Fuad askerov dadasev

Dünya gəldi-gedərdi və o, artıq geridə qalmışdır. Axirət isə qarşıda hər kəsi gözləməkdədir. Siz dünya oğullarından deyil, axirət oğullarından olun. Bu gün bir iş görürsünüz, amma sorğu-sual olunmursunuz, sabah isə sorğu-sual olunacaq və heç bir iş görə bilməyəcəksiniz" Haciaqa Aqadadas oqli Dadasev. Sohbet achacagim adam Bakida demek olar ki, yegane milyonchu olub ki, neft ishi ile meshgul olmurmush. Neft xalqa mexsusdur deyirmis. Haci Xalqina qarshi cox sexavetli xeyriyyeci ve xalqin savadlanmasinin bunovresini qoyan insan olmusdur. Boyuk hediyyeler muqabilinde, eyni zamanda ozunun Azerbaycanli kimi medeniyyetinin numayisi sayesinde, Haciaga xususi olaraq III Aleksandrdan icaze alaraq Bakida ilk Avropa tipli oglanlar mektebi acdirib. Butun meylini ancaq mulk tikdirmeye ve deniz ticareti ile meshgul olmaq uchun gemiler insha etdirmeye hesr etmishdi. Onun sheherde choxlu mehmanxanasi, karvansarasi, sernishin ve yuk dashiyan gemileri var idi. Dadashovlar ailesinin Bakida onlarla binalari, gelir evleri olub. Bunlardan biri 28 may kuchesinde yerleshen 23 sayli orta mektebin binasi, digeri A.Aliyev, 4 unvaninda yerleshen bina, S.Vurgun kuchesinde yerleshen Diaspora Ishi uzre Dovlet Komitesinin binasi, Z.Aliyeva kuchesinde yerleshen Dovlet Serhed Xidmetinin binasi ve sairlarini misal gostermek olar. Haci Haciaga Dadashov 1828-ci ilde Icheri sheherde anadan olmushdur. O, uzun muddet Baki Dumasinin qlasnisi olmushdur. O, hemchinin Rusiya imperiyasinin I gildiyali taciri olub, bu adi 1876-ci ilde ilk defe Bakidan o alib. Zeynalabdin Tagiyev ondan 6 il sonra, 1882-ci ilde bu ada layiq gorule bilmishdi. Yeri gelmishken, qeyd edim ki, Haci Haciaga Dadashov Tagiyevle berk dost imishler. Tagiyevin hayata kechirdiyi xeyriyye ishlerinde yaxindan ishtirak eden Dadashov Bakiya Shollar su kemerinin chekilishine 25% pul ayiribmish. Bakida muselmanlarin savadlanmasi istiqametinde yaradilmish «Nəşrül-Maarif» xeyriyye cemiyyetinin 5 fexri uzvden biri de Haci Haciaga Dadashovun oglu Aga Yusif idi. Yeri gelmishken qeyd etmek lazimdir ki, Dadashovlar Qori seminariyasinin da himayedarlarindan biri olublar. Hacinin kichik oglu Aliabbas bu ishle meshgul imish. O, seminariyani himaye eden illerde orada Uzeyir Hacibeyov, Muslum Maqomayev, Celil Memmedquluzade kimi zeka sahibleri savad alirlarmish. Bir de deyirler ki, Hacinin qeribe xasiyyeti varmish. Xoshu gelmeyen adam ona salam verende “Xudahafiz” deye uzaqlasharmish. Haci Haciaga Dadashov barede diger bir hadiseni de nezerinize chatdirmaq isterdim. Bir defe Bakidaki “Metropol” mehmanxanasini (indiki Nizami adina Edebiyyat Muzeyi) Tiflisede herraca qoyurlar. Haci Haciaga gedir ora. Bedxahlar sorushurlar ki, Haci, burda ne edirsen? “Tamashaya gelmishem” deyir. Herracda mehmanxanaya elli min manat qiymet elan edilir ve yavash-yavash qalxir altmish min manata: “Yetmish min!” Ehtiraslar yeniden coshur. Qiymet qalxir doxsan min manata. Ikinci zeng chalinanda Haci Haciaga qishqirir: “Doxsan doqquz min manat!” Chaxnashma dushur. Sonda, Haci mehmanxanani 99 000 manata alir. Kuchede bedxahlar sorushur ki: “Haci, bes niye yuz min manat demedin” Haci cavab verir: “ Min manatla min kasibin qarnini doyduraram. Haci Haciaganin koku, nesli oldugu ucun o cox gozutox adam olub, pul onu korlamayib qazandigi pullari o xeyirli ishlere xercleyirdi. Bu xeyrli islere gore Hacinin var-dovleti basdan asib-dasib ve Haci bunu xeyrhaqq islere serf edib. Qati dindar olmush Haci Haciaga Dadashov, hemchinin Azerbaycanda ilk defe qocalar ve yetimler evi tikdiren milyonchu idi. Hadise bele bash verir. Bir defe ushaqlari terefinden evinden kucheye atilmish qoca bir kishi gelib Hacidan siginacaq isteyir. Bu hadiseden berk kederlenen ve tesirlenen Haci chox kechmir ki, Bilgehdeki mulkunu qocalar evine chevirir. Lenkeranda ise yetim ushaqlar uchun korpeler evi tikdirir. Onin ailesi, hemchinin Bakida mescid tikintisinde ve temirinde de bashlica rol oynayiblar. Misal ucun, Haciaganin qardasi Shixali Dadasev Iceri-seherde Cume mescidini tikdirib,Mastaga kendine su xettleri cekdirib, Baki kendlerinde mescidleri berpa etdirib ve yenilerini tikdirib. I dereceli tacir adina Shixali Dadasevda layiq gorulmusdur. Kafkazda hormet sahibi olan Shixali Dadasevda vaxtinin guclu fiqurlarindan biridir. Meselen, Haci Haciaga Dadashovun boyuk oglu Yusif Aga Buxara emirinin Sankt Peterburqda tikdirdiyi mescidin nefine 20 min rubl iane etdiyine gore (bunun 10 min rubluna 40 chiraqli chilchiraq, 10 min rubluna ise mecsid uchun xalcha alinir) ona Birinci dereceli “ULDUZ” nishani verirler. Aga Yusifin shexsi cangudenleri varmish, Dagli Abbas ve Malbash Yusif. Deyilenlere gore Aga Yusif chox eliachiq adam imish. Her heftenin cume gunleri kasiblara pul paylatdirarmish, amma bunu ele edermish ki, hech kim gormesin. Bir defe ise eshidende ki, kasib bir kishi pulu olmadigina gore ogluna toy ede bilmir, cibinden evlerinin birinin acharini chixardib ona verir ki, gedib oglu uchun toy chaldirsin. Hundurboy ve yarashiqli kishi olmush bu miyonchu Char terefinden Mulki mushavir titulu ve gozel kishi kimi xususi ordenle teltif olunubmush. Yeri gelmishken, Aga Yusif Dadashov Romanovlar sulalesinin 300 illiyi ile elaqedar Chari tebrik etmek uchun Azerbaycandan Peterburqa getmish yegane milyonchu olub. Aga Yusifin taleyi acinacaqli qurtarir. Hemin vaxtlar Aga Yusif Bakiya gizli silah getirenlerden imish. 1918-ci ilin 26 mart tarixinde Stepan Lalayan bundan xeber tutur ve emr edir ki, bandanin bashchisi Aga Yusifi aradan gotursunler. Azərbaycanda milli hökumətin yaradılmasına, "Müsavat" partiyasının geniş fəaliyyət göstərməsinə maddi yardım edən Dadaşov 1918 ildə Bakıda mart soyqırımı zamanı dəstəsi ilə birgə ermənilərə qarşı silahlı mübarizə aparmışdır. Silah ardınca Rusiyaya göndərdiyi gəmiləri qarşılamağa gedən Dadaşov silahları arabalara yüklətdirib geri qayıdarkən, daşnak S.Lalayanın quldur dəstəsi ilə qarşılaşmışdır. S.Lalayan ona qılıncının altından keçməyi əmr edərkən, Dadaşov "Mən türkəm. Türk ölər, ancaq erməni dığasının qılıncının altından keçməz" ozunuze agliniz getmesin, sizin Tumanyan milyoncunuzu men kecirtmishem qilincimin altindan cavabını vermişdir. Men vetenimin xalqimin yolinda oldurmeye ve olmeye haziram. Dadaşov qeyri-beraber doyushe atilmis ve bununla erməniləri burada yubadaraq, silahların daşnaklara yox, əliyalın döyüşən azərbaycanlılara çatmasına nail olmuş, ve qehremancasina shehid olmusdur. Hiddətlənən daşnaklar onu işgəncə ilə öldürmüşlər. Ölümündən sonra ermənilər onun üzəri brilyant, zümrüd və yaqutla bəzədilmiş, yaxasından orden və medallar asılmış mundirini ələ keçirmişlər. Qəbri indiyədək aşkar edilməmişdir. Hacinin kichik oglu Aliabbas Dadashov ise Bayildaki tersanenin sahibi idi. Bax: "Baki Milyonchulari" foto albomuna. Maraqli burasidir ki, o, Isvech Krali Qustav terefinden I dereceli Ordenle - Vaza ile teltif olunubmush. Bu o demek idi ki, o, Isvech Krali Qustavin serkerdesi olub. Aliabbas Dadashov yegane Azerbaycanli olub ki, bu ordene layiq gorulub. Bir neche il bundan evvel Nobeller neslinden olan Nobel fondunun bashchisi Maykl Nobel bu hadiseni Bakida esitdikde hech cur inana bilmir, sonradan ona hemin Ordenin senedini gosterdikde inanmali olur. Maykl teecublenir ki, nece olub ki, bele bir yuksek mukafata Nobellerden hech kim layiq gorulmeyib, amma Azerbaycanli muselman olan Aliabbas Dadashov bu mukafati ala bilib... (Из интервью внучки Агаюсифа Дадашева - Офелии-ханум Дадашевой. Во время беседы с внуком Альфреда Нобеля - Майклом Нобелем, нынешним главным менеджером фонда Нобелей, я рассказала ему о чести, которой был удостоен Алиаббас Дадашев. Он не верил нам до тех пор, пока мы не предъявили ему документы, предоставленные нам Шведским Королевским архивом. Он не мог понять, как азербайджанец, чужестранец, был удостоен этого ордена, в то время как сами всемирно известные Нобели не могли его заслужить. По его словам, этим орденом награждали только принцев и маркизов, исключительных людей" ) https://www.facebook.com/pages/HACI-Haciaqa-Dadasev/595016193965992?ref=aymt_homepage_panel