Irdlirvirissonq, və ya Irdlirvirisissonq, İnuitlərin dini inancına görə, İdlirvirissonq Baffin adası və Qrenlandiya İnuitlərinin inanclarında yer alan bir şər ruhdur.
Əksər təsvirlərə görə, İdlirvirissonq qadın varlıq kimi göstərilir,[1] baxmayaraq ki, bəzi mənbələr onu kişi kimi də təsvir edir.[2] O, demonik və şər bir ruhdur, [2][3]adətən kloun kimi təsvir edilir[4] və burnu yuxarı tərəfə qalxmış olur.[5] İdlirvirissonq çox sayda itə sahibdir və onlarla birlikdə göydə yerləşən evində yaşayır. O, yeni ölənlərin gəlişini gözləyir. Ölülər gələndə İdlirvirissonq "Qimitiaka nexessaqtaqpaka" ("İtlərim üçün yemək axtarıram") deyərək rəqs edir. Əgər biri onun rəqsini gülərək izləyərsə, bədəni yarılır, bağırsaqları qengmerping adlı bir boşqaba qoyulur və itlərinə yedirilir.[5][6] Gülməyənlər isə sağ qalır.[5]
İdlirvirissonqun Günəş ruhunun qohumu olduğu, lakin ona qarşı olduğu deyilir. Bəzi versiyalarda isə onun Aninqan adlı Ay ruhunun qohumu olduğu bildirilir. [4]Smit Saund İnuitlərinə görə, Aninqan insanlara İdlirvirissonq ətrafında gülməməyi tövsiyə edir.[6]
Qrenlandiyanın bəzi bölgələrində o, "bağırsaqları alan" mənasında Erdlaveersissok adlanır. Baffin adasında isə Ululiernang və ya Ululiarnåq adlı oxşar bir varlıq mövcuddur..[7][8] Ululiernangın arxası boşdur, çünki bağırsaqları yoxdur və o, əldə etdiyi bağırsaqları Ayın tülküsünə təqdim edir. Danimarkalı tədqiqatçı Knud Rasmussen, [7] Baffin adasındakı Admiralti körfəzi bölgəsindən olan İnuit qadın Orulonun hekayəsini belə qeyd edib:[9]
|
...Aya gedən hər kəsin göylərdə rastlaşmaqdan qaça bilmədiyi başqa bir ruh da var. Bəziləri bu ruhun Ay ilə birlikdə yaşadığını, digərləri isə onun öz evinin olduğunu söyləyirlər. Bu ruh bir qadındır və Ululiarnåq ("uloya sahib olan qadın", ulonun qadınlar tərəfindən istifadə olunan bıçaq olduğu bildirilir) adlanır. Onun xüsusiyyəti insanları güldürməyə çalışmasıdır. Kim gülərsə, dərhal qarnı yarılır və bağırsaqları çıxarılır. O, həmişə qısa bir paltar geyinir və başlığı sivri olur. Üzündə qəribə döymələr var ki, onları görən gülməyə bilməz. Ay ruhu onu evindən uzaq tutmağa çalışır, amma bəzən Ululiarnåq boşqabını yerə atır və ardınca evə hoppanaraq girir. O, rəqs edir, qəribə və şən hərəkətlər edir, insanları güldürmək üçün hər şeyi edir. Kim gülərsə, bir anda bağırsaqları boşqaba qoyulub onun qarşısına atılır. Daha da çətin olan odur ki, Ululiarnåq ətrafında həmişə bənizi solğun və arıq olan kişilər var və onlar hər etdiyinə gülürlər. Bu adamlar onun daha əvvəl bağırsaqlarını çıxardığı qurbanlardır və başqalarının da eyni aqibəti yaşamasını görmək istəyirlər.[10] | 
|
Ay ruhu öz Ululiarnåqına malikdir, dəniz ruhunun Isarrataitsoqu və hava ruhunun isə Oqaloraqı olduğu kimi. Lakin fərq ondadır ki, Ay ruhu insanları Ululiarnåqdan xəbərdar edir və onun zərər verməsinə imkan vermir. Halbuki digər iki ruh öz tərəfdarlarının insanlara zərər verməsinə mane olmur. Buna görə də Ay ruhu əsasən xeyirxah bir ruh hesab edilir, amma o da bəzən amansız ola bilər.
- ↑ Jakobsen, 1999. səh. 143
- ↑ 1 2 Dixon-Kennedy, 1998. səh. 121
- ↑ Burland, 1996. səh. 140
- ↑ 1 2 Turner, Coulter, 2013, "Idlirvirissong"
- ↑ 1 2 3 Bane, 2016. səh. 75
- ↑ 1 2 Kroeber, 1900. səh. 318
- ↑ 1 2 Kroeber, 1900. səh. 319
- ↑ Rasmussen, 1929. səh. 77
- ↑ Rasmussen, 1929. səh. 49
- ↑ Rasmussen 1929, p. 77.
- Bane, Theresa (2016). Encyclopedia of Spirits and Ghosts in World Mythology. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, Inc., Publishers. ISBN 1-4766-6355-6. OCLC 918874340.
- Burland, Cottie Arthur (1996). North American Indian Mythology. New York: Barnes & Noble Books. p. 140. ISBN 978-0-7607-0194-2. OCLC 662685721.
- Dixon-Kennedy, Mike (1998). Native American Myth & Legend: An A-Z of People and Places. London: Brockhampton Press. ISBN 978-1-86019-839-7. OCLC 50267284.
- Jakobsen, Merete Demant (1999). Shamanism Traditional and Contemporary Approaches to the Mastery of Spirits and Healing. New York, NY: Berghahn Books, Incorporated. ISBN 978-1-78920-207-6. OCLC 1228034378.
- Kroeber, A. L. (1900). "The Eskimo of Smith Sound". Bulletin of the American Museum of Natural History. XII: 265–327.
- Rasmussen, Knud (1929). Report of the Fifth Thule Expedition, 1921-24; the Danish expedition to Arctic North America. Copenhagen: Gyldendalske Boghandel, Nordisk Forlag.
- Turner, Patricia; Coulter, Charles Russell, eds. (2013). Encyclopedia of Ancient Deities. New York: Taylor & Francis. ISBN 9781135963972.