İsa Məsihin Sonuncu Gün Müqəddəsləri Kilsəsi

İsa Məsihin Sonuncu Gün Müqəddəsləri Kilsəsi və ya Mormon Kilsəsi — antitrinitarist və restorasionist xristian dini təşkilatı. Son Gün Müqəddəsləri hərəkatının ən böyük konfessiyasıdır. İkinci Böyük Oyanış dövründə yaradılmış təşkilatın qərargahı Yuta ştatının Solt Leyk Siti şəhərində yerləşir. Kilsənin verdiyi məlumata görə, 2024-cü ilə olan göstəriciyə əsasən onun 17,5 milyon nəfərdən çox üzvü var və onların 6,8 milyondan çoxu ABŞ-də yaşayır. Kilsənin həmçinin 109 mindən çox könüllü missioneri və 207 təqdis olunmuş məbədi mövcuddur.

İsa Məsihin Sonuncu Gün Müqəddəsləri Kilsəsi
Yaranma tarixi	6 aprel 1830
Mərkəzi	Solt-Leyk-Siti[1][2]
Qurucusu	Cozef Smit
churchofjesuschrist.org
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Kilsənin teologiyası restorasionist və antitrinitarist xarakter daşıyır; o, xristian denominasiya hesab olunur və İsa Məsih vasitəsilə xilas doktrinasına, həmçinin bəşəriyyət naminə Onun əvəzedici kəffarəsinə inanmanı əhatə edir. O, tez-tez böyük xristian konfessiyaları siyahılarına daxil edilir, lakin əksər katoliklər, pravoslav xristianlar və evangeliklər, həmçinin bəzi əsas protestantlar kilsəni əsas xristianlıqdan fərqli və ayrı hesab edirlər.

Kilsənin dörd müqəddəs mətnindən ibarət açıq kanonu var: Müqəddəs Kitab, Mormon Kitabı, Doktrina və Əhdlər (D&C) və Əvəzsiz İncəliklər Kitabı. Müqəddəs Kitabdan başqa, kilsə kanonunun böyük hissəsi kilsə üzvləri tərəfindən Tanrının Cozef Smitə vəhy etdiyinə inanılan materiallardan ibarətdir. Bunlara Müqəddəs Kitabın itmiş hissələri kimi təsvir edilən mətnlər və qədim peyğəmbərlər tərəfindən yazıldığına inanılan digər əsərlər, o cümlədən Mormon Kitabı daxildir. Üzvlər cinsi saflıq, sağlamlıq, orucluq və şabbat ilə bağlı kilsə qanunlarına riayət edir və gəlirlərinin on faizini kilsəyə verirlər. Kilsə, iman gətirənlərin Tanrı ilə əhd bağladıqları mərasimləri (vəftiz, təqdis olunma və səmavi evlilik daxil olmaqla) öyrədir.

Kilsə 1830-cu ildə Cozef Smit tərəfindən qurulub və əvvəlcə Nyu-York ştatının qərbində Məsihin Kilsəsi adı altında fəaliyyət göstərib. Smitin rəhbərliyi dövründə kilsənin qərargahı ardıcıl olaraq Ohayo, Missuri və İllinoys ştatlarına köçürülüb. Onun 1844-cü ildə ölümündən və yaranmış varislik böhranından sonra izləyicilərinin çoxu Briqam Yunqun tərəfini tutub və o da kilsəni indiki qərargahı olan Solt Leyk Siti şəhərinə köçürmüşdür. Yunq və onun varisləri kilsənin inkişafını davam etdirmişdilər. Kilsə tarixi boyunca tənqidlərə məruz qalıb; müasir tənqidlər arasında kilsənin tarixi iddiaları, azlıqlara münasibəti və maliyyə fəaliyyəti ilə bağlı mübahisələr var. Kilsənin çoxarvadlılıq təcrübəsi mübahisəli idi və 1890-cı ildə məhdudlaşdırılmış, 1904-cü ildə isə rəsmi şəkildə ləğv edilmişdir.

Kilsə üzvləri, Son Gün Müqəddəsləri və ya qeyri-rəsmi şəkildə mormanlar kimi tanınırlar və onlar kilsə prezidentinin müasir dövrdə "peyğəmbər, görən və vəhy alan" olduğuna və İsa Məsihin, Ata Tanrının rəhbərliyi altında, öz iradəsini və kahinlik səlahiyyətini prezidentə vəhy edərək kilsəni idarə etdiyinə inanırlar. Prezidentin rəhbərlik etdiyi iyerarxik quruluş bölgələrdən steyklərə və vardlara doğru uzanır. Yerli və regional səviyyədə kilsənin könüllü ruhaniləri var və vardlara yepiskoplar rəhbərlik edir. Kişi üzvlər, kilsənin standartlarına uyğun yaşadıqları halda kahinliyə təyin oluna bilərlər. Qadınlar kahinliyə təyin olunmur, lakin bəzi kilsə təşkilatlarında rəhbərlik rollarına malikdirlər. Kilsə bütün dünyada missionerlik və humanitar xidmətlər aparan geniş bir missioner proqramı idarə edir, burada həm kişilər, həm də qadınlar missioner kimi xidmət edə bilərlər. Kilsə həmçinin missionerlik fəaliyyəti ilə əlaqəsi olmayan humanitar layihələri maliyyələşdirir və onlarda iştirak edir.