İsa Muğanna

İsa Hüseynov (İsa Muğanna) 1928-ci ildə Qazax qəzasının Muğanlı kəndində dünyaya gəlib.

Atası Mustafa məktəb müəllimi olub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra N.Nərimanov adına Tibb Universitetinə daxil olsa da (1945) 4 ay sonra kəndə qayıdıb. Sonradan Azərbaycan Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinə daxil olub. 1952-ci ildə Moskvadakı M.Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunu bitirib.

Azərnəşrdə Ədəbiyyat şöbəsinin redaktoru (1952–1954), "Literaturnıy Azerbaydjan" qəzetində nəsr şöbəsinin müdiri (1960–1964), C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında^[6] baş redaktor (1964–1968)^[7], redaktor (1968–1974), Ssenari şurası üzvü (1974–1979), Azərbaycan SSR Dövlət Kinemotoqrafiya Komitəsində baş redaktor (1979) vəzifələrində çalışıb.

1948-ci ildən ədəbi fəaliyyətə başlamış İsa Muğannanın "Anadil oxuyan yerdə" yazısı ilk dəfə 1949-cu ildə "İnqilab və Mədəniyyət" qəzetində çap edilib^[8]. 1950-ci illərdən etibarən kitabları nəşr olunub. Ssenariləri əsasında ("26 Bakı Komissarı", "Nəsimi", "Ulduzlar sönmür" , "Tütək səsi" , "Nizami" və s.) filmlər çəkilmiş, əsərləri xarici dillərə tərcümə olunmuşdur. "26 Bakı Komissarı" filmi 1968-ci ildə Ümumittifaq Leninqrad Festivalının ən yaxşı tarixi-inqilabi film mükafatını almışdır.

• "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı — 23 dekabr 1976^[9]
• "Qırğızıstan Yazıçılar İttifaqı" diplom və prizi — 1976
• "Şərəf nişanı" ordeni — 1978
• Azərbaycan SSR xalq yazıçısı" fəxri adı — 23 iyun 1988
• "İstiqlal" ordeni — 11 iyun 1998
• Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü — 11 iyun 2002^[10]
• "Nəsimi" mükafatı — 2012

• "Bizim qızlar" pyesi - 1953
• "Dan ulduzu" pyesi - 1955
• "Hekayələr" - 1957
• "Yanar ürək" pyes - 1960.
• "Doğma və yad adamlar" roman -1962.
• "Teleqram" povest - 1963.
• "Yanar ürək" roman - 1965.
• "Tütək səsi" (pyes və hekayələr) - 1965.
• "Pyeslər" 1967.
• "Kollu koxa" - (pyes və hekayələr) - 1969.
• "Ömrümdə izlər" - 1971.
• "Saz" povest - 1971.
• Seçilmiş əsərləri (roman və pyeslər), 1972.
• "Yanar ürək", "Doğma və yad adamla" - 1979.
• "Məhşər" roman - 1979.
• "İdeal" roman - 1985.
• "Türfə" roman - 2009^[11]
• "Qəbiristan" roman - 2013
• "Cəhənnəm" roman - 2013
• "GurÜn" roman - 2013
• "İsahəq-Musahəq" roman - 2013
• "İlan dərəsi" (povestlər)

• Arvadım mənim, uşaqlarım mənim (film, 1978)
• Dəli Kür (film, 1969)
• İyirmialtılar (film, 1966)
• Qərib cinlər diyarında (film, 1977)
• Liderlik missiyası. 1-ci hissə (film, 2008)
• Nəsimi (film, 1973)
• Nizami (film, 1982)
• Od içində (film, 1978)
• Tütək səsi (film, 1975)
• Ulduzlar sönmür (film, 1971)
• Zəlimxan dastanı (film, 2007)

• "Xalq yazıçısı İsa Hüseynov: "80 yaşdan yekun iyi gəlir" - FOTOSESSİYA" (az.). apa.az. 11 iyun 2008. 18 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 mart 2020.
• Ağa Cəfərli. "İsa Hüseynov "Kulis"ə danışır" (az.). kulis.az. 27 avqust 2012. 10 sentyabr 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 mart 2020.
• Ağa Cəfərli. ""Yoldaş Qorki, məndən yazıçı olacaqmı?"" (az.). kulis.az. 28 avqust 2012. 10 sentyabr 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 mart 2020.
• Ağa Cəfərli. "İsa Hüseynov: "Düşmənlərim üçün də darıxıram"" (az.). kulis.az. 30 avqust 2012. 18 sentyabr 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 mart 2020.
• Ağa Cəfərli. "İsa Hüseynovun Kulis.az-a müsahibəsi: "Düşmənlərim üçün də darıxıram"" (az.). kulis.az. 1 aprel 2014. 6 iyul 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 mart 2020.

Yazıçı İsa Hüseynov uzun müddət xroniki ürək çatışmazlığından əziyyət çəksə də heç vaxt yataq xəstəsi olmayıb.^[12] 2014-cü il 1 aprel tarixində gecəyarısı qəfildən vəfat etmişdir.^[13][14] Dəfn mərasimi xaricdə yaşayan nəvəsinin gəlişi və iştirakı ilə Fəxri Xiyabanda gerçəkləşmişdir.^[15][16]

31 may 2018-ci ildə Azərbaycan prezidenti İsa Muğannanın 90 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında sərəncam imzalamışdır.^[17]

• Azərbaycan Sovet Ədəbiyyatı Tarixi. 2 cilddə. I cild. Bakı: 1967,
• Azərbaycan Sovet Ədəbiyyatı Tarixi. Bakı: 1988,
• Ədəbi Proses-76. Bakı: 1978,
• Sosialist Realizmi müasir mərhələdə. Bakı: 1987,
• Xamis Muradov. Kinofabrikdən başlanan yol. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 4.
• Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 272–274.
• "Bədii nəsrimizdə İsa Muğanna zirvəsi" (az.). azertag.az. 12 iyun 2019. 18 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 mart 2020.
• Ülvi Babasoy. "İsa Muğannanın əsərlərinin estetik miqyası" (az.). kaspi.az. 13 fevral 2017. 18 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 mart 2020.
• "Əkrəm Əylisli İsa Muğannanın fəlsəfəsini sərt tənqid etdi (Debat)" (az.). azadliq.org. 5 aprel 2014. 21 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 mart 2020. İsa Hüseynov, yoxsa İsa Muğanna?
• Cəlil Cavanşir. ""İsa Hüseynov dünya ədəbiyyatı üçün möcüzədir" DEBAT" (az.). kulis.az. 12 aprel 2018. 18 iyun 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 mart 2020.
• Tahir Abbaslı. "BÜTÖV bir "iki" İSA:biri – ədəbiyyatımızda "60-cılar"ın bayraqdarı olmuş HÜSEYNOV, biri – SafAğ YOLlu MUĞANNA..." (az.). medeniyyet.az. 13 iyun 2018. 18 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 mart 2020.
• Şəmil Sadiq. ""İsanın iki yazıçısı – Hüseynov və Muğanna" – Şəmil Sadiq" (az.). senet.az. 10 oktyabr 2017. 18 yanvar 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 mart 2020.
• Elnarə Akimova. "Yeniləşən nəsrin İsa Hüseynov mərhələsi - Elnarə AKİMOVA yazır" (az.). edebiyyatqazeti.az. 2 sentyabr 2019. 18 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 mart 2020.
• Ülvi Aydın. "Dördüncü ömrünü yaşayan xalq yazıçısı" (az.). azedu.az. 5 iyul 2019. 18 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 mart 2020.
• Könül Nəsibova. "İsa Muğanna-90" (az.). milliarxiv.gov.az. 2019-01-09. 2020-03- tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-23.
• Nizami Cəfərov. "İsa Muğannanın həqiqəti, yaxud Həqiqətin İsa Muğannası" (az.). 525.az. 9 yanvar 2014. 22 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 mart 2020.
• Tamilla Əliyeva. "İsa Hüseynov yaradıcılığında insan problemi" (PDF) (az.). jhss-khazar.org, səh. 421-425. 2020-03- tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-03-23.
• Ülvi Babasoy. ""İdeal" romanını "Terra Nostra" ilə müqayisə etmək keçir ürəyimdən" (az.). azadliq.org. 1 mart 2016. 21 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 mart 2020.

• "İsa Muğanna (Hüseynov). Roman və povestlər" (az.). azadliq.org. 2011-03-11. 2020-03- tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-23.
• M. Mükərrəmoğlu. "Vaqif Əliyev: İsa Muğanna bütün şüurlu həyatını bədii söz sənətinə həsr edən nadir şəxsiyyətlərdəndir" (az.). xalqqazeti.com. 23 noyabr 2018. 18 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 mart 2020.
• Fərqanə Vəkilova. ""İsa Hüseynov məni KQB ilə əlaqədə suçladı"" (az.). axar.az. 28 mart 2015. 18 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 mart 2020.
• "Azərbaycanın Dostoyevskisi – İsa Muğanna" (az.). artkaspi.az. 28 fevral 2017. 18 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 mart 2020.
• ""Azərbaycan ədəbiyyatında 3 ən yaxşı roman hansıdır?" SORĞU" (az.). kulis.az. 12 fevral 2014. 21 dekabr 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 mart 2020.
• "Üç ən yaxşı Azərbaycan romanı məlum oldu 78 NƏFƏRLIK SORĞU" (az.). kulis.az. 12 fevral 2014. 16 mart 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 mart 2020.
• İsa Həbibbəyli. "İsa Hüseynovdan İsa Muğannaya: Axırıncı əlyazma və bütöv dünya" (az.). senet.az. 1 aprel 2015. 10 sentyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 mart 2020.
• Nərmin Həsənli. "Günəşin mərkəzindəki "Ey OdƏr" planeti: İsa Muğanna ilə virtual müsahibə" (az.). 7news.az. 12 iyun 2019. 15 avqust 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 mart 2020.
• Elmin Nuri. "Jurnalistlər İsa Muğannadan nə oxuyub? – SORĞU" (az.). modern.az. 2 aprel 2014. 23 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 mart 2020.
• "İsa Muğannanın anadan olmasının 90 illiyi qeyd ediləcək" (az.). sherg.az. 19 noyabr 2018. 23 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 mart 2020.
• Aydın Xan (Əbilov). "İsa Muğanna: ustad ömrünün ədəbi-əbədi yazısı" (az.). anl.az/Ədəbiyyat qəzeti, səh. 4-5. 9 may 2014. 19 sentyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 mart 2020.
• "Yazıçı İsa Hüseynov (Muğanna) fotolarda" (az.). azadliq.org. 1 aprel 2014. 23 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 mart 2020.
• Sabiq rəsmi veb-saytı Arxivləşdirilib 2011-02-02 at the Wayback Machine