^?

İrəvan qəzası İrəvən quberniyasının orta cənub hissəsində yerləşmiş və cənub-qərbdə İranla həmsərhəd olmuşdur. Relyef cəhətcə qəza şimal-şərqdə dağlıq və cənub-qərbdə ovalıq hissədən ibarət olmuşdur. Qəzanın ovalıq hissəsi Araz çayı boyunca uzanır, Şərur-Dərələyəz qəzası ilə sərhəddində ən alşaq hissəsi dəniz səviyyəsindən 2667 fut hündürlüyə malikdir. Qəzanın ən hündür nöqtəsi İrəvan şəhəri yaxınlığında olub, dəniz səviyyəsindən 3200 fut hündürlüyə malikdir. Qəza vulkanik dağ silsiləsinə malikdir. Göyçə gölü əhatəsində olan bu silsilə Aqamanqan (Ağaməngən?) (10173 fut), və Ağ-dağ kimi sönmüş vulkanlara malikdir.

• Əli Məhəmməd qışlağı
• ,
• Арамусское — с. Aramus,
• Арминское — с. ,
• Башгариникское — с. Baş Gərni,
• Бурукинское — коч. Торун,
• Ведачайское — с. Böyük Vedi,
• Давалинское — с. Dəvəli (Vedibasar),
• Двин-Айсорское — с. Dvin,
• Иманшалинское — с. İmanşalı,

||

• Камарлинское — с. Qəmərli (Gərnibasar),
• Канакирское — с. Kanakir,
• Карахачское — с. Qaraxaç,
• Койласарское — с. Ciğdamlı,
• Нараковитское — с. ,
• Огурбеклинское — с. Oğurbəyli,
• Садаракское — с. Sədərək,
• Ширабадское — с. Şirabad (Üçkilsə).
• Danagirməz.

1897-ci il əhalinin siyahıyaalmasına görə cəmi İrəvan qəzasında 150 879 nəfər, (bunlardan azərbaycanlılar (həmin dövrdə adlandırılmış azərbaycan tatarları) - 77 491 nəfər, ermənilər - 58 148 nəfər), qəza mərkəzi - İrəvan şəhərində isə 29 006 nəfər, (bunlardan azərbaycanlılar - 12 359 nəfər, ermənilər - 12 523 nəfər) əhali yaşamışdır. XX əsrin əvvəllərində qəzada 127 072 nəfər əhalinin (qəza mərkəzi sayılmadan) 53,5%-i azərbaycanlılar - , 37%-i isə ermənilər, qəza mərkəzi İrəvan şəhərində isə 29 033 nəfər yaşamış əhalinin 49%-i azərbaycanlılar və 48%-i ermənilər olmuşlar.

1897 ci ildə qəzanın etnik tərkibi (ana dili üzrə)