İlham Əliyevin prezidentliyi

2003-cü il oktyabrın 15-də Azərbaycan Respublikası tarixində beşinci prezident seçkiləri keçirildi. Həmin ilin iyul ayında Mərkəzi Seçki Komissiyası o vaxt ikinci müddətdə prezidentlik edən Heydər Əliyevin namizədliyini qeydə alıb. İlham Əliyev də öz namizədliyini irəli sürüb. Əliyevlərdən başqa, müxalifətdə olan Müsavat Partiyasının lideri İsa Qəmbər, Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyasının lideri Etibar Məmmədov, Milli Birlik Partiyasının sədri Lalə Şövkət, Ədalət Partiyasından İlyas İsmayılov, Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının sədri Sabir Rüstəmxanlı, Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasınından Qüdrət Həsənquliyev və Müasir Müsavat Partiyasından Hafiz Hacıyev iştirak ediblər.^[1]

Oktyabrın 2-də Heydər Əliyev səhhətinə görə İlham Əliyevin xeyrinə namizədliyini geri götürüb. İlham Əliyev seçkilərdə qalib gəldi. Bu barədə oktyabrın 28-də Azərbaycan Konstitusiya Məhkəməsi rəsmi elan etdi.^[2]

2003-cü il oktyabrın 31-də Respublika sarayında İlham Əliyevin andiçmə mərasimi keçirilmişdir.^[3][4] Tədbirdə Milli Məclisin deputatları, siyasi partiyaların, ictimai təşkilatların nümayəndələri, hərbi qulluqçular, din xadimləri, eləcə də xarici ölkələrin nümayəndələri — Gürcüstan prezidenti Eduard Şevardnadze, Rusiya Federal Məclisinin Federasiya Şurasının sədri Sergey Mironov, Türkiyə baş nazirinin müavini Əbdülətif Şənər, İranın vitse-prezidenti Məhəmmədəli Abtahi və Ukraynanın baş naziri Viktor Yanukoviç iştirak ediblər.

2008-ci ildə Azərbaycanda prezident seçkiləri oktyabrın 16-da keçirildi. Səsvermə 6 partiyadan 7 namizəd (1 müstəqil namizəd) arasında keçirilmişdir: hakim Yeni Azərbaycan Partiyasından İlham Əliyev, Ümid Partiyasından İqbal Ağazadə, Böyük Quruluş Partiyasından Fazil Qəzənfəroğlu, Azərbaycan Xalq Cəbhəsi partiyasından Qüdrət Həsənquliyev, Müasir Müsavat Partiyasından Hafiz Hacıyev, Liberal Demokrat Partiyasından Fuad Əliyev və müstəqil namizəd Qulamseyn Əlibəyli.

Səsvermə zamanı İlham Əliyev 82,6-85,7% səs toplayıb.^[5] Azərbaycanda keçirilən Prezident seçkilərində İlham Əliyev 88,73 % səslə qalib gəldi.^[6]

2008-ci il oktyabrın 24-də Heydər Əliyev adına sarayda oktyabrın 15-də ümumxalq səsverməsi ilə ikinci müddətə Prezident seçilən İlham Əliyevin andiçmə mərasimi keçirildi.^[7][8] Mərasimdə dövlət başçısı ötən 5 ildə görülən işlərdən, eləcə də növbəti 5 il üçün nəzərdə tutulan planlardan danışdı.^[9][10] Tədbirdə Azərbaycanın digər partiyalarının nümayəndələri, Gürcüstan Prezidenti Mixail Saakaşvili, Rusiya Federasiyası Prezident Administrasiyasının rəhbəri Sergey Narışkin, Türkiyə Baş nazirinin müavini Cəmil Çiçək və digər xarici nümayəndələr iştirak ediblər.

2013-cü il oktyabrın 9-da Azərbaycanda 7-ci Prezident seçkiləri keçirildi.^[11] 21 namizəd var idi, lakin onlardan yalnız 10-u rəsmi qeydiyyatdan keçmişdir: Yeni Azərbaycan Partiyasından İlham Əliyev, Demokratik Qüvvələrin Milli Şurasından Cəmil Həsənli, Müasir Müsavat Partiyasından Hafiz Hacıyev, Ümid Partiyasından İqbal Ağazadə, Ədalət Partiyasından İlyas İsmayılov, Milli Dirçəliş Hərəkatı Partiyasından Fərəc Quliyev, Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasından Qüdrət Həsənquliyev, Azərbaycan Sosial Demokrat Partiyasından Araz Əlizadə, Azərbaycan Demokrat Partiyasından Sərdar Məmmədov və müstəqil namizəd Zahid Oruc.^[12]

Mərkəzi Seçki Komissiyası ilk dəfə olaraq televiziya və radioda pulsuz təbliğat aparmaq imkanının yaradılması barədə qərar qəbul edib. Namizədlər həftədə 6 saat (hər biri 3 saat televiziya və radioda), həftənin cüt günlərində isə bir saat “dəyirmi masa”da müzakirələr aparıblar. Ölkənin hazırkı prezidenti İlham Əliyev bütün səslərin 84,54%-ni toplayaraq seçkilərdə qalib gəldi.^[13][14]

19 oktyabr 2013-cü il tarixində Azərbaycan Milli Məclisində İlham Əliyevin^[15][16] andiçmə mərasimi keçirilmişdir.^[17] O, oktyabrın 9-da keçirilən səsvermənin nəticələrinə əsasən ölkə Prezidenti seçildi.

2018-ci il aprelin 11-də həmin ilin oktyabrında keçirilməli olan, lakin Prezidentin 5 fevral 2018-ci il tarixli sərəncamı ilə təxirə salınan növbədənkənar prezident seçkiləri keçirildi. ^[18][19] İlham Əliyev növbədənkənar prezident seçkilərində 86,22 % səslə qalib gəldi.^[20]

Aprelin 18-də Azərbaycan dövlətinin rəsmilərinin, hökumət üzvlərinin, parlament üzvlərinin və Prezidentin ailə üzvlərinin iştirakı ilə Azərbaycan Parlamentinin binasında yenidən seçilmiş prezidentin^[22] andiçmə mərasimi keçirildi. ^[23]

2019-cu ildə Fransanın “OpinionWay” tədqiqat institutu Azərbaycan xalqı arasında son prezident seçkilərindən sonrakı bir il ərzində ölkədə baş verən proseslərə toxunan sorğu keçirib.^[24] Sorğunun nəticələrinə görə, iştirakçıların 85%-dən çoxu İlham Əliyevin fəaliyyəti haqqında müsbət fikir bildirib.^[25]

2024-cü il fevralın 7-də Azərbaycanda növbədənkənar Prezident seçkiləri keçirildi. ^[26]

Seçki Məcəlləsi və Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əsasən son seçkidən 7 il sonra, yəni 2025-ci ildə növbəti prezident seçkilərinin keçirilməsi gözlənilirdi,^[27] lakin Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin imzaladığı 7 dekabr 2023-cü il tarixli sərəncamla Azərbaycanda növbədənkənar prezident seçkiləri günü 7 fevral 2024-cü il olaraq təyin olunub.^[28] Bu seçkilər sayca 3-cü növbədənkənar prezident seçkiləri olmuşdur.^[29] Həmçinin, Qarabağın işğaldan azad olunması ilə ilk dəfə prezident seçkiləri bütün ölkə ərazisində keçirilmişdir.^[30] Belə ki, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə yaradılmış seçki məntəqələrində 20 min seçici səsvermədə iştirak edə bilmişdir.^[31] 19 dekabr 2023-cü ildə Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyasının iclasında alınan qərarla işğaldan azad edilmiş ərazilərdə 26 seçki məntəqəsi yaradılmışdır.^[32]

8 dekabr 2023-cü ildə Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyasının iclası keçirilmişdir. İclasda növbədənkənar prezident seçkilərinin 7 fevral 2024-cü ildə keçirilməsi qərara alınmışdır. Prezidentliyə namizədlər - İlham Əliyev (Yeni Azərbaycan Partiyası), Zahid Oruc (bitərəf), Fazil Mustafa (Böyük Qurtuluş Partiyası), Qüdrət Həsənquliyev (Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası), Razi Nurullayev (Milli Cəbhə Partiyası), Elşad Musayev (Böyük Azərbaycan Partiyası), Fuad Əliyev (bitərəf).

92,12% səs toplayaraq İlham Əliyev 5-ci dəfə, 7 il müddətinə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçildi. Fevralın 14-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Milli Məclisdə andiçmə mərasimi keçirildi. ^[33][34]

Prezident vəzifəsinin icrasına başlayan İlham Əliyev ölkənin hərtərəfli inkişafını öz üzərinə götürməyə başladı. İmzalanan ilk sənədlərdən biri “Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafının sürətləndirilməsi tədbirləri haqqında”, habelə “Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafının (2004-2008-ci illər) təsdiq edilməsi haqqında” Sərəncam olmuşdur. İkinci sənəd çərçivəsində proqramın birinci ilində 27 iri və orta müəssisə açılıb, 135 mindən çox iş yeri yaradılıb.^[7]. 2004-cü ildə neft sektorundan əldə edilən gəlirlərin qeyri-neft sektorunun inkişafına istiqamətlənməsini nəzərdə tutan “Neft və qaz gəlirlərinin idarə olunması üzrə uzunmüddətli strategiya (2005-2025-ci illər)” qanununu təsdiq edib.^[35][36]

2005-ci il oktyabrın 26-da iqtisadi cəhətdən güclü cəmiyyət qurmaq üçün bütün imkanlardan, yəni əmək resurslarından səmərəli istifadəni nəzərdə tutan “Azərbaycan Respublikasının Məşğulluq Strategiyası (2006-2015-ci illər)”nin təsdiq edilməsi haqqında Sərəncam imzalamışdır.^[37][38]

Prezident İlham Əliyev 2006-cı il yanvarın 19-da məhkəmə-hüquq sisteminin müasirləşdirilməsi haqqında fərman imzalayıb, bu fərman çərçivəsində regionlarda yeni məhkəmələr, o cümlədən 6 rayonda yeni apellyasiya məhkəmələri yaradılıb. Regional apellyasiya məhkəmələri 4 kollegiyadan ibarətdir: mülki, cinayət, hərbi və inzibati-iqtisadi.

2007-ci ildə o, iki dəfə məhkum olunmuş bir sıra şəxslərin əfv edilməsi haqqında fərman imzalayıb, nəticədə 200-dən çox məhbus azadlığa çıxıb və ya cəzaları yüngülləşdirilib.^[39][40]

İlham Əliyev "BMT-nin Minilliyin İnkişaf" məqsədlərinə istinad edərək 2008-ci il sentyabrın 15-də “2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında sərəncam imzalayıb.^[41]

2009-cu ildə “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nı təsdiqləmiş, bu, sahibkarlıq fəaliyyətinin genişləndirilməsində və müvafiq olaraq yeni iş yerlərinin açılmasında mühüm rol oynamışdır. Bu proqram əhalinin rifahının yaxşılaşdırılması və yoxsulluğun səviyyəsinin azaldılması məqsədi daşıyırdı. 2011-ci ildə Azərbaycanda 5,1 min yeni müəssisə, 72,4 min daimi iş yeri açılıb. Bu proqram çərçivəsində infrastruktur inkişaf etdirilib: regionlarda 18 yeni körpü və tunel tikilib, ümumilikdə 600 km-dən çox yol təmir edilərək tikilib. Proqrama ölkə regionlarının elektrik enerjisi, qaz və istilik təchizatı da daxil edilib. Azərbaycanda ilk dəfə olaraq Qobustan rayonunda eksperimental hibrid sınaq poliqonu tikilərək istifadəyə verilib. Prezident 2011-ci il aprelin 8-də “Əhalinin içməli su və kanalizasiya xidmətlərinə görə borclarının silinməsi haqqında” fərman imzalayıb və nəticədə əhalinin 294,2 milyon manat borcları silinib.^[42]

Prezidentin 2010-cu il 11 avqust tarixli sərəncamı ilə “Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafına dair 2010-2012-ci illər üçün Dövlət Proqramı” təsdiq edilmişdir.^[43]

2011-ci il noyabrın 15-də “Azərbaycan Respublikasının Məşğulluq Strategiyası (2006-2015-ci illər)” proqramı çərçivəsində ikinci mərhələdə olan “Azərbaycan Respublikasının Məşğulluq Strategiyasının həyata keçirilməsinə dair Dövlət Proqramı (2011-2015-ci illər)”nın təsdiq edilməsi haqqında sərəncam imzalamışdır.^[44]

2012-ci il fevralın 28-də Bakıda “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nın icrasının üçüncü ilinin yekunlarına həsr olunmuş konfrans keçirilmişdir. İlham Əliyev konfransda iştirak edib. Müzakirələr zamanı əldə olunmuş məqsədlər və proqramın hazırlanması və həyata keçirilməsinə gələcək yardım planları qeyd edilib.^[45]

“Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinin yaradılması və vətəndaşlara göstərilən xidmətlərin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2012-ci il 13 iyul tarixli 685 nömrəli fərmanı ilə “ASAN” mərkəzləri yaradılmışdır.^[46] İlham Əliyev 2012-ci il sentyabrın 5-də “Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinin fəaliyyətinin təmin edilməsi haqqında” daha bir fərman imzalayıb. Bu, “ASAN xidmət” mərkəzlərində göstərilən xidmət növlərinin və elektron xidmətlərin genişləndirilməsini nəzərdə tutur.^[47].

2012-ci il dekabrın 29-da “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının təsdiq edilməsi haqqında fərman imzalayıb.^[48]

2013-cü il yanvarın 17-də İlham Əliyev 2015-ci ildə birinci Avropa Oyunlarının Bakı şəhərində keçirilməsi üzrə Təşkilat Komitəsinin yaradılması haqqında fərman verib.^[49]

2013-cü ildə Azərbaycan dilinin öyrənilməsi və təbliğinin əhatə dairəsini genişləndirmək məqsədilə “Azərbaycan - 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının icrası çərçivəsində İlham Əliyev “Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və dilşünaslığın inkişafına dair Dövlət Proqramı”nı təsdiq edib. Proqrama 5 prioritet məsələ daxildir: normativ-hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi, dilin tədrisinin genişləndirilməsi, dilin istifadəsinin genişləndirilməsi, dilin mediada təbliği və dilin öyrənilməsi və təbliği sahəsində informasiya-kommunikasiya texnologiyalarından istifadə.^[50]

2013-cü il fevralın 14-də “2015-ci ildə Bakı şəhərində Şahmat üzrə Dünya Kubokunun və 2016-cı ildə Ümumdünya Şahmat Olimpiadasının keçirilməsi üzrə Təşkilat Komitəsinin yaradılması haqqında” sərəncam imzalayıb. Fərmanda komitənin tərkibinə də aydınlıq gətirilib.^[51]

İlham Əliyev 2014-cü il fevralın 13-də şəffaflığı, operativliyi və prosesin sürətləndirilməsini təmin etmək məqsədilə “Elektron məhkəmə”nin yaradılması haqqında fərman imzalayıb və Nazirlər Kabinetinə müvafiq tapşırıqlar verib.^[52]

2014-cü il fevralın 14-də Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafını və dünya mədəniyyətinə uğurla inteqrasiyasını təmin etmək məqsədilə “Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Konsepsiyası”nın təsdiq edilməsi haqqında sərəncam imzalayıb.^[53]

19 yanvar 2015-ci il tarixdə “Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”nın həyata keçirilməsi ilə bağlı Tədbirlər Planı”nın təsdiq edilməsi haqqında sərəncam imzalayıb.

13 may 2015-ci il tarixində Velosiped Parkının açılışında iştirak etmişdir.^[54]

2015-ci il sentyabrın 18-də IV İslam Həmrəyliyi Oyunlarının Təşkilat Komitəsinin formalaşdırılması haqqında sərəncam imzalayıb.

2016-cı il mayın 4-də “ASAN xidmət” çərçivəsində kommunal və digər müştəri xidmətlərinin həyata keçirilməsini təmin edən “ASAN Kommunal” mərkəzlərinin yaradılması haqqında fərman imzalayıb.^[55]

2016-cı ilin sentyabrında ölkədə turizmin formalaşdırılması və daha da inkişaf etdirilməsini təmin etmək məqsədilə “ Azərbaycan Respublikasında turizmin inkişafı ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında” sərəncam imzalayıb, bunun əsasında Turizm şurası yaradılıb.^{[56] [57]}

17 oktyabr 2016-cı il tarixində Heydər Əliyev Mərkəzində Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpasının 25-ci ildönümünə həsr olunmuş rəsmi qəbul keçirilmişdir. İlham Əliyev qəbulda iştirak edib və nitq söyləyib:

"İyirmi beş il uzun tarixdir. Biz artıq bütün dünyaya sübut etmişik ki, müstəqil və uğurla yaşaya bilərik. Bizim abadlaşan şəhərlərimiz, inkişaf edən regionlarımız və dünyanın ən gözəl şəhərlərindən olan - Bakı buna sübutdur. Biz bundan sonra da bu yolla gedəcəyik, müstəqil siyasət aparacağıq. Biz xalqın iradəsinə arxalanaraq irəli gedəcəyik. Müstəqilliyimiz dönməz və əbədidir. Bütün Azərbaycan xalqına müstəqilliyimizin möhkəmləndirilməsində yeni-yeni uğurlar arzulayıram”.^[58]

2017-ci il noyabrın 17-də “Bakı prosesi”nin 10 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında sərəncam imzalayıb.^[59]

2018-ci il yanvarın 10-da Azərbaycan Respublikasında 2018-ci ilin “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti İli” elan edilməsi^[60], yanvarın 18-də isə “1918-ci il azərbaycanlıların soyqırımının 100 illiyi”nin xatirəsinə həsr olunmuş tədbirlərin keçirilməsi haqqında sərəncam imzalayıb.^[61]

29 yanvar 2018-ci il tarixdə regionların 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının icrasının dördüncü ilinin yekunlarına həsr olunmuş konfransda iştirak və çıxış edib.^[62]

8 fevral 2018-ci il tarixində Heydər Əliyev Mərkəzində Yeni Azərbaycan Partiyasının VI Qurultayı öz işinə başlamışdır. Partiya sədri İlham Əliyev qurultayda çıxış etmişdir. 2018-ci il fevralın 9-da “Azərbaycan Respublikasında 2018-2025-ci illər üçün müxtəlif Dövlət Proqram”larının təsdiq edilməsi haqqında sərəncam imzalayıb.^[63][64]

Prezident avqustun 1-də Bakının Qaradağ rayonunun Lökbatan qəsəbəsində Qarabağ müharibəsi, Böyük Vətən müharibələri, Çernobıl veteranlarıın əlillərinə və şəhid ailələrinə mənzillərin və avtomobillərin verilməsi mərasimində iştirak edib. Ümumilikdə 35 mənzil və 136 minik avtomobili verilib.^[65]

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 6 noyabr 2018-ci il tarixli fərmanı ilə Azərbaycan Respublikasının Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin tabeliyində İnnovasiyalar Agentliyi yaradılıb.^[66][67]

12 noyabr 2018-ci il tarixində Bakı şəhərində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinin tabeliyində Elektron Hökumətin İnkişafı Mərkəzinin inzibati binasının açılışı olmuşdur.^[68][69][70]

2019-cu il aprelin 3-də “Məhkəmə sistemində islahatların dərinləşdirilməsi haqqında” qanun imzalanıb, bundan sonra Azərbaycanın Cinayət məcəlləsinə və “Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya məcəlləsi haqqında” qanuna da müvafiq dəyişikliklər edilib.^[71]

2021-ci il martın 19-dan COVID-19 pandemiyası ilə əlaqədar Azərbaycan Prezidentinin fərmanı ilə Koronavirusla Mübarizəyə Dəstək Fondu fəaliyyətə başlayıb və COVID-19 pandemiyası ilə mübarizə üçün Prezidentin Ehtiyat Fondundan əlavə 20 milyon manat vəsait ayrılıb. Bundan başqa, ölkənin dövlət büdcəsindən bir milyard manat vəsait ayrılıb.^[72] və İlham Əliyev bir illik maaşını koronavirus infeksiyasının yayılması ilə mübarizəyə ianə edib.^[73]

2022-ci ilin yanvarında minimum əmək haqqı 300 manat,^[74]orta aylıq əmək haqqı isə əvvəlki ilə nisbətən 11% artaraq 765,9 manat təşkil edib.^[75]

2022-ci il aprelin 1-nə orta aylıq əmək təqaüdün məbləği 363 manat, yaşa görə təqaüdün orta aylıq məbləği isə 394 manat olub.^[76]