İlliriya dini, qədim İlliriyalıların (e.ə. II minillik – e.ə. I əsr) inanclarını, tanrılarını və dini ayinlərini əhatə edən politeist sistem idi.[1]
Din barədə olan yazılı mənbələr çox azdır. Onlar əsasən şəxsi və yer adlarından və klassik mənbələrdə olan bir neçə kiçik məlumatdan ibarətdir.[2]
İlliriya dillərində danışan və ən azı eramızdan əvvəl 8-ci əsrdən eramızın 7-ci əsrinə qədər Balkan yarımadasının qərbinin bir hissəsində məskunlaşan tayfalar qrupu olan İlliriya xalqları arasında yayılmışdır.[3] İlliriyalılar, təbiət hadisələrinə və fövqəltəbii güclərə inanan, müxtəlif tanrılara sitayiş edən və totemik simvolları ilə tanınan bir xalq idi. Onların dini sistemi, qonşu Yunan, Roma və Trak mədəniyyətlərinin təsiri ilə formalaşmış və zənginləşmişdir.
İlliriya dini, sonrakı dövrlərdə Alban xalqının folklorunda və inanclarında izlərini saxlamışdır. Bəzi tanrı və tanrıçaların adları və xüsusiyyətləri, Alban mifologiyasında və xalq inanclarında öz əksini tapmışdır.
İlliriyalılar, təbiət hadisələrinə və fövqəltəbii güclərə inanan bir xalq idi. Onlar, sehrlərin gücünə, bəd nəzərə və qoruyucu amuletlərin təsirinə inanırdılar. Ən əhəmiyyətli totemlərdən biri ilan idi. İlan, məhsuldarlığın simvolu və ocağın qoruyucusu hesab olunurdu.
İlliriyalıların panteonu müxtəlif tanrı və tanrıçalardan ibarət idi. Əsas tanrılar arasında:
Enyi: Səmadan, ildırımdan və məhsuldarlıqdan məsul olan baş tanrı. O, tez-tez ildırım çaxan və araba sürən bir fiqur kimi təsvir olunurdu.
Anzotika: Sevgi, gözəllik və məhsuldarlıq tanrıçası. O, tez-tez qu quşları və delfinlərlə birlikdə təsvir olunurdu.
Armatus: Müharibə tanrısı. Zireh geyinmiş və nizə və ya qılınc tutmuş bir döyüşçü kimi təsvir olunurdu.
Vidasus: Bitki örtüyü və məhsuldarlıq tanrısı. O, tez-tez buynuzlu baş geyimi ilə təsvir olunurdu.
Çana: Ölüm və axirət tanrıçası. O, tez-tez fənər tutaraq, ölülərin ruhlarını axirətə aparan bir bələdçi kimi təsvir olunurdu.
İlliriyalılar, müxtəlif dini ayinlər və mərasimlər keçirirdilər. Bu ayinlərdə tanrılara qurbanlar təqdim olunur, dualar oxunur və müxtəlif rituallar icra olunurdu. Onlar, həmçinin, təbiət hadisələrini və mövsüm dəyişikliklərini qeyd edən festivallar təşkil edirdilər.
İlliriyalılar, tanrılarına ibadət etmək üçün müxtəlif məbədlər və müqəddəs yerlər tikmişdilər. Bu yerlər, tez-tez təbiətin gözəl və təsirli məkanlarında yerləşirdi. Məbədlərdə tanrı heykəlləri yerləşdirilir və dini ayinlər icra olunurdu.
- ↑ Stipçeviç, 2002. səh. 46–47
- ↑ West, 2007. səh. 15
- ↑ Mallory, Adams, 1997. səh. 288–89