"İlan dərisi" - (almanca: Das Schlangenhemd, bəzən The Snake's Slough kimi də adlandırılır) məşhur gürcü yazıçısı Qriqol Robakidzenin romanı. Roman həm gürcü, həm də alman dillərində yazılmış və nəşr olunmuşdur.
| İlan dərisi | |
|---|---|
| gürc. გველის პერანგი | |
 | |
| Müəllif | Qriqol Robakidze |
| Janrlar | modernist roman, fəlsəfi fantastika, sehrli realizm |
| Mövzu | vətənpərvərlik, identiklik, simvolizm, Şərq və Qərb qarşıdurması, mifologiya, ekzistensializm |
| Orijinalın dili | gürcü dili |
| Ölkə |
 Gürcüstan |
| Orijinalın nəşr ili | 1926 |
| Yazıldığı il | 1926 |
| Tərcüməçi | Qriqol Robakidze (alman dilinə) |
| Nəşriyyat | Diederich Verlag |
| Nəşr | 1926 (gürcü dilində), 1928 (alman dilində) |
| Səhifə | 409 |
| Növ | fəlsəfi, simvolik roman |
Qriqol Robakidzenin qohumu, qardaşı oğlu Rostom Lominaşvili bildirib ki, "Birinci Dünya Müharibəsi zamanı Qriqol Robakidze İranda idi. Məhz orada "İlan dərisi" romanı formalaşdı".[1] Yazıçının öz sözlərinə görə, "İlan dərisi" romanının ideyası İranda yaranıb: "İlan dərisi ideyası mənə 1917-ci ilin yayında, Həmədan şəhərində gəldi..."[2] Roman ilk dəfə 1926-cı ildə orijinal olaraq gürcü dilində nəşr olunub.[3] 1928-ci ildə isə Qriqol Robakidze əsəri özü alman dilinə tərcümə edib və sonra Almaniyaya gedərək romanın alman dilində nəşrini təmin edib. Alman nəşri üçün ön sözü o dövrün tanınmış avstriyalı yazıçısı Stefan Sveyq (alm. Stefan Zweig) yazmışdır.[4]
Gürcü və alman ədəbiyyatşünasları, tənqidçiləri və dilçiləri “İlan dərisi” romanını yalnız ədəbi baxımdan deyil, həm də onu dil fenomeni (həm gürcü, həm də alman dillərində) baxımından yüksək qiymətləndirmiş və Qriqol Robakidzeni dahi yazıçı adlandırmışlar.[5]
2005-ci ildə gürcü yazıçı və tədqiqatçısı Tamar İnciya iddia etmişdir ki, Qurban Səidin məşhur “Əli və Nino: Sevgi hekayəsi” romanı, əslində, Qriqol Robakidzenin “İlan dərisi” romanından geniş şəkildə plagiat edilmişdir. İnciyanın bu iddiaları ilk dəfə 2003-cü ildə Gürcüstanda dərc olunan “Bizim ədəbiyyat” qəzetində[6][7] bir sıra məqalələr şəklində çap olunmuş, daha sonra isə “Qriqol Robakidze… Qurban Səid – Ədəbi oğurluq” (2005) adlı gürcü dilində[8] və “Əli və Nino – Ədəbi oğurluq!” (2009) adlı ingilis dilində[9] kitablar şəklində nəşr olunmuşdur.
Professor Tamar İnciyanın irəli sürdüyü araşdırma nəticələri müxtəlif ölkələrdən olan ədəbiyyatçılar, alimlər və tədqiqatçılar tərəfindən dəstəklənmişdir. Onun fikirləri Gürcüstan və Amerika Birləşmiş Ştatlarının ədəbi və elmi dairələrində rezonans doğurmuşdur. Bu araşdırmanı dəstəkləyən şəxslər arasında aşağıdakılar yer alır:
- Gia Papuaşvili – sənədli film rejissoru və filoloq;[10]
- Levan Beqadze – alman dili üzrə mütəxəssis, gürcü ədəbiyyatı üzrə tənqidçisi və filoloq;[11]
- Zaza Aleksidze – Gürcüstan Milli Əlyazmalar Mərkəzinin keçmiş direktoru, Qafqaz Albaniyasına məxsus yazı sisteminin kəşfiyyatçısı və deşifrə edəni, tədqiqatçı;
- Betty Blair – “Əli və Nino: Sevgi hekayəsi” romanının müəllifliyi üzrə tədqiqatçı və Azerbaijan International jurnalının təsisçi redaktoru.[12]
“İlan dərisi” romanı bütöv və vahid bir məkan olan bütün kainatdan bəhs edir. Hadisələr Qərb və Şərqdə, Rusiya, Avropa, eləcə də müəllifin vətəni Gürcüstanda baş verir. Eyni zamanda, Aralıq dənizi sahilindəki villasında yaşayan Amerikalı milyarderin və müxtəlif tanınmış sənətçilərin yer aldığı xəyali bir dünya da romanda təsvir olunur.
Romanın yalnız bir zaman şəkli var – indiki zaman. Lakin bu zaman keçmişi və gələcəyi də özündə ehtiva edir. Əsas diqqət gerçəkliyə yönəlib, lakin əfsanə və miflər də bu reallığın bir parçası kimi təqdim olunur. Düşüncə tərzi yalnız insana xas deyil, eyni zamanda metafizik və idealistik xüsusiyyət daşıyır.
Romandakı obrazlar müəyyən bir dövrə və ya konkret millətə mənsub şəxslər kimi təqdim olunmur. Müəllif bütöv bir dünyanın ümumiləşdirilmiş vətəndaşını təsvir edir. Bu obraz zamanla konkret bir şəxsə çevrilir, başqa sözlə desək, öz köklərinə – atasına, vətəninə, özünə və Tanrıya doğru qayıdır. Roman, əsas obraz olan Arçibald Mekişinin ruhunun əsrlər boyunca davam edən mistik səyahətini əks etdirir.
- Avetisian, Violeta. "The Third Shore of Grigol Robakidze and Vladimir Nabokov"azərb. “Qriqol Robakidze və Vladimir Nabokovun üçüncü sahili”. Intellectual, №16 (2011): 15–23. (rus dilində)
- Avetisian, Violeta. "The Chronotope of Nature in the Artistic World of G. Robakidze's The Snake's Skin"azərb. “Q. Robakidzenin "İlan dərisi" əsərinin bədii dünyasında təbiət xronotopu”. Intellectual, №17 (2011): 23–28. (rus dilində)
- Avetisian, Violeta. "The Chronotope in Grigol Robakidze's Novel The Snake's Skin"azərb. “Qriqol Robakidzenin "İlan dərisi" romanında xronotop”. Intellectual, №18 (2012): 37–46. (gürcü dilində)
- Avetisian, Violeta. "The Chronotope of 'Remembrance' in Vladimir Nabokov's Mashenka and in Grigol Robakidze's The Snake's Skin"azərb. “Vladimir Nabokovun Maşenka əsəri və Qriqol Robakidzenin İlan dərisi romanında "xatirə" xronotopu”. European Narratology Network, noyabr 2013: 1–4. (ingilis dilində)
- Avetisian, Violeta. "A Dialogue of East and West in Grigol Robakidze's Novel The Snake's Skin"azərb. “Qriqol Robakidzenin İlan dərisi romanında Şərq və Qərbin dialoqu”. Mermisi, 2013: 93–96. (gürcü dilində)
- Avetisian, Violeta. "The Concept of Road in the Narrative Space of Grigol Robakidze’s The Snake's Skin"azərb. “Qriqol Robakidzenin İlan dərisi romanında yol anlayışı və narrativ məkan”. The Kartvelologist, №6 (mart 2014). (ingilis və gürcü dillərində)
- Avetisian, Violeta. "The Perception of Time and Space: Crossing the Spatiotemporal Boundaries in Vladimir Nabokov's Mary and in Grigol Robakidze's The Snake's Skin"azərb. “Zaman və məkanın qavranması: Vladimir Nabokovun Mary və Qriqol Robakidzenin İlan dərisi əsərlərində zaman-məkan sərhədlərinin aşılması”. Consciousness, Literature and the Arts, cild 15, №1 (aprel 2014). (ingilis dilində)
- ↑ Lominashvili, Rostom, Editor. Grigol Robakidze – The Truth is Everything for Me (Collected Writings), Tbilisi. 1996
- ↑ Robakidze, Grigol. Article, Lamara (a brief biography). Geneva. January 1954
- ↑ Robakidze, Grigol. The Snake’s Skin (Georgian Edition), Merani Publishing. Tbilisi. 1988
- ↑ Robakidze, Grigol. Das Schlangenhemd (ein Roman des georgischen Volkes). Vorwort von Stefan Zweig, Eugen Diederichs Verlag, Jena: 1928
- ↑ Lominashvili, Rostom, Editor. Grigol Robakidze – The Truth is Everything for Me (Collected Writings), Tbilisi. 1996
- ↑ Injia, Tamar. Again, on Peculiarities of Ali and Nino. Second Letter. Newspaper "Akhali Epoqa" ("New Epoch"), insert "Chveni mtserloba" ("Our Literature"). 30 May – 5 June 2003. Print.
- ↑ Injia, Tamar. Whether the author of Ali and Nino was acquainted with The Snake's Skin by Grigol Robakidze? Newspaper "Akhali Epoqa" ("New Epoch"), insert "Chveni mtserloba" ("Our Literature"). 21–27 March 2003. Print.
- ↑ Injia, Tamar. Grigol Robakidze…. Kurban Said – Literary Robbery. Meridiani Publishing. Tbilisi: 2005. ISBN 99940-46-21-7 / 9789994046218 / 99940-46-21-7
- ↑ Injia, Tamar. Ali and Nino – Literary Robbery! IM Books. Norwalk, Conn: 2009. ISBN 0-615-23249-3 / 978-0-615-23249-2
- ↑ Papuashvili, Gia. This Literary Cheating Has Been Revealed. “Akhali Epoqa” (“New Epoch”), insert “Chveni mtserloba” (“Our Literature”). 4–10 April 2003. Print.
- ↑ Bregadze, Levan. He Had Read It. Newspaper “Akhali Epoqa” (“New Epoch”), insert “Chveni mtserloba” (“Our Literature”). 20–26 June 2003. Print.
- ↑ Blair, Betty. Who Wrote Azerbaijan's Most Famous Novel "Ali and Nino"? The Business of Literature. Magazine "Azerbaijan International", Volume 15.2–4 (2011)
- Geoliteka – “Ali və Nino – Ədəbi oğurluq!” kitabının nəşri (əvvəlki IM Books nəşriyyatı)
- Grigol Robakidzenin alman dilində əsərləri – Kartvelologi jurnalında məqalə
- Grigol Robakidzenin həyatı və yaradıcılığı – İngilis Vikipediyasında məqalə
- The Snake's Skin romanı – Goodreads saytında oxucu rəyləri