Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
İradə Mirəyyub qızı Musayeva (Azərbaycan SSR, Ağdam şəhəri, 15 Dekabr 1963 – Azərbaycan, Bakı Şəhəri, 5 fevral 2025) — filologiya üzrə elmlər doktoru, dosent, ədəbiyyatşünas, pedaqoq və elm xadimi.
| İradə Musayeva | |
|---|---|
 | |
| Vətəndaşlığı |
 Azərbaycan |
| Milliyyəti | Azərbaycanlı |
| İxtisası | Filologiya üzrə elmlər doktoru, dosent |
| Təhsili | Bakı Dövlət Universiteti |
İradə Musayeva 1963-cü ildə Ağdam şəhərində anadan olmuşdur. 1982–1987-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsində təhsil almış, ixtisasca filoloq olmuşdur. 2001-ci ildə “Vaqif Səmədoğlunun poeziyası” mövzusunda namizədlik (filologiya üzrə fəlsəfə doktoru) dissertasiyası müdafiə etmişdir. 2022-ci ildə isə “Roman təfəkkürü və janrın Azərbaycan ədəbiyyatında təkamülü” mövzusunda elmlər doktoru dissertasiyasını uğurla bitirmişdir.
- 1987–1997: Ağdam rayonunun Evoğlu kənd orta məktəbində Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi.
- 1997–2002: Bakı Qızlar Universitetində “Azərbaycan dili və ədəbiyyat” kafedrasında baş müəllim.
- 2002–2008: həmin universitetdə Filologiya‑Tarix fakültəsinin dekanı.
- 2009–2013: Bakı Qızlar Universitetində tədris işləri üzrə prorektor.
- 2014–2023: “İçərişəhər” Dövlət Tarix‑Memarlıq Qoruğu İdarəsində Elm Şöbəsinin müdiri.
- 2023–2025: AMEA Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyində baş elmi işçi.
- Azərbaycan Tibb Universitetində də filologiya və Azərbaycan dili fənlərindən mühazirələr demişdir.
Ədəbiyyatşünaslıq fəaliyyəti və Fəlsəfəsi
İradə Musayeva ədəbiyyat sahəsində bir sıra tənqid işləri ilə tanınır. Onun “Səhrə savaşı” romanına dair araşdırmaları ədəbiyyat tənqidində önəmli yer tutur.[1]
Bu məqalədə İradə Musayeva Marsel Prustun İtirilmiş zamanın sorağında romanının altıncı hissəsini təhlil edir. Müəllif Prustun mətnindəki dərin fəlsəfi məqamları, xüsusilə zəruri yaddaş və qeyri-ixtiyari yaddaş anlayışlarını Jean Deleuze’un izahları ilə əlaqələndirir. Musayeva yazıçının insan varlığı, yaddaş və zaman anlayışlarını estetik-fəlsəfi aspektdən ələ alaraq oxucuya təqdim edir. Məqalədə Prustun bir milyon yarım sözdən ibarət epik əsərinin dili və üslubu da təhlil olunur.
İradə Musayeva ədəbi tənqid, müasir Azərbaycan ədəbiyyatı və roman janrının inkişafı sahəsində tədqiqatlar aparmışdır. Çoxsaylı məqalələr, tədris proqramları və metodik vəsaitlərlə yanaşı, “Vaqif Səmədoğlunun poetik dünyası” və “Tənqidin sözü‑sözün tənqidi” kimi monoqrafiyaların müəllifidir.[3]
Ədəbi tənqidimizin boyu uzun Burla xatunu adlı məqalədə müəllif İradə Musayevanı sərt və prinsipial ədəbiyyatşünas kimi təqdim edir. Onun tənqidçi qətiyyəti vurğulanır və "Boyu uzun Burla Xatun" simvolu ilə xarakterizə olunur.[4]
İki hissədən ibarət yazıda İsa Muğannanın "İdeal" əsəri ilə Robert Lanza'nın "biomərkəzçilik" nəzəriyyəsi müqayisə edilir. Əsərdəki fəlsəfi mövzular və insan varlığının mənası araşdırılır.[5][6]
Bu yazıda İradə Musayeva, Rəsul Rzanın poetikasındakı tənhalıq və varlıq fəlsəfəsini "yoxluq" anlayışı üzərindən təhlil edir.[7]
Müəllif ədəbi dilin ictimai məsuliyyət olduğunu vurğulayaraq, cəmiyyətin bu işə ortaq olmasını təklif edir.[8]
Müxtəlif məqalələrdə Musayevanın həm klassik, həm də müasir mövzulara yanaşması diqqətə çatdırılır. O, Ceyms Coys, yəhudi fəlsəfəsi, qadın-kişi münasibətləri və digər sosiomədəni mövzuları təhlil edir.[9]
Musayevanın Şuşa, Ömər Faiq Nemanzadə, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə və Azərbaycan cəmiyyəti ilə bağlı silsilə publisistik yazıları yer alır.[10]
Müəllifin ədəbiyyat-siyasət münasibətləri, absurd şeirlər, zəif əsərlərin tənqidi kimi mövzulara aid dərin analizləri təqdim edilir.[11]
- 2002: Aydın Məmmədov adına ədəbi tənqid mükafatı.
- 2016: "Əli bəy Hüseynzadə" mükafatı — Azərbaycan Yazıçılar Birliyi və Ədəbiyyat qəzeti tərəfindən.
- 2019: "Vaqif Səmədoğlu medalı" ilə təltif olunmuşdur.[12]
İradə Musayeva 5 fevral 2025-ci ildə vəfat etmiş, 61 yaşında dünyasını dəyişmişdir. Modern.az, Yeni Sabah və digər KİV-lər bu tarixi qeyd etmişdir
- ↑ Ədəbi tənqidimizin boyu uzun Burla xatunu
- ↑ Kulis.az – Mənim yəhudi tərəfim: 20 frank üçün özünü satan qadın
- ↑ İsa Muğanna və Robert Lanza (I hissə)
- ↑ İsa Muğanna və Robert Lanza (II hissə)
- ↑ Aradakı məmurlar və susan ziyalılar
- ↑ Biz müharibə istəyirdik
- ↑ Rəsul Rza haqqında
- ↑ Od nə çəkdi, küldən soruş
- ↑ Nizami yenidən tədqiq edilməlidir
- ↑ Ədəbi dilin qorunması ümumxalq işi olmalıdır
- ↑ Ölümsüzlük fəlsəfəsi və Robert Lanza
- ↑ Mənim yəhudi tərəfim