Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinBoyunbağı və ya İfk hadisəsi (ərəb. حادثة الإفك) — Məhəmməd peyğəmbərin həyat yoldaşı Aişəyə atılmış əsassız böhtan hadisəsi.
Hadisənin adı Qurandakı müvafiq ayələrdə[1] keçən "ifk" kəliməsindən gəlir. İfk ərəb dilində "iftira", "ən pis yalan", "ən böyük yalan" mənalarını verir.[2][3]
Məhəmməd peyğəmbər 627-ci ildə baş vermiş Bəni Müstəliq qəzvəsinə Aişəni də aparmışdı. Qayıdışda Aişə təbii ehtiyacını ödəmək üçün düşərgə qurmuş karvandan ayrıldı. Düşərgəyə qayıdarkən Yəmən əqiqi boyunbağısı itirdi və karvanın onu gözləyəcəni zənn edib boyunbağısını axtarmağa başladı. Bu vaxt karvan düşərgə yerində yola düşdü. Düşərgəyə qayıdan Aişə, karvanın çıxıb getdiyini gördü və qayıdıb onu axtaracaqları ümidi ilə karvanı gözləməyə başladı. Ordunun arxa mühafizəçilərindən[4] olan Səfvan ibn Müəttəl əs-Süləmi,[5] öz vəzifə borcunu yerinə yetirərkən, düşərgədə Aişəni tapır. Onu dəvə ilə göndərib, özü piyada gedir və buna görə karvana ancaq isti quşluq vaxtı çata bilir.[6]
Bu hadisəni fürsət bilən Abdullah ibn Übey ibn Səlul və tərəfdarları,[7] Aişənin Səfvanla gecələdiyini[8] deyərək, söz-söhbətlər yaymağa başlayırlar. İlk vaxtlar heç kimin diqqətini çəkməyən bu hadisə, sonradan cəmiyyətdə böyük narahatlıq və gərginlik yaradır. İslamı istəmədən qəbul etdiyi söylənən Abdullah ibn Übey və tərəfdarları, Əbu Bəkri alçatmağa və Məhəmməd peyğəmbərlə olan münasibətini pozmağa çalışmaqları nəticəsində hadisə daha da geniş vüsət alır. Onlara bəzi səhabələr də (Həssan ibn Sabit, Mistəh ibn Üsasə və Həmnə bint Cəhş) qoşulurlar.
Hadisədən xəbərsiz xəstə yatan Aişə,[9] Məhəmməd peyğəmbərin onun yanına çox az baş çəkdiyini görüb, şübhələnmişdi. Öz qohumu Ümmü Mistəh vasitəsilə hadisədən xəbərdar olan Aişənin xəstəliyi ağırlaşmış və o, Məhəmməd peyğəmbərdən icazə alaraq Əbu Bəkrin evinə getmişdi.
Məsələni araşdıran və şahidləri dindirən Məhəmməd peyğəmbər,[10] şahidlərdən Aişənin günahsız olduğunu öyrənmiş,[11] sonra Əbu Bəkrin evinə gedərək Aişəyə belə demişdir:[12]
|
Əgər məsumsansa Allah səni təmizə çıxaracaq, günah etmisənsə tövbə et və əfv dilə. Allah tövbə edənləri bağışlayar | 
|
Məhəmməd peyğəmbərin söz-söhbətlərə inandığını görən Aişə susmuş, yalnız Allahdan kömək istəməkdən başqa çarəsinin qalmadığını söyləmişdir. Bu vaxt Nur surəsinin müvafiq ayələri nazil olmağa başlamış, Aişənin məsum olduğu, bu böhtanı atanların büyük bir əzaba düçar ediləcəkləri bəyan olunmuşdur. Ayələrdə həmçinin, bu işə alət olub, dedi-qodu yayan müsəlmanlar da qınanmışdır.
Aişənin məsumluğunu beyən edən müfaviq ayələr Məscidi-Nəbidə müsəlmanlara oxunmuş, dedi-qodunu yayan şəxslər isə (Həssan ibn Sabit, Mistəh ibn Üsasə və Həmnə bint Cəhş) cəzalandırılmışdır.[13] Hadisələrin əsas mərkəzi olan şəxsin (Abdullah ibn Übey) isə cəzalandırılıb, cəzalandırılmaması haqqında mənbələrdə məlumata rast gəlinmir.
Aişə — böhtan atılan şəxs.
Səfvan ibn Müəttəl — Aişəni karvana çatdıran səhabə.
Abdullah ibn Übey — böhtanı ilk atan şəxs.[14] O, böhtanı toplayır,[15] hazırlayır və tərəfdarlarına xəbər verirdi.[14]
Məhəmməd peyğəmbər — ailə başçısı.
Bəzi radikal şiələr bu hadisəni Aişə əleyhində istifadə etməyə çalışsalar da, çoxluq təşkil edən mötədil şiələr bu işə qarşı çıxmışlar. Digər tərəfdən bəzi şiə təfsirçilər İfk hadisəsinin Aişənin deyil, Mariyanın başına gəldiyini söyləmişlər. Onlara görə Məhəmməd peyğəmbər, oğlu İbrahimin vəfatı münasibətilə təəssüfləndiyi vaxt Aişə, "Nə üçün təəssüflənirsən, o Cüreycin oğludu" deyərək Mariyaya böhtan atmış, buna görə də Nur surəsinin müvafiq ayələri nazil olmuşdur.[16]
İfk hadisəsinə Nur surəsinin bütün təfsirlərində, Aişənin danışdıqlarına görə hədis məcmuələrində və Bəni Müstəliq qəzvəsinin bir təfərrüatı olduğu üçün tarix və siyər kitablarında geniş yer verilmişdir. Həmçinin bu mövzuda müstəqil risalələr də qələmə alınmışdır. Onlardan ən mühümləri bunlardır:
- Məhəmməd əl-Mədaini, Xəbərül-İfk;[17]
- Davud əz-Zahiri, ər-Rəd alə əhlil-İfk;[18]
- Əbdülkərim ibn Heysəm əd-Dəyraquli, Hədisül-İfk (Darül-kütübiz-Zahiriyyə, Təsəvvüf, № 121);
- Əbu Bəkir İbnül-Ərəbi, Hədisül-İfk;[19]
- Əbdülqəni əl-Cəmmaili, Hədisül-İfk (nəşr: Əbu İsmayıl Hişam ibn İsmayıl əs-Səqqa, ər-Riyad 1985);
- Müəllifi məlum olmayan Hədisül-İfk (Hacı Səlim Ağa kitabxanası, Kamankeş Əmir Həsən, ərəbcə, № 3743, vərəq: 74a-77b);
- Məhəmməd Arif ibn Əhməd əl-Müneyyir əl-Hüseyni əd-Dəməşqi, Kitabül-Hüsunil-məniə fi bəraətis-seyyidə Aişə əs-Siddiqə bittifaqi Əhlis-sünnə vəş-Şiə (Darül-kütüb, Tarix, № 4040).
Seyyid Qütbün "Fi Zilalil-Quran" adlı təfsirinin İfk hadisəsilə bağlı bölməsi Hədisül-İfk adı altında müstəqil olaraq nəşr edilmişdir (Qahirə 1984).
- Mustafa Fayda. "İfk hadisesi", TDV İslam Ansiklopedisi.
- Ali Aksu. İfk Olayı Üzerine Bir Değerlendirme (Sebep ve Sonuçları Açısından).
- Seyfullah Kara. İfk Olayının Etkileri ve Olayla İlgili Ortaya Konan Tavırlar.
- ↑ Quran. ən-Nur. 11, 12.
- ↑ İbn Mənzur. Lisan əl-Ərəb (ərəb). "İfk" maddəsi.
- ↑ Firuzabadi. əl-Qəmus əl-Muhit (ərəb). "İfk" maddəsi.
- ↑ əs-Süheyli. ər-Rəvzül-Ünuf fi Şərhis-Sirətin-Nəbiyyi li İbn Hişam (ərəb). VI. tarixsiz. 437.
- ↑ İbn əl-Əsir. Üsdül-Qabə fi Mərifətis-Səhabə (ərəb). II. Beyrut. 1989. 412–413.
- ↑ Təbəri. Tarix (ərəb). II. 612.
- ↑ Həmidullah, Məhəmməd; tərcümə: Salih Tuğ. İslam Peygamberi (türk). II. İstanbul. 1993. 681–685.
- ↑ Təbəri. Camiul-Bəyan (ərəb). XVIII. 89.
- ↑ ibn əl-Hişam. əs-Sirətün-Nəbəviyyə (ərəb). III. Beyrut. 1971. 311.
- ↑ Həmidullah, Məhəmməd; tərcümə: Salih Tuğ. İslam Peygamberi (türk). lI. İstanbul. 1993. 244.
- ↑ İbn əl-Hişam. əs-Sirətün-Nəbəviyyə (ərəb). III. Beyrut. 1971. 313–314.
- ↑ Buxari. Səhih (ərəb). III. 230.
- ↑ İbn əl-Hişam. əs-Sirətün-Nəbəviyyə (ərəb). III. Beyrut. 1971. 315.
- ↑ 1 2 Təbəri. Cəmül-Bəyan ən Təvilil-Quran (az.). XVIII. 1954. 89.
- ↑ Tirmizi. Sünənüt-Tirmizi (ərəb). V. 1965. 335.
- ↑ Təbətəbai. əl-Mizan fi təfsiril-Quran (ərəb). XV. Qum. 1973. 103–104.
- ↑ İbn ən-Nədim. əl-Fihrist (ərəb). 154.
- ↑ İbn ən-Nədim. əl-Fihrist (ərəb). 318–319.
- ↑ Paşazadə, İsmayıl. İzahul-məknun (ərəb). I. 396.