Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Mp4 Mp3 Axtar Yukle
  Video Axtar Yukle
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.

İnvestisiya haqqında çoxtərəfli saziş

  • Məqalə
  • Müzakirə

İnvestisiya haqqında çoxtərəfli saziş (ing. Multilateral Agreement on Investment, MAI) — 1995–1998-ci illər arasında İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatına (OECD) üzv ölkələr tərəfindən gizli şəkildə hazırlanmış saziş layihəsi olmuşdur.[1][2] Bu saziş korporasiyalara milli qanunvericilik və vətəndaşların hüquqlarına məhəl qoymadan dünya üzrə maliyyə əməliyyatları aparmaq üçün qeyd-şərtsiz hüquqlar verəcək ümumdünya investisiya qanunları toplusu yaratmağı hədəfləyirdi. Layihə korporasiyalara milli səhiyyə, əmək və ətraf mühit qanunvericiliyi onların maraqlarına zidd olduqda hökumətləri məhkəməyə vermək hüququ tanıyırdı. 1997-ci ildə layihə ictimaiyyətə sızdıqdan sonra, xüsusilə xarici investorların tənzimlənməsini çətinləşdirə biləcəyi ehtimalına görə, vətəndaş cəmiyyəti qrupları və inkişaf etməkdə olan ölkələr tərəfindən geniş tənqid olundu. Sazişin əleyhdarları tərəfindən aparılan intensiv qlobal kampaniyadan sonra, sazişin qəbulunun OECD-də konsensus prosedurlarına əsaslanması səbəbilə, ev sahibi ölkə olan Fransa 1998-ci ilin oktyabrında MAI-ni dəstəkləməyəcəyini bəyan etdi və bu, onun qəbulunu faktiki olaraq dayandırdı.

Mündəricat

  • 1 Arxa plan
  • 2 Məqsədlər və müddəalar
  • 3 Danışıqlar
  • 4 Etiraz hərəkatı
  • 5 İstinadlar
  • 6 Əlavə ədəbiyyat
  • 7

Arxa plan

Beynəlxalq birbaşa investisiya müxtəlif formalarda və müxtəlif səviyyələrdə bir əsrdən artıqdır ki, həyata keçirilir.[3] Xarici investisiyaların qorunması üçün çərçivə yaratmaq cəhdləri 1920-ci illərə, xüsusilə Millətlər Liqasının hazırladığı konvensiya layihəsinə qədər gedib çıxır.[4] XX əsrin ikinci yarısından başlayaraq investisiyaların qorunması ikitərəfli investisiya sazişləri (BIT) vasitəsilə inkişaf etdirildi; bu sazişlər iki dövlət arasında imzalanır və onların arasında investisiyanın hansı şərtlərlə həyata keçiriləcəyini müəyyən edir. İlk BIT 1959-cu ildə Qərbi Almaniya və Pakistan arasında imzalanmışdır[5] və onlardan istifadə sonrakı onilliklərdə sürətlə artmışdır. Bununla belə, araşdırmalar BIT-lərin xarici investisiyanı əhəmiyyətli dərəcədə artırmadığını göstərir.[6] 1965-ci ildə Beynəlxalq İnvestisiya Mübahisələrinin Həlli Mərkəzi (ICSID) Birləşmiş Millətlər Təşkilatı çərçivəsində yaradıldı və 1967-ci ildə OECD Xarici Əmlakın Mühafizəsi haqqında Konvensiyanın Layihəsini hazırladı, lakin bu sənəd qəbul edilmədi.[4]

1990-cı illərdə ikitərəfli investisiya sazişlərinin sayı sürətlə artdı; çünki ölkələr və investorlar investisiyalarının təhlükəsizliyi, müəyyənliyi və mobilliyi üçün daha güclü tənzimləmələr axtarırdılar. Bunun əsas səbəblərindən biri Uruqvay Raundu çərçivəsində qəbul olunmuş İnvestisiya ilə bağlı Ticarət Tədbirləri Sazişi (TRIMS), Ticarətlə Əlaqəli Əqli Mülkiyyət Hüquqları Sazişi (TRIPS) və Xidmət Ticareti üzrə Baş Sazişin (GATS) yalnız investisiya ilə bağlı məsələlərin bir hissəsini əhatə etməsi və investorlar üçün kifayət qədər təminat verməməsi idi.[7] Bundan əlavə, 1992-ci ildə Dünya Bankı Xarici Birbaşa İnvestisiyaya Münasibətə dair Təlimatları qəbul etdi.[8] 1994-cü ildə isə yalnız enerji sektorunu əhatə edən Enerji Xartiyası Müqaviləsi çoxtərəfli investisiya sazişi nümunəsi kimi ortaya çıxdı.

Noam Çomski iddia edirdi ki, üzvləri yalnız varlı dövlətlərdən ibarət olan OECD, daha universal üzvlüyə malik təşkilatlar—məsələn Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ticarət və İnkişaf üzrə Konfransı (UNCTAD) və Ümumdünya Ticarət Təşkilatı (WTO)—ilə müqayisədə transmilli korporasiyaların birbaşa təsirinə daha çox məruz qala bilər.[9]

Məqsədlər və müddəalar

Danışıqlara icazə verərkən OECD-nin Nazirlər Şurası beynəlxalq investisiyalar üçün "investisiya rejimlərinin liberallaşdırılması və investisiyaların qorunması üzrə yüksək standartlara malik geniş çoxtərəfli çərçivə və effektiv mübahisələrin həlli prosedurları"na nail olmağı hədəflədi.[7] Məqsəd daha ardıcıl, təhlükəsiz və sabit investisiya şəraiti yaratmaq və investisiyaları daha vahid, şəffaf və icraolunan şəkildə tənzimləmək idi. Saziş üzv dövlətlər arasında danışıqlar yolu ilə hazırlanmalı olsa da, məqsəd OECD-yə üzv olmayan ölkələrin də danışıqlar əsasında qoşula biləcəyi açıq saziş yaratmaq idi.[4]

MAI tərəfdarı olan, həmin dövrdə Kanadanın Beynəlxalq Ticarət Naziri vəzifəsini icra edən Serxio Marçinin sözlərinə görə, sazişin əsas məqsədlərindən biri o vaxt mövcud olan 1300-dən çox ikitərəfli investisiya sazişində təsbit edilmiş investisiya qaydalarının "mozaikasını" aradan qaldırmaq idi. O, tənqidçilərin əksinə olaraq iddia edirdi ki, MAI Kanadada yüksək tənzimləmə standartlarını zəiflədə biləcək “aşağıya doğru yarış” prosesinin qarşısını almağa kömək edəcək.[10]

Daha konkret şəkildə, saziş aşağıdakıları nəzərdə tuturdu:

  • Xarici korporasiyaların investisiya həyata keçirə biləcəyi şərtləri tənzimləyən müxtəlif dövlət qaydalarının minimuma endirilməsi. (Bu baxımdan, saziş liberallaşmanın geri addım imkanı olmadan daim irəliyə doğru aparılmasını tələb edən uyğunluq rejimini qəbul edirdi — bu, ratçet effekti adlanırdı. Bu mexanizm investorların bazarlara çıxışını təmin etmək üçün rolbek və dayandırma (standstill) müddəaları ilə tətbiq olunurdu. Bu müddəalar dövlətlərdən MAI müddəalarına zidd olan qaydaları — ya dərhal, ya da müəyyən keçid dövründə — ləğv etməyi və gələcəkdə belə qanunlar qəbul etməmələrini tələb edirdi.)[11]
  • Korporasiyalara sübuta yetirilmiş qeyri-ədalətli və ya ayrı-seçkilik əsaslı investisiya şərtləri nəticəsində yaranan mənfəət itkisinə görə kompensasiyanın verilməsinin təmin edilməsi.
  • Dövlətlər və korporasiyalar üçün saziş çərçivəsində yaranan mübahisələrin həlli məqsədilə beynəlxalq arbitraja müraciət etmək imkanı yaratmaq (məsələn, Beynəlxalq İnvestisiya Mübahisələrinin Həlli Mərkəzi vasitəsilə),[12] ev sahibi ölkənin milli məhkəmələri əvəzinə.

MAI həm OECD-nin Biznes və Sənaye Məsləhət Komitəsi (BIAC), həm də OECD-nin Həmkarlar İttifaqları üzrə Məsləhət Komitəsi (TUAC) tərəfindən dəstəklənirdi. BIAC investisiyaların sabit və ardıcıl şəkildə rəftar edilməsində maraqlı olduğu halda, TUAC məşğulluq və sənaye münasibətləri üzrə standartların müəyyən edilməsində maraqlı idi.[7]

Danışıqlar

Multilateral İnvestisiya Sazişi üzrə danışıqlar rəsmi olaraq OECD-nin Nazirlər Şurası tərəfindən 1995-ci ilin may ayında başlanmış və həmin ilin sentyabr ayında praktiki danışıqlara start verilmişdir.[7][13][14] Danışıqlar OECD üzv dövlətlərinin rəsmilərindən ibarət yüksək səviyyəli danışıqlar qrupu tərəfindən aparılırdı, lakin bu qrup OECD komitə strukturu xaricində fəaliyyət göstərərək üzv olmayan ölkələrlə də məsləhətləşmələr aparırdı. Danışıqlar qrupunun sədri Frans Enqerin (Niderland), sədr müavinləri isə Al Larson (ABŞ) və A. Saiki (Yaponiya) idi.[4] OECD Nazirlər Şurası tərəfindən müəyyən edilən danışıqları başa çatdırma hədəf müddəti 1997-ci ilin ortaları idi.[7]

MAI danışıqlarının detallarına dair ictimai məlumat çox az idi, ta ki 1997-ci ilin martında sazişin layihəsi mətbuata sızdırılana qədər.[15] Sızdırılmış materiallar qlobal səviyyədə müxtəlif QHT-lərin tənqidinə səbəb oldu. Bunun nəticəsində danışıqlar 1998-ci ildə uğursuzluğa düçar oldu: əvvəlcə Fransa, daha sonra isə digər ölkələr inkişaf etməkdə olan dövlətlərin hökumətləri, vətəndaş qrupları və qlobal QHT hərəkatının təzyiqi altında danışıqlardan ardıcıl olaraq geri çəkildi. 1998-ci ilin aprelində danışıqlar rəsmi olaraq altı ay müddətinə dayandırıldı.[4] 3 dekabr 1998-ci ildə OECD elan etdi ki, "MAI üzrə danışıqlar artıq aparılmır".[16]

Etiraz hərəkatı

Transmilli korporasiyalar (TMK-lar) işçilər və vətəndaşlarla müqayisədə böyük struktur və resurs üstünlüklərinə malikdirlər. Lakin TMK-lar və böyük dövlətlər bu üstünlükləri Multilateral İnvestisiya Sazişi (MAI) vasitəsilə genişləndirməyə çalışarkən, onlar qlobal fəal koalisiyası tərəfindən dayandırıldılar. MAI əleyhdarları xəbərdarlıq yaymaq, məlumat mübadiləsi aparmaq və fəaliyyətlərini koordinasiya etmək üçün elektron poçt və Ümumdünya Şəbəkəsindən geniş istifadə etdilər. Onlar məqsədlərinə doğru çevik, yaradıcı və əməkdaşlıq yolu ilə çalışırdılar, halbuki TMK-lar və hökumətlər gizli şəkildə və ənənəvi iyerarxik modellər çərçivəsində fəaliyyət göstərirdilər.[17]

MAI-yə qarşı beynəlxalq etirazlar İnternetdən bu qədər geniş istifadə edilən ilk kütləvi aktivizm nümunəsi idi. İnternet həm məlumatların toplanmasında, həm də geniş qlobal şəbəkə üzvləri arasında kritik materialların yayılmasında əsas rol oynayırdı. Hərəkatın əsas arqumenti ondan ibarət idi ki, nüfuzlu kütləvi informasiya vasitələri və siyasətçilər MAI-dən maraqlı tərəf kimi çıxış edirdilər. Hətta sazişin əleyhdarları belə etiraf edirdi ki, aktivistlər yüksək ixtisaslı, sözünü deyə bilən analitiklərə və liderlərə malik idilər və yeni internet texnologiyalarından çox təsirli şəkildə istifadə edə bilirdilər. Fransız Avropa Parlamenti üzvü Ketrin Lalümyer qeyd edirdi: “Bu təşkilatlar anti-MAI mövqeyini incə şəkildə formalaşdırmış və OECD-nin müxtəlif ölkələrində eyni terminlərlə ifadə olunan vahid mövqeyə çevirmişlər”.[18]

İstinadlar

  1. ↑ ""Multilateral Agreement on Investment"". OECD. İstifadə tarixi: 13 iyun 2024.
  2. ↑ "Multilateral Agreement on Investment" (ingilis). Global Policy Forum, New York, USA. 2021. İstifadə tarixi: 13 iyun 2024.
  3. ↑ Lipson, Charles. Standing Guard: Protecting Foreign Capital in the Nineteenth and Twentieth Centuries. Studies in international political economy. 11. University of California Press. 1995. səh. ?. ISBN 978-0-520-03468-6.
  4. ↑ 1 2 3 4 5 Picciotto, Sol. "Linkages in International Investment Regulations: the Anatomies of the Draft Multilateral Agreement on Investment" (PDF). University of Pennsylvania Journal of International Economic Law. 19 (3). 1998: 731–768. İstifadə tarixi: 16 yanvar 2010.
  5. ↑ Dolzer, Rudolf; Stevens, Margrete; Disputes, International Centre for Settlement of Investment. Bilateral investment treaties. Martinus Nijhoff Publishers. 1995. səh. 1. ISBN 978-90-411-0065-8.
  6. ↑ Hallward-Driemeier, Mary. "Do Bilateral Investment Treaties Attract FDI? Only a bit...and they could bite" (PDF). World Bank Policy Research Paper № 3121, June 2003. World Bank. 1995: 9. İstifadə tarixi: 16 yanvar 2010The author notes that Brazil has never signed a BIT.
  7. ↑ 1 2 3 4 5 Witherell, William H. "The OECD Multilateral Agreement on Investment" (PDF). Transnational Corporations. United Nations Conference on Trade and Development. 4 (2). 1995: 1–14. ISSN 1014-9562. İstifadə tarixi: 16 yanvar 2010.
  8. ↑ Sornarajah, M. The international law on foreign investment. Cambridge University Press. 2004. səh. 291. ISBN 978-0-521-54556-3.
  9. ↑ Domestic Constituencies Z Magazine May 1998, at chomsky.info
  10. ↑ Marchi, Sergio. "The MAI Debate: YES: Canada Needs Clear Investment Rules". Montreal Gazette. 10 noyabr 1997: B3.
  11. ↑ Mechanisms for standstill, rollback and listing of country specific reservations Note by MAI Negotiating Group chairman, OECD, 15 February 1996
  12. ↑ OECD, Negotiating Group on the Multilateral Agreement on Investment, Draft Consolidated Text of 11 February 1998, document DAFFE/MAI (98)7, pp. 58–64.
  13. ↑ Geddes, John. "Opening the Gates to Capital". Financial Post. 19 may 1995: 14.
  14. ↑ Geiger, Rainer. "Towards a Multilateral Agreement on Investment". Cornell International Law Journal. 31 (467). 1998. ISSN 0010-8812. İstifadə tarixi: 16 yanvar 2010.
  15. ↑ Smythe, Elizabeth. "Your Place or Mine? States, International Organizations and the Negotiation of Investment Rules" (PDF). Transnational Corporations. United Nations Conference on Trade and Development. 7 (3). 1998: 112. ISSN 1014-9562. İstifadə tarixi: 16 yanvar 2010.
  16. ↑ Neumayer, Eric. "Multilateral Agreement on Investment: Lessons for the WTO from the failed OECD-negotiations" (PDF). Wirtschaftspolitische Blätter. 46 (6). 1999: 618–628. İstifadə tarixi: 16 yanvar 2010.
  17. ↑ Varney W; Martin B. Net Resistance, Net Benefits: Opposing MAI in Social Alternatives, Vol. 19, No. 1, January 2000, pp. 47–51.
  18. ↑ Lalumiere Report in English at webcitation.org

Əlavə ədəbiyyat

  • Drohan, Madelaine. 1998. "How the net killed the MAI: grassroots groups used their own globalization to derail deal," Globe & Mail (Toronto), 29 April 1998
  • Fogarty E. A. 2013. States, Nonstate Actors, and Global Governance: Projecting Polities Routledge UK, USA and Canada 2013. ISBN 9780415655941
  • Martin, Brian. 1996. "Communication technology and nonviolent action," Media Development, vol. 43, no. 2, pp. 3–9.
  • Pilger, John, "The rise of the ‘new democracy’," The Ecologist, vol. 24, no. 4, July 1999, pp. 242-243.
  • Rauber, Paul, "All hail the multinationals!" Sierra, vol. 83, no. 4, July–August 1998, pp. 16–17.
  • Shrybman, Steven, "The World Trade Organisation: the new world constitution laid bare," The Ecologist, vol. 29, no. 4, July 1999, pp. 270–275.
  • Staples, Steven, "Militarism and MAI," Earth Island Journal, vol. 14, no. 1, winter-spring 1999, p. 36.
  • Taglieri, Joe, "Pressure from citizens’ groups kills trade treaty for now," National Catholic Reporter, vol. 35, no. 13, 29 January 1999, p. 4.
  • Tartaglione, Nancy, "France’s left and right join to blast international treaty," Variety, vol. 370, no. 8, 6 April 1998, p. 13.
  • Wheelwright, Ted, "Carte blanche for global corporations," Arena, no. 34, April–May 1998, pp. 38–40.
  • Wood, David, "The international campaign against the Multilateral Agreement on Investment: a test case for the future of globalization?," Ethics, Place and Environment, Volume 3, Issue 1, 2000.
  • "The Sinking of the MAI," The Economist, vol. 346, no. 8059, 14 March 1998, p. 81.
  • "Alive - and kicking back," Maclean's, vol. 111, no. 19, 11 May 1998, p. 42.

  • "Multilateral Agreement on Investment: Draft Texts and Commentary". - Sonuncu ilin danışıqlarının müxtəlif mərhələlərində rəsmi layihələr
  • "Official OECD MAI document database". - 2002-ci ilin fevral ayında OECD danışıqlarla bağlı çoxlu sayda sənəd dərc etdi.
  • "The Lalumière Report in English". 27 oktyabr 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. - Fransanın Parisdə keçirilən OECD danışıqlarından çıxmasını tövsiyə edən hesabatın qeyri-rəsmi onlayn tərcüməsi
  • "Multilateral Agreement on Investment". - Qlobal Siyasət Forumunda - linklər və resurslar toplusu ilə birlikdə xülasə və yeniləmə
  • "MAI–The Quiet Debate". Australian Broadcasting Corporation. 29 noyabr 1997. - (Click on Transcript)
  • "A civil-society perspective". 1 iyul 2007 tarixində arxivləşdirilib. - Böyük Britaniyanın müstəqil jurnalı Red Pepper-dən
  • "The 1997-98 MAI-NOT Newsgroup (archive)".
  • Oh, Cecilia MAI: Citizen groups say 'no' to its shift to WTO Third World Network Resurgence No. 99, November 1998
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İnvestisiya_haqqında_çoxtərəfli_saziş&oldid=8404842"
Informasiya Melumat Axtar