İran kazak diviziyası

Nasirəddin şah Qacar hakimiyyəti dövründə xarici dövlətlərə, o cümlədən Rusiyaya verilmis imtiyazlardan biri də İranda Kazak diviziyasının təskili barədə olan imtiyaz idi. Bu divizyanın təskili ideyası sahın 1878-ci il Avropaya 2-ci səfəri zamanı aparılmıs danısıqlar nəticəsində yaranmıs, 1921-ci ilədək fəaliyyət gostərmisdir. 1879-cu ildə rus polkovniki Aleksey Domantovicin bascılığı ilə zabitlərdən ibarət olan bir heyət Tehrana gəldi və beləliklə tərkibi əsasən İranda muhacirətdə olan insanlardan ibarət 850 nəfərlik atlı rus kazak diviziyası yaradıldı. Bu muhacirlər kimlər idi? II Rusiya-İran muharibəsi 1828-ci ildə bağlanmıs Türkmənçay müqaviləsi ilə basa catdıqda Rusiya tərəfindən zəbt olunmus Guzey Azərbaycanı səhərlərinin sakinləri arasında dini birliyi əsas amil hesab edərək, həm də İran ordusunda Rusiyaya qarşı vuruşduqlarını düşünərək İran torpağında qalmağı münasib hesab edənlər burada mühacir olmağı qərara aldılar^[1].

• 1879–1882 — polkovnik Aleksey Domontoviç
• 1883–1885 — polkovnik Pyotr Çarkovski
• 1885–1891 — polkovnik Dmitri Dmitriyeviç Kuzmin-Karavayev
• 1891–1894 — polkovnik Nikolay Yakovleviç Şneur
• 1894–1903 — polkovnik Vladimir Andreyeviç Kosoqovski
• 1903–1906 — polkovnik Fyodor Qriqoryeviç Çernozubov
• 1906–1909 — polkovnik Vladimir Lyaxov
• 1909–1914 — polkovnik knyaz Nikolay Petroviç Vadbolski
• 1914–1915 — polkovnik Prozorkeviç
• 1915–1917 — general baron fon Maydell
• 1917–1918 — polkovnik Georgi İosifoviç Klerje
• 1918–1920 — polkovnik Vsevolod Dmitriyeviç Staroselski

• Rza xan Savadkuhi
• Xudayar xan Xudayari
• Qasım xan Vali
• Əsədulla xan Əbülfətzadə
• İbrahim xan Münşizadə
• Həmzə xan Püsyan
• Hacı Musa xan Həkimi
• Teymur xan Ayrım
• Mahmud xan Ayrım
• Məhəmmədhüseyn xan Ayrım
• Məhəmməd xan Naxçıvani
• Əhməd xan Naxçıvani
• Cəfərqulu xan Əmir Bəyləri
• Rzaqulu xan Əmir Xosrovi
• Canməhəmməd xan Dəvəli-Qacar
• Mahmud xan Əmir Vəziri
• Musa xan Vəziri
• Məhəmməd xan Şahbəxti
• Colonel Mamonov
• İsmayıl xan Əmir Fəzli
• Hüseyn ağa Xuzai
• Mahmud ağa Ənsari
• İsmayıl xan Şafaei
• Mürtəza xan Yəzdanpənah
• Əmir Abdulla xan Təhmasibi
• Kərim xan Buzarcomehri
• Əmənulla mirzə Cahahanbani
• Əhməd Əmir-Əhmədi
• Fəzlulla Zahidi
• Əsədulla xan Hüseynpur

• Гоков О.А. Российские офицеры и персидская казачья бригада (1877–1894 гг.) // Canadian American Slavic Studies. – 2003. – Vol.37. – №4. – Р. 395–414.
• Очерк развития Персидской казачьей бригады // Новый Восток. – 1923. – №4. – С.390–402.
• Павлович М.П. Казачья бригада в Персии // Новый Восток. – 1925. – №8–9. – С.178–198.; Павлович М., Иранский С. Персия в борьбе за независимость. – М., 1925.
• Иванов М.С. Иранская революция 1905–1911 годов. – М., 1957.
• Рихсиева Н.Р. К истории иранских казачьих частей (по архивным материалам) // Научные труды Ташкентского государственного университета им. В.И. Ленина. – 1978. – Вып.564: Востоковедение. – С.129–138.
• Красняк О.А. Роль Персидской казачьей бригады в определении политики Ирана (1905–1925 гг.) // http://humanities.edu.ru/db/msg/^{[ölü keçid]}
• Красняк О.А. Дневник полковника В.А. Косоговского как источник по изучению истории Ирана // http://humanities.edu.ru/db/msg/sect/^{[ölü keçid]}
• Красняк О.А. Становление иранской регулярной армии в 1879–1921 гг. (по материалам архивов русской военной миссии): Автореферат кандидатской диссертации на соискание учёной степени кандидата исторических наук. Специальность 07.00.03 – Всеобщая история (новая и новейшая история). – М., 2004. – 16 с.
• Домонтович А. Воспоминания о первой русской военной миссии в Персии // Русская старина. – 1908. – №2–4.
• Персия в конце ХІХ века (Дневник генерала Косоговского) // Новый Восток. – 1923. – №3. – С.446–469; Из тегеранского дневника полковника В.А. Косоговского. – М., 1960.

• ПЕРСИДСКАЯ Е. В. ШАХА КАЗАЧЬЯ ДИВИЗИЯ Arxivləşdirilib 2016-03-17 at the Wayback Machine
• Андрей Серба.Казачество и Персия Arxivləşdirilib 2014-08-26 at the Wayback Machine
• Гоков О. А. К вопросу о кризисе в Персидской казачьей бригаде (1892–1893 гг.) // Вісник Харківського національного університету імені В. Н. Каразіна. — 2003. — № 594. Історія. — Вип. 35. — С. 74–81.
• Гоков О. А. Российские офицеры и Персидская казачья бригада (1877–1894 гг.) // Canadian American Slavic Studies. — 2003. — Vol.37. — № 4. — Р. 395–414.
• Роль персидской казачьей бригады в определении политики Ирана (1905–1925 гг.) Arxivləşdirilib 2007-01-10 at the Wayback Machine
• Красняк О. А. Русская военная миссия в Иране (1879 − 1917 гг.) как инструмент внешнеполитического влияния России
• COSSACK BRIGADE

• İran Kazak briqadası: mühacirlərdən təşkil olunmuş hərbi hissə - Fotolar