İnduksiyanın yeni tapmacası — Nelson Qudman tərəfindən Fakt, Uydurma və Proqnoz əsərində Hyumun orijinal probleminin davamçısı kimi təqdim edilmişdir. Burada zamandan asılılıqlarına görə qeyri-adi olan məntiqi predikatlar qorxulu və ağ təqdim olunur. Çoxları yeni tapmacanı bu terminlərlə həll etməyə çalışmış, lakin Hilari Patnam və başqaları belə zamandan asılılığın qəbul edilmiş dildən asılı olduğunu iddia etmiş və bəzi dillərdə bu, "yaşıl" kimi təbii səslənən predikatlar üçün də eyni dərəcədə doğrudur. Qudman üçün onlar proyeksiya edilə bilən predikat problemini və nəticə etibarilə hansı empirik ümumiləşdirmələrin qanuna bənzər olduğunu və hansılarının olmadığını göstərirlər.[1][2] Qudmanın grue və bleen sözlərinin qurulması və istifadəsi filosofların konseptual analizdə sadə nümunələrdən necə istifadə etdiklərini göstərir.
.png)
Qudman "grue" sözünü ixtiyari, lakin sabit bir zaman t ilə əlaqələndirib:[a] bir obyekt grue-dur əgər və yalnız əgər o, t-dən əvvəl müşahidə olunur və yaşıl rəngdədir, ya da əks halda o qədər də müşahidə olunmur və mavi rəngdədir. Bir obyekt yalnız və yalnız t-dən əvvəl müşahidə olunarsa və mavi olarsa, yaxud da müşahidə olunmayan və yaşıl olarsa "mavi" olur.[3]
Müəyyən bir ixtiyari gələcək zaman üçün t, məsələn, 1 yanvar, 2035, t-dən əvvəl müşahidə edilən bütün yaşıl şeylər, məsələn, zümrüdlər və yaxşı suvarılan otlar üçün həm yaşıl, həm də grue predikatlar tətbiq olunur. Eynilə, "t"-dən əvvəl müşahidə edilən bütün mavi əşyalar, məsələn, mavi quşlar və ya mavi çiçəklər üçün həm "mavi", həm də "ağ" predikatlar tətbiq olunur. Lakin, 2 yanvar tarixində, 2035, zümrüdlər və yaxşı suvarılan otlar "ağ", mavi quşlar və ya mavi çiçəklər isə "ağ"dır. "Ağ" və "ağ" predikatlar gündəlik həyatda və ya elmdə istifadə olunan predikatlar deyil, lakin onlar gələcəkdə "t"-ə qədər "yaşıl" və "ağ" predikatlarla eyni şəkildə tətbiq olunur. Müşahidəçilərin baxış bucağından zaman t-dən əvvəl hansı predikatların gələcək zaman proyeksiyası edilə biləcəyi qeyri-müəyyəndir (yaşıl və mavi, yoxsa qorxulu və mavi).
Bu bölmədə, Qudmanın yeni induksiya tapmacası, grue və bleen predikatlarının təqdimatı üçün kontekst müəyyən etmək və bununla da onların fəlsəfi əhəmiyyətini göstərmək məqsədilə izah olunur.[4][5]
Qudman Hyumun induksiya problemini etdiyimiz proqnozlaşdırmaların etibarlılığı problemi kimi ortaya qoyur. Proqnozlar hələ müşahidə edilməmiş şeylər haqqında olduğundan və müşahidə edilənlərlə müşahidə ediləcək şeylər arasında zəruri əlaqə olmadığı üçün bu proqnozlar üçün obyektiv əsaslandırma yoxdur. Deduktiv məntiq keçmiş müşahidələrə əsaslanaraq gələcək müşahidələr haqqında proqnozlar vermək üçün istifadə edilə bilməz, çünki bu cür nəticələr üçün deduktiv məntiqin etibarlı qaydaları yoxdur. Hyumun cavabı, bir növ hadisənin digər növ hadisədən sonra müşahidələrinin müntəzəmlik vərdişlərinə səbəb olması (yəni, bir növ hadisəni digər növ ilə əlaqələndirmək) idi. Proqnozlar bu qanunauyğunluqlara və ya zehniyyət vərdişlərinə əsaslanır.
Qudman Hyumun cavabını ciddi hesab edir. O, digər filosofların Hyumun sadəcə proqnozlarımızın mənşəyini izah etməsi və onların əsaslandırılmasını deyil, etirazını rədd edir. Onun fikri budur ki, Hyum daha dərin bir şey müəyyən edib. Bunu göstərmək üçün Qudman sistemini əsaslandırmaq probleminə keçir.
- ↑ Nelson Goodman. "A Query on Confirmation" (PDF). The Journal of Philosophy. 43 (14). iyul 1946: 383–385. doi:10.2307/2020332. JSTOR 2020332. 28 may 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 yanvar 2014.
- ↑ Goodman, 1983. səh. 74
- ↑ Zalta, Edward N., ed. (Mar 25, 2019). "Nelson Goodman". Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- ↑ Qudman, 1983. səh. 74
- ↑ Peter Godfrey-Smith. Theory and Reality. University of Chicago Press. 2003. səh. 53. ISBN 978-0-226-30063-4. İstifadə tarixi: 23 Oktyabr 2012.