəki suyun tərkibində müxtəlif miqdarda flüora rast gəlinir , belə ki, bəzilərində flüorun miqdarı normada, bəzilərində aşağı və ya əksinə, çox yüksək olur. Çaylarda və göllərdə flüorun miqdarı adətən az , belə ki , 1 litrdə 0,5 milliqramdan az olur[4] , yeraltı mənbələrdə, xüsusilə vulkanik və dağlıq ərazilərdəki suda 1 litrdə [16] 50 milliqrama qədər flüor ola bilir[18]. Flüorun yüksək konsentrasiyası qələvi vulkanik süxurlar, hidrotermal sular, hidrotermal filiz yataqları, çöküntü və digər süxurlar üçün xarakterikdir ki, bunlardan hidrotermal məhlullar əmələ gətirən hidrotermal proseslərin təsiri altında filiz əmələ gəlməsi prosesində flüor flüoridlər şəklində bitişik su hövzələrinə daxil olaraq hidrotermal dövriyyə ilə əvəz edilir[30]. İçməli suların əksər hissəsində flüorun 95%-ə qədəri F- ionu, daha sonra isə kompleks ion olan maqnezium flüorid (MgF+) şəklində tapılır[3]. Suda flüorun səviyyəsi flüoritin (CaF2) suda həlli ilə müəyyən edildiyi üçün, flüorun yüksək səviyyəsinə kalsiumdan zəif, yumşaq, qələvi sularda rast gəlinir ki , belə mühitdə flüorit daha yaxşı həll olur. Flüorun miqdarı suda normadan artıq olduqda suyu flüordan təmizləmək lazım gəlir. Flüoru aktivləşdirilmiş alüminium oksidi, sümük unu, sümük kömürü və ya trikalsium fosfat təbəqəsindən keçirməklə , kalium alum ilə laxtalandırmaqla və ya əhənglə çökdürməklə sudan çıxarmaq olur. Müxtəlif dizaynlı məişət su filtrləri - küp filtrləri, birbaşa su kranlarına quraşdırılmış filtrlər flüorun konsentrasiyasını dəyişmir. Əks osmos prinsipi ilə işləyən daha bahalı filtrlər flüoridin 65-95%-ni təmizləyir, distillə vasitəsilə isə su flüordan tamamilə azad edilir[5]. ABŞ-da mövcud qaydalar istehsalçılardan şüşələrdəki sularda flüorid birləşmələrinin tərkibini göstərməyi tələb etmir, buna görə də belə suyun sağlamlığa təsirini həmişə proqnozlaşdırmaq mümkün deyildir[5]. Исследование бутилированной воды в штатах Айова и Кливленд показали недостаточное содержание в ней фторидов[31]. Ayova və Klivlend ştatlarında şüşelenmiş su üzərində aparılan bir araşdırma flüorid tərkibinin qeyri-kafi olduğunu göstərdi. Sao Pauloda flüorid səviyyələrinin qaydaları üzərində aparılan araşdırma faktiki səviyyələr və etiket məlumatları arasında əhəmiyyətli dərəcədə uyğunsuzluq olduğunu göstərdi[32].

Mədəni təsiri

Doktor Strenclav (film, 1964) filminin qəhrəmanı General Jack D. Ripper qorxmağı dayandırıb bombaya necə aşiq olduğunu izah edəndə suyun flüorlaşdırılmasını qırmızı təhlükə olan rus kommunistlərinin xəyanətkar hiylələri hesab edirdi və bu da onu qulluq mövqeyindən istifadə edib Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı-na hücum əmri verməsinə sövq edən səbəblərdən biri idi.

Zərər

Son epidemioloji tətqiqatlar inkişafın əvvəlki mərhələlərində flüorid qəbulunun artması IQ-nun əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına səbəb ola biləcəyi fikrini dəstəkləyir. Neyrotoksik risklərin tanınması flüorla çirklənmiş içməli suyun təhlükəsizliyini və profilaktik stomatologiya üçün flüordan istifadəni müəyyən etmək üçün vacib amillərdən biridir[8]. Çoxlu sayda aparılan in vivo və in vitro tədqiqatları, eləcə də epidemioloji tədqiqatlar göstərmişdir ki, xroniki flüoroz beyin zədələnməsinə və bu da öz növbəsində beyin strukturunun və funksiyasının pozulmasına səbəb olur. Xroniki flüoroz konsentrasiyası yalnız öyrənmə və yaddaşın azalmasına deyil, həm də narahatlıq, gərginlik və depressiya kimi psixi simptomlara səbəb olur. Tətqiqatlar nəticəsində bir neçə mümkün mexanizm təklif edilmişdir: oksidləşdirici stress, iltihab nəzəriyyəsi, sinir hüceyrələrinin apoptozu nəzəriyyəsi, neyrotransmitter balanssızlığı nəzəriyyəsi və flüorun digər elementlərlə qarşılıqlı əlaqəsi nəzəriyyəsi. Bununla belə, beyin zədələnməsi zamanı xroniki flüorozun inkişafının xüsusi mexanizmi hələ də aydın deyildir. Beləliklə, xroniki flüorozun beyin zədələnməsinə səbəb olan mexanizmlərinin daha yaxşı başa düşülməsi inkişaf etməkdə olan ölkələrdə, xüsusən də flüoroz-endemik ərazilərdə yaşayan insanların fiziki və psixi sağlamlığının qorunması üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Qısacası, flüorun yaratdığı neyron zədələnməsini, xüsusilə də ətraf mühitin artan çirklənməsini nəzərə alaraq böyük ictimai sağlamlıq problemi yarada bildiyinə görə flüoridin beyinə təsirləri ilə bağlı əlavə tədqiqatlara ehtiyac vardır[9]. Flüor bədəndə tədricən toplana bilir və xroniki məruz qalmanın bədən toxumasına, xüsusən də əvvəlki dövrlərdə heç bir fiziki qüsurları olmayan sinir sisteminə, birbaşa zərərli təsirləri olduğu göstərilmişdir[10].

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 3 Centers for Disease Control and Prevention. Recommendations for using fluoride to prevent and control dental caries in the United States // MMWR Recomm Rep . 50 (journal) (ingilis). № RR—14. 2001. 1—42. PMID 11521913. 2007-02-08 tarixində arxivləşdirilib.
  2. ↑ 1 2 Pizzo G., Piscopo M. R., Pizzo I., Giuliana G. Community water fluoridation and caries prevention: a critical review // Clin Oral Investig . 11 (journal) (ingilis). № 3. 2007. 189—193. doi:10.1007/s00784-007-0111-6. PMID 17333303.
  3. ↑ 1 2 Taricska J. R., Wang L. K., Hung Y. T., Li K. H. Fluoridation and defluoridation // Advanced Physicochemical Treatment Processes. Handbook of Environmental Engineering 4. Wang L. K., Hung Y. T., Shammas NK (eds.). 2006. 293–315. ISBN 978-1-59745-029-4.
  4. ↑ 1 2 WHO Expert Committee on Oral Health Status and Fluoride Use. Fluorides and oral health (PDF). . WHO technical report series 846 (naməlum dil). Geneva: World Health Organization. 1994. ISBN 92-4-120846-5. 2015-02-17 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2009-03-06.
  5. ↑ 1 2 3 Hobson W. L., Knochel M. L., Byington C. L., Young P. C., Hoff C. J., Buchi K. F. Bottled, filtered, and tap water use in Latino and non-Latino children // JAMA . 161 (journal) (ingilis). № 5. 2007. 457—461. doi:10.1001/archpedi.161.5.457. PMID 17485621. 2011-07-25 tarixində arxivləşdirilib.
  6. ↑ Selwitz R. H., Ismail A. I., Pitts N. B. Dental caries // The Lancet . 369 (ingilis). № 9555. Elsevier. 2007. 51—9. doi:10.1016/S0140-6736(07)60031-2. PMID 17208642.
  7. ↑ Armfield J. M. When public action undermines public health: a critical examination of antifluoridationist literature // Aust New Zealand Health Policy . 4 (journal) (ingilis). 2007. 25. doi:10.1186/1743-8462-4-25. PMID 18067684. 2008-06-17 tarixində arxivləşdirilib.
  8. ↑ 1 2 Philippe Grandjean. Developmental fluoride neurotoxicity: an updated review // Environmental Health . 18. 2019-12-19. 110. doi:10.1186/s12940-019-0551-x. ISSN 1476-069X.
  9. ↑ 1 2 Chao Ren, Hui-Hua Li, Cai-Yi Zhang, Xi-Cheng Song. Effects of chronic fluorosis on the brain // Ecotoxicology and Environmental Safety . 244. 2022-10-01. 114021. doi:10.1016/j.ecoenv.2022.114021. ISSN 0147-6513.
  10. ↑ 1 2 L. Valdez-Jiménez, C. Soria Fregozo, M. L. Miranda Beltrán, O. Gutiérrez Coronado, M. I. Pérez Vega. Effects of the fluoride on the central nervous system // Neurología (English Edition) . 26 (5). 2011-01-01. 297–300. doi:10.1016/S2173-5808(11)70062-1. ISSN 2173-5808.
  11. ↑ Ripa L. W. A half-century of community water fluoridation in the United States: review and commentary (PDF) // J Public Health Dent . 53 (journal) (ingilis). № 1. 1993. 17—44. PMID 8474047. 2009-03-04 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2009-01-01.
  12. ↑ The British Fluoridation Society; The UK Public Health Association; The British Dental Association; The Faculty of Public Health. The extent of water fluoridation (PDF) // One in a Million: The facts about water fluoridation (2nd). Manchester: British Fluoridation Society. 2004. 55–80. ISBN 095476840X. "Архивированная копия". 2008-11-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-12-21.
  13. ↑ Petersen P. E., Lennon M. A. Effective use of fluorides for the prevention of dental caries in the 21st century: the WHO approach (PDF). . 32 (journal) (ingilis). № 5. 2004. 319—321. doi:10.1111/j.1600-0528.2004.00175.x. PMID 15341615. 2020-11-12 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2008-12-17.
  14. ↑ Sheiham A. Dietary effects on dental diseases. . 4 (journal) (ingilis). № 2B. 2001. 569—591. doi:10.1079/PHN2001142. PMID 11683551. 2011-06-05 tarixində arxivləşdirilib.
  15. ↑ Griffin S. O., Regnier E., Griffin P. M., Huntley V. Effectiveness of fluoride in preventing caries in adults. . 86 (journal) (ingilis). № 5. 2007. 410—415. doi:10.1177/154405910708600504. PMID 17452559. 2010-04-19 tarixində arxivləşdirilib. Summary: Yeung C. A. Fluoride prevents caries among adults of all ages // Evid Based Dent . 8 (naməlum dil). № 3. 2007. 72—3. doi:10.1038/sj.ebd.6400506. PMID 17891121.
  16. ↑ 1 2 National Health and Medical Research Council (Australia). A systematic review of the efficacy and safety of fluoridation (PDF). 2007. ISBN 1864964154. "Архивированная копия" (PDF). 2009-10-14 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2009-12-20. Summary: Yeung C. A. A systematic review of the efficacy and safety of fluoridation // Evid Based Dent . 9 (journal) (ingilis). № 2. 2008. 39—43. doi:10.1038/sj.ebd.6400578. PMID 18584000.
  17. ↑ McDonagh M, Whiting P, Bradley M; və b. "A systematic review of public water fluoridation" (PDF). 2000. 2012-04-13 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2010-12-21. (#explicit_et_al) Report website: "Fluoridation of drinking water: a systematic review of its efficacy and safety". NHS Centre for Reviews and Dissemination. 2000. 2012-04-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-05-26. Authors' summary: McDonagh M. S., Whiting P. F., Wilson PM; və b. Systematic review of water fluoridation (PDF) // BMJ . 321 (journal) (ingilis). № 7265. 2000. 855—859. doi:10.1136/bmj.321.7265.855. PMID 11021861. 2009-03-27 tarixində arxivləşdirilib (PDF). (#explicit_et_al) Authors' commentary: Treasure E. T., Chestnutt I. G., Whiting P., McDonagh M., Wilson P., Kleijnen J. The York review—a systematic review of public water fluoridation: a commentary. . 192 (journal) (ingilis). № 9. 2002. 495—497. doi:10.1038/sj.bdj.4801410. PMID 12047121. 2012-01-14 tarixində arxivləşdirilib.
  18. ↑ 1 2 Fawell J., Bailey K., Chilton J., Dahi E., Fewtrell L., Magara Y. Environmental occurrence, geochemistry and exposure // Fluoride in Drinking-water (PDF). World Health Organization. 2006. 5–27. ISBN 92-4-156319-2.
  19. ↑ Jones S., Burt B. A., Petersen P. E., Lennon M. A. The effective use of fluorides in public health. . 83 (ingilis). № 9. World Health Organization. 2005. 670—676. doi:10.1590/S0042-96862005000900012. PMID 16211158. 2010-03-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-12-21.
  20. ↑ CDC. Ten great public health achievements—United States, 1900–1999 // MMWR Morb Mortal Wkly Rep . 48 (journal) (ingilis). № 12. 1999. 241—243. PMID 10220250. 2011-07-11 tarixində arxivləşdirilib. Reprinted Arxiv surəti 13 yanvar 2010 tarixindən Wayback Machine saytında in: JAMA . 281 (ingilis). № 16. 1999. 1481. doi:10.1001/jama.281.16.1481. PMID 10227303.
  21. ↑ Burt B. A., Tomar S. L. Changing the face of America: water fluoridation and oral health // Silent Victories: The History and Practice of Public Health in Twentieth-century America. Oxford University Press. Ward J. W., Warren C. 2007. 307–322. ISBN 0-19-515069-4.
  22. ↑ Horowitz H. S. Decision-making for national programs of community fluoride use. . 28 (journal) (ingilis). № 5. 2000. 321—329. doi:10.1034/j.1600-0528.2000.028005321.x. PMID 11014508.
  23. ↑ Lamberg M., Hausen H., Vartiainen T. Symptoms experienced during periods of actual and supposed water fluoridation. . 25 (journal) (ingilis). № 4. 1997. 291—295. doi:10.1111/j.1600-0528.1997.tb00942.x. PMID 9332806.
  24. ↑ 1 2 3 4 Reeves TG. "Water fluoridation: a manual for engineers and technicians" (PDF). Centers for Disease Control. 1986. 2008-10-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2008-12-10.
  25. ↑ 1 2 3 Lauer W. C. History, theory, and chemicals // Water Fluoridation Principles and Practices. Manual of Water Supply Practices. M4 (5th). American Water Works Association. 2004. 1–14. ISBN 1-58321-311-2.
  26. ↑ Nicholson J. W., Czarnecka B. Fluoride in dentistry and dental restoratives // Fluorine and Health. Elsevier. Tressaud A., Haufe G (eds.). 2008. 333–378. ISBN 978-0-444-53086-8.
  27. ↑ Division of Oral Health, National Center for Prevention Services, CDC. Fluoridation census 1992 (PDF). (naməlum dil). 1993. 2011-07-26 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2008-12-29.
  28. ↑ Centers for Disease Control and Prevention. Engineering and administrative recommendations for water fluoridation, 1995 // MMWR Recomm Rep . 44 (journal) (ingilis). № RR—13. 1995. 1—40. PMID 7565542. 2011-10-19 tarixində arxivləşdirilib.
  29. ↑ Bailey W., Barker L., Duchon K., Maas W. Populations receiving optimally fluoridated public drinking water—United States, 1992–2006 // MMWR Morb Mortal Wkly Rep . 57 (journal) (ingilis). № 27. 2008. 737—741. PMID 18614991. 2011-10-18 tarixində arxivləşdirilib.
  30. ↑ Ozsvath D. L. Fluoride and environmental health: a review // Rev Environ Sci Biotechnol . 8 (naməlum dil). № 1. 2009. 59—79. doi:10.1007/s11157-008-9136-9.
  31. ↑ Lalumandier J. A., Ayers L. W. Fluoride and bacterial content of bottled water vs tap water. . 9 (journal) (ingilis). № 3. 2000. 246—250. doi:10.1001/archfami.9.3.246. PMID 10728111. 2009-04-11 tarixində arxivləşdirilib.
  32. ↑ Grec RHdC, de Moura P. G., Pessan J. P., Ramires I., Costa B., Buzalaf MAR. Fluoride concentration in bottled water on the market in the municipality of São Paulo // Rev Saúde Pública . 42 (journal) (ingilis). № 1. 2008. 154—157. doi:10.1590/S0034-89102008000100022. PMID 18200355. 2009-02-17 tarixində arxivləşdirilib.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İstifadəçi:NarminSafarova94/Suyun_floridləşməsi&oldid=7646308"
Informasiya Melumat Axtar