İlan

İlanlar (lat. Serpentes) — sürünənlər sinfinin pulcuqlular dəstəsinə aid yarımdəstə. Antarktikadan başqa bütün qitələrdə rast gəlinir.

İlan
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Klad: Olfactores Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Klad: Eugnathostomata Klad: Teleostomi Klad: Euteleostomi Klad: Xoanlar Klad: Rhipidistia Klad: Tetrapodomorpha Klad: Eotetrapodiformes Klad: Elpistostegalia Klad: Stegocephalia Sinifüstü: Dördayaqlılar Klad: Reptiliomorpha Klad: Amniota Klad: Sauropsida Sinif: Sürünənlər Klad: Eureptilia Klad: Romeriida Klad: Diapsida Klad: Neodiapsida Klad: Sauria Klad: Lepidosauromorpha Dəstəüstü: Lepidosauria Dəstə: Pulcuqlular Klad: Toxicofera Klad: Ophidia Yarımdəstə: İlanlar
Beynəlxalq elmi adı
Serpentes
Şəkil axtarışı

İlanlar elastik çənə quruluşuna sahibdir. Bununla da böyük canlıları uda bilirlər.

İlanların çoxu zəhərsizdir. Zəhərsiz ilan növləri ovlarına dolanaraq onları boğur. İlanların zəhərli növləri isə zəhərdən ovlanmaq, yaxud özlərini qorumaq məqsədilə istifadə edirlər. İlanlar həşərat, qurbağa, quş, balıq, kərtənkələ, siçan, yumurta və s ilə qidalanır.

Ən uzun zəhərli ilanlar Kral kobralardır. Onların uzunluğu 5 metrə çatır. Onların vətəni Cənubi Asiya və Cənub-Şərqi Asiyadır, ilk növbədə Hindistan və Çində rast gəlinir. Orta ömrü 20 ildir. Kral kobralar təhlükə hiss etdikdə və ya hücuma hazırlaşdıqda başlarının yan tərəfindəki dərini qaldırıb genişləndirə bilirlər. İlanlara Antarktidadan başqa bütün qitələrdə rast gəlinir. 8 metr uzunluğa çatan Torlu piton dünyanın ən uzun ilanı hesab olunur. Həmçinin yaşıl anakonda ən ağır ilan hesab olunur, bəzi fərdlərin çəkisi 200 kqdan çox olur. Hər ikisi zəhərsizdir və ölçülərinə və güclərinə güvənən güclü yırtıcılardır. Torlu pitonlar Cənubi Asiya və Cənub-Şərqi Asiyada yaşayır. Anakondalara isə Cənubi Amerikada rast gəlmək olar. Zəhərli ilanlar öz zəhərindən ovlarını hərəkətsizləşdirmək və ya öldürmək, həmçinin yırtıcılardan və ya təhdidlərdən özünü müdafiə etmək üçün istifadə edir. Afrikada mövcud olan ən zəhərli ilan isə Qara mambadır.^[1]

İngiliscə heyvanlar tərəfindən ifraz olunan və adətən dişləmə və ya sancma yolu ilə hədəfə vurulan bu zəhərli maddə Venom adlanır. Zəhərli ilana misal olaraq Gürzəni (Viper) göstərmək olar. İlanların əksəriyyəti yumurta qoyur. Yumurta qoymayan və bunun əvəzinə embrionları öz bədənində inkişaf etdirən və diri doğuran ilanlar da var. Bəzi ilan növləri isə "ovoviviparous"dur, burada ana ilan yumurtalarını bədənində saxlayır. Bala ilanlar canlı doğulurmuş kimi görünür, əslində isə ananın içərisindəki yumurtadan çıxıblar. Zəhərli ilanlarda ucu iti dişlərin (fang) içi boşdur və bu, zəhər vəzilərinə bağlıdır, bu da ilana dişləmə zamanı zəhəri qurbanın birbaşa qanına çatdırmağa imkan verir. İlanları öyrənən elm serpantologiya adlanır.