İstifadəçi:Badam Məmmədova/Qaralama
Qazaxbəyli Kurqanı — Azərbaycanın Qazax rayonunun Qazaxbəyli kəndi ərazisində yerləşən və Son Tunc – İlk Dəmir dövrünə aid olan ölkə əhəmiyyətli arxeoloji abidədir. Kurqan, bölgənin qədim tarixini və mədəniyyətini əks etdirən mühüm bir arxeoloji obyekt kimi tanınır.Qazaxbəyli kəndinin ərazisində, Qazax-Tbilisi şosse yolunun sağında, yoldan təxminən 5 metr aralı yerləşir. Qazaxbəyli kəndi yaxınlığında bir-birindən 250-300 m aralı olan iki təbii təpələr var. Bu təpələr üstündə 1952-ci ildə erkən Dəmir dövrünə (e.ə. 8-6 əsrlər) aid olan yaşayış yeri və qəbiristanlıq aşkar olunmuşdur. Təpələrin birində yerləşən böyük qəbiristanlıqda qəbirlər dördkünc şəkildə qazılmışdır. Ölülər, başları müxtəlif istiqamətlərə olmaqla, sağ və ya sol böyrü üstə dəfn edilmişdir. Skeletlərin bəzilərinin altından iri diametrli gil xeyrələr (qablar) tapılmışdır. Qəbirlərdən qara və boz rəngli gil qablar, kəsmə xətlərlə bəzədilmiş və cilalanmış gil bardaqlar, çölməklər, qablar, camlar, parçlar, tunc balta, tunc kəmər, nizə ucluğu, dəmir dəstəli tunc qılınc, dəmir xəncərlər və s. aşkar edilmişdir. İkinci təpədə əldə edilən yerüstü arxeoloji materiallar qəbiristandakı tapıntılarla eynidir.[1]
Kurqan Qazax rayonunun Qazaxbəyli kəndi ərazisində, əsas yoldan təxminən 300–400 metr aralıda yerləşir. Abidənin hündürlüyü təqribən 6 metrə yaxındır.[1]
Kurqan Son Tunc – İlk Dəmir dövrünə aiddir. Yerüstü materiallar və arxeoloji tapıntılar bu dövrə məxsus olduğunu təsdiqləyir.
Qazaxbəyli Kurqanı ölkə əhəmiyyətli abidə kimi qeydə alınıb və Azərbaycan Respublikasının mühafizəsi altındadır. Abidə, Azərbaycanın arxeoloji irsi baxımından mühüm obyektlərdən biridir. Qazaxbəyli Kürqanı Şərqi Anadolu, Cənubi Qafqaz və Şimali Mesopotamiya mədəni dairələri arasında baş vermiş qarşılıqlı təsirləri öyrənmək üçün mühüm mənbədir. Tapıntılar göstərir ki, bu ərazi əhəmiyyətli karvan yollarının yaxınlığında yerləşmiş və müxtəlif mədəniyyətlərin kəsişmə nöqtəsində olmuşdur.[2]
Kürqanın tədqiqi həm də Azərbaycanda kurqan tipli dəfn abidələrinin yayılma arealı və inkişaf mərhələlərini anlamağa kömək edir. Buradakı bəzi dəfnlərdə istifadə olunan ritual elementləri erkən mifoloji inanclarla əlaqələndirmək mümkündür.
1950-ci illərdə arxeoloq C.Ə. Xəlilov tərəfindən aparılan tədqiqatlar nəticəsində kurqanın ərazisində qədim qəbiristanlıq aşkar edilmiş və bu barədə elmi məqalələr dərc olunmuşdur.
2019-cu ildə yol tikintisi zamanı kurqan ərazisində təsadüfən aşkar edilən qəbirlər nəticəsində Qazax-Tovuz arxeoloji ekspedisiyası tərəfindən xilasetmə qazıntıları aparılmışdır. Bu qazıntılar abidənin daha dərindən öyrənilməsinə imkan yaratmışdır. :contentReference[oaicite:8]{index=8}
- ↑ 1 2 Alməmmədov, Xəqani. AZƏRBAYCANIN QƏRB RAYONLARINDA MÜXTƏLİF DÖVR ARXEOLOJİ ABİDƏLƏRİN ELEKTRON QEYDİYYATI VƏ XƏRİTƏLƏŞMƏSİ (az.). Bakı: Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu. 2017. 236–262. ISBN ISBN: 978-9952-516-07-4.
- ↑ Əliyev, F. Azərbaycanın Tunc Dövrü Kurqanları (az.). Bakı: Bakı Nəşriyyatı. 1990.