Bu məqalədə çoxsaylı problemlər mövcuddur. Zəhmət olmasa, səhifəni edərək və ya mövcud problemləri müzakirə səhifəsində diskussiya edərək həll edin.
|
İnşaat və ya Tikinti — yaşayış binalarının, ictimai və sənaye obyektlərinin, mühəndislik qurğularının (körpü, tunel, avtomobil yolu və s.) bünövrədən istismara hazır vəziyyətə gətirilməsi prosesidir. Bu, texniki, iqtisadi və sosial əhəmiyyət kəsb edən kompleks fəaliyyətdir.
Termin latın mənşəlidir (constructio), "birgə yığma", "birləşdirmə" mənasını verir. İnşaat termini müxtəlif dillərdə fransızcadan keçməklə yayılmışdır.
Tarix boyunca inşaat fəaliyyəti insan yaşayışının vacib hissəsi olmuşdur. Əvvəlcə sadə sığınacaqlarla başlayan bu proses tədricən inkişaf etmiş, memarlıq və mühəndislik sahələrinin əsasını təşkil etmişdir. Bürünc dövründən etibarən şəhərləşmə və ixtisaslaşmış tikinti briqadaları yaranmışdır. Bəzi dövrlərdə inşaatda qul əməyindən də istifadə olunmuşdur. Orta əsrlərdə kilsələr, qalalar, suvarma sistemləri kimi iri tikililər inşa edilmiş, 19-cu əsrdən sənaye inqilabının təsiri ilə yeni texnika və texnologiyalar tətbiq olunmağa başlanmışdır.
İnşaat sahəsi əsasən üç sektora bölünür:
Bu sektora yaşayış evləri və ictimai binaların (məktəb, xəstəxana, ofis, ticarət mərkəzi və s.) layihələndirilməsi və inşası daxildir. Binalar tikinti növü, mərtəbə sayı, funksiyası və konstruksiyasına görə müxtəlif ola bilər.
Buraya mühəndislik infrastrukturlarının inşası aiddir:
- Körpülər və tunellər
- Avtomobil yolları və dəmir yolları
- Su anbarları və bəndlər
- Kanalizasiya və su təchizatı sistemləri
- Parklar və şəhər abadlaşdırma layihələri
Bu sektor sənaye müəssisələrinin və texnoloji komplekslərin tikintisini əhatə edir:
- Kimya zavodları
- Enerji stansiyaları
- İstehsalat müəssisələri
- Emal və təchizat bazaları
İnşaat prosesi adətən aşağıdakı mərhələləri əhatə edir:
- Layihələndirmə və texniki-iqtisadi əsaslandırma
- Torpaq işləri və bünövrənin qoyulması
- Daşıyıcı konstruksiyaların inşası
- Daxili və xarici bəzək işləri
- Kommunikasiya sistemlərinin quraşdırılması (elektrik, su, istilik və s.)
- Qəbul və istismara verilmə
İnşaat sektoru bir çox ölkələrdə iqtisadiyyatın aparıcı sahələrindən biridir. Bu sahə yeni iş yerləri yaradır, infrastrukturun inkişafına təkan verir və şəhərlərin inkişafını təmin edir. Həmçinin tikinti materialları, daşınmaz əmlak və logistika sahələrinə də bilavasitə təsir göstərir.
Müstəqillik dövründə Azərbaycanda inşaat sektoru sürətlə inkişaf etmişdir. Xüsusilə 2000-ci illərdən etibarən Bakıda və regionlarda yeni binalar, yollar, körpülər və sosial obyektlər tikilmişdir. 2020-ci ildən sonra Qarabağ bölgəsində aparılan yenidənqurma işləri bu sahədə əhəmiyyətli artıma səbəb olmuşdur.