Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinİlkanə ibrahimbəyli
SALYAN AŞIQ MƏKTƏBİ VƏ AŞIQ PƏNAH
Salyan aşıq məktəbi və görkəmli nümayəndələrindən biri olan sazlı-sözlü Aşıq Pənah Bu mövzunu yazmağa başlama səbəbim təbii ki, Dilbər Zeynalovanın bizə verdiyi bir araşdırma ideyası idi. Fəqət bu işə başlayanda heyifsləndiyim məqamlar çox oldu. İlki Salyan aşıq məktəbi haqqında yox dərəcədə məlumat olmasıdır. Çünki bu məktəbin çoxlu sayda dəyərli nümayəndəsi var və aşıq yaradıcılığına böyük tövhələr vermiş bir məktəbdir. Bu məktəbin nümyanədələrinə Qurban Sadıqov və onun oğlu Aşıq Bilal, Aşıq Pənah və s. Əgər bir bölgədə məktəb yaranırsa, bu ətraf region və ya bölgələrədə təsir göstərə bilər. Məsələn qonşu rayon olan Neftçala rayonuna təsir göstərdiyi kimi. Aşıq Bəylər bu məktəbin görkəmli nümayəndələrindən biridir. Aşıq sənətinin tarixinə və mənbəyinə ilk öncə nəzər salaq. Ozan ənənələri zəminində peşəkar ifaçılğın yeni tipi - aşıq sənəti meydana çıxdı ki, bu da öz xüsusiyyətləri ilə ozan sənətindən seçilir. Təzə sənət tipini əvvəlkindən ayıran fərqlər meydana çıxdı. Birincisi repertuar fərqi idi. Yeni peşəkar improvizatorçu olan aşıqlar öz repertuarında ayrı-ayrı oğuz bəylərinin, cəngavər və şöhrət döyüşçülərin qəhrəmanhğmı deyil, elin igid oğul və qızlarına sevgi-məhəbbət duyğularının bütöv mənzərəsini gətirdilər. İkinci fərq, oğuznamə epik modelini təkmiliəşdirrək yeni dastan formasına keçidlə bağlı oldu. Bu, öz strukturuna görə ozan ifasından fərqli, yəni, modem forma idi.
Əgər Salyan aşıq məktəbindən danışırıqsa, Aşıq Pənahın haqqında danışmasaq olmaz. Həyatı boyu maraqlı hadisələrlə qarşılaşan bu aşıq təkcə aşıq sənəti ilə deyil, başqa hadisələrlə adını tarixi keçirmişdir.Yaradıcılığına 1941-ci ildən başlamışdır. 1944-1947-ci illərdə Aşıq Pənah Salyanda yaradılmış Dövlət Dram Teatrında işləyib. “Kərəm”, “Aşıq Qərib” , “Əsgər”, “Vaqif” kimi baş rolların ifaçısı olmuşdur.
Aşıq Pənahda peşəkar yaradıcılıq xüsusiyyətli çox gücülü idi. O eyni zamanda həm rəqs edir, həm oxuyur, həm göz-qaş, əl-ayaq jestləri ilə nəğməni ifa edirdi. Qızı Aynurə xanım: Aşıq Pənah səhnəyə və ya məclisə daxil olan ilk öncə ora nəzər salırdı və nə oxumaq lazım olduğunu bilirdi. Çünki onda tamaşaçı tərkibini duymaq qabiliyyəti vardi. Salyan rayon Xələc kəndindən olan və 1950-ci il təvəllüdlü İbrahimova Səkinə Ərəstun qızı Aşıq Pənahi və digər yuxarıda adını çəkdiyim aşıqları öz gözü ilə görmüş və onların ifa etdiyi məclislərdə iştirak etmidir. Səkinə xanım deyir”: Ən çox yadda qalan Aşıq Pənah idi. Çünki o dövr üçün sayılıb seçilən və hörmət bəslənən biri idi. Hamı istəyirdi ki, Aşıq Pənah onun məclisdə iştirak etsin. Əynində milli aşıq geyimi, başında buaxara papaq məclisdə olardı. Heç kəs o ifa edəndə səs salmaz, diqqətlə qulaq asardı. Sonda isə bütün sualları cavablandırardı.” Aşığın özü demişkən: “Mən bu ilhamı “Ruhum Ələsgərdən”-(atası) , “mənəvi qüvvəm Ələsgərdən”-(ustad Aşıq Ələsgər) və “həyat eşqim Ələsgərdən”-(oğlu Ələsgərdən) almışam”.
1961-ci ildə Bakıda Azərbaycan aşıqlarının 3-cü qurultayında iştirak etmiş və çıxış etmişdir. Çıxışı professor Bülbül və Səməd Vurğunun qardaşı Mehdixan Vəkilov tərəfindən çox bəynilmişdir. İfası yüksək qiymətləndirilmişdir. Fonemental yaddaşa malik olan ustad sənətkar aşıq şeirinin demək olar hamısına-qoşma, gəryalı, təcnis, qıfılbənd, gözəlləmə, ustadnamə, hərbə-zorba, dodaqdəyməz və s. müraciət etmişdir.Yradıcılığından nümunə: Ürəyində sazı, sözü, Gəzdi doğma yurdu Pənah. Bayram oldu hər gəlişi, Harda məclisi qurdu Pənah. Həm şairdi, həm aşıqdı, Toy-düyünə yaraşıqdı. Tükənməyən bir işıqdı, Könüllərə nurdu Pənah. Onun şeirləri vətəninə, xalqına təbiət gözəlliklərinə həsr olunmuşdur. 1971-ci ildə Azərbaycan yazışılar ittifaqının plenium iclasında oranın üzvü seçilmişdir. Qızı Aynurə xanım bildirir ki, atası yazıçılar ittifaqının birinci katibi Mirzə İbrahimov başda olmaqla plenium üzvləri tərəfindən yedilliklə seçilmişdir.
Azərbaycan incəsənətində 30 ildən artıq çalışan Aşıq Pənah sazının sorağı ilə ölkədən ölkəyə gəzmişdir. Dünya miqsayında tanınan sənətkar Hindistanda, Fillandiyada, Avstriyada, Çexoslovakiyada, Ruminiyada qastrol səfərlərində olaraq doğma elini, vətənini sevərək tərənnüm etmişdir.Qızı Aynurə Pənah qızının verdiyi məlumata əsasən onun Hindistan qastrol səfərində maraqlı hadisələr baş verib. Məşhur kino ulduzu Rac Kapurun qonağı olub və Hindistan tələbələri ilə görüş keçirib. Aşıq Pənah hindistanda olarkən Tac Mahal məscidinə getmiş və orada azan vermişdir. Onun bu hərəkəti böyük maraqla qarşılanır və ona maraqlı hədiyyələr verilir.
Aşıq Pənah Aşıq Ələsgərin Düşdü qəzəlinə nəzirə olaraq Salatın qəzəlini yazmışdır. . Aşıq Ələsgərdə: Çərşənbə günündə, çeşmə başında Gözüm bir alagöz xanıma düşdü. Atdı müjgan oxun, kecdi sinəmdən Güləndə qadası canıma düşdü. Aşıq Pənahda: Çərşənbə günündə çeşmə başında Gözüm bir qaragöz gəlinə düşdü. Məni baxışıyla elə çəkdi ki Ovçu şikarının əlinə düşdü. Ay gözəl, rəhm elə Aşıq Pənaha, Məcnunam, bu işi yazma günaha, Muğanlı olduğum unutdum daha, Güzarım o Göyçə elinə düşdü. Onun “Söz və söz”, “Məhəbbətdən danışaq”, “Təzə söz,təzə mahnı”, “Mənim sazım” kimi kitabların müəllifidir. Həm də gözəl mahnılar,nəğmələr müəllifidir; “Ana Kürüm”, “Gözəllərin”, “İrəli getmək üçün” və başqa mahnıları bu gündə müğənnilərin repertuarıında yer tutur. “Ana Kürüm”dən bir parça: Saz tutubdur ləpələrin, Nəğmələrin şirin-şirin, Bəzəyisən sən bu yerin, Ay mənim, Ana Kürüm! Şair Əliağa Kürçaylı ilə Aşıq Pənah həm yerli, həm həmkar, həm də möhkəm dost olurlar. Qızı Aynurə Pənah qızı bildirir: “Atam keçmişdə Əliağa Kürçaylı ilə birlikdə Kür çayını seyrt etməyə gedirlərmiş. Aşıq Pənah deyərmiş: “Dostum mənsiz getmə bizim yerlərə”. Əliağa Kürçaylı da deyərmiş ki, “sənsiz bu yerlərin nə ləzzəti var, Mən şeirimlə, sən mahnınla birlikdə tərənnüm edək Ana Kürü.” Bu cür maraqlı bir ozaman dioloqları olub”
1959-cu ildə “Əməkdə fərqlənmə medalı” və 1977-ci ldə “Qızıl medalla” təltif olunmuşdur. 1-ci xanımı Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü ilə 2007-ci ildə haqqında film şəkilmişdir. Adına məktəb və ev muzeyi var.