İdlib əməliyyatı (türk. İdlib Hârekatı) və ya şifrələnmiş adı ilə İdlib De-eskalasiya Nəzarət Qüvvəsi fəaliyyətləri (türk. İdlib Gerginliği Azaltma Kontrol Gücü faaliyetleri) — "Fərat Qalxanı" əməliyyatından sonra, de-eskalasiya zonası yaratmaq hədəfiylə 12 oktyabr 2017-ci ildə Türkiyə Silahlı Qüvvələri tərəfindən həyata keçirilmiş hərbi əməliyyat. Bu, Fərat Qalxanı və Şah Fırat əməliyyatlarından sonra Türkiyənin həyata keçirdiyi üçüncü transsərhəd əməliyyatıdır.
| İdlib De-eskalasiya Nəzarət Qüvvəsi fəaliyyətləri | ||||
|---|---|---|---|---|
| Suriyada vətəndaş müharibəsi | ||||
 Türkiyə bayraqları göstərilmiş mövqelərdə TSQ-yə aid müşahidə nöqtələri yerləşir. | ||||
| Tarix | 12 oktyabr 2017[1] – 8 dekabr 2024 | |||
| Yeri | Şimali İdlib mühafəzəsi və Qərbi Hələb mühafəzəsi | |||
| Səbəbi | Astanada sülh danışıqlarına əsaslanaraq, de-eskalasiya zonasının təsis edilməsi | |||
| Nəticəsi |
|
|||
| Münaqişə tərəfləri | ||||
|
|
||||
| İtkilər | ||||
|
||||
|
|
||||
Hərbi əməliyyat Türkiyə, Rusiya və İran tərəfindən imzalanmış 2017-ci il Astana sazişindən sonra başladılmışdır. Bu sazişdə, qeyd edilən ölkələrin hökuməti Əl-Qaidənin bir qolu olan Həyyat Təhrir əş-Şam (əsasən HTŞ olaraq bilinir) cihadçı radikal hərbi quruplaşmasının İdlib regionundan çıxarılması üçün razılaşmışdılar.[5] HTŞ İdlib regionundakı dominant qüvvə hesab edilirdi, lakin quruplaşma İdlib əməliyyatının başlamasıyla dəstək itirməyə başlamışdır.[6]
Türkiyə Silahlı Qüvvələri 2017-ci ildə sadəcə kiçik ölçülü hərbi əməliyyatlar həyata keçirmişdir.
2018-ci ilin fevral ayında Türkiyə Silahlı Qüvvələri İdlibin şimal və cənub-şərqi hissələrində çoxsaylı müşahidə nöqtələri tikməyə başlamışdır.[7][8]
13 mart 2018-ci ildə Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin nümayəndə heyəti Həma mühafəzəsinin şimal-qərbi hissəsinə daxil olmuş və iki yeni müşahidə nöqtəsi tikməyə başlamışdır. Türkiyə nümayəndə heyətinə Türkistan İslam Partiyası müşayiət edirdi.[9]
22 may 2018-ci ildə Türkiyə Silahlı Qüvvələri İdlib mühafəzəsindəki 12-ci və son müşahidə nöqtəsini tikmişdir. Bu layihənin səbəbi Türkiyə ilə Suriya hökuməti və müharibədə iştirak edən digər tərəflər arasında gərginliyin artma təhlükəsi idi.[10]
Suriya – Suriya Xarici İşlər Nazirliyindəki adsız bir mənbə "Türkiyə hökuməti Astanada razılaşdığı şeylərə riayət etməlidir" demişdir.[11][12]
Şimali Suriya Demokratik Federasiyası – Afrinin Müdafiə və Özünümühafizə Orqanının sədri Rəzan Qilo Kurdistan 24 telekanalına "Afrində Türkiyə qüvvələri tərəfindən həyata keçirilən hər hansı bir hərbi əməliyyat uğursuz olacaq, çünki bu, kəskin və gözlənilməz cavab alacaq" demişdir.[13]
Cəyş əl-Tuvar – Cəyş əl-Tuvarın komandiri Əhməd Sultan Türkiyəni İdlibi Suriya hökuməti, İran və Rusiyaya satmaqla ittiham etmişdir və İdlib xalqını planlanmış Türkiyə, İran və Rusiya hərbi müdaxiləsinə müqavimət göstərməyə çağırmışdır.[14]- Fayl:Flag of Hayat Tahrir al-Sham.svg Həyyat Təhrir əş-Şam – Həyyat Təhrir əş-Şam rəhbərliyi hərbi müdaxiləni dəstəkləyən hər kəsin İslama xəyanət etdiklərini demişdir.[15] Buna baxmayaraq, qruplaşmanın içərisindəki bir fraksiya Türkiyənin əməliyyatını dəstəkləyir, bu isə Həyyat Təhrir əş-Şamda fraksiyaçı böhranına səbəb olmuşdur.[16]
Rusiya – Astana danışıqları üçün Rusiya Federasiyasının nümayəndə heyətinin rəhbəri Aleksandr Lavrentyev Rusiyanın İdlib məsələsinə dair Suriya hökuməti və Türkiyə arasında vasitəçi qüvvə olmağa hazır olduğunu demişdir.[17]
BMT – BMT-nin Suriyaya olan xüsusi diplomatik nümayəndəsi Staffan De Mistura dördüncü bir de-eksalasiya zonasının yaradılmasının müsbət bir inkişaf olduğunu demişdir.[18]
- ↑ "First Turkish military convoy enters Syria's Idlib". 7 oktyabr2017. 2018-07-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-20 – Reuters vasitəsilə.
- ↑ "Turkish observation posts in Syria's Idlib". Turkish observation posts in Syria's Idlib. 13 June 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 February 2018.
- ↑ "YPG terrorists attack Turkish military convoy in Idlib with car bomb, kill 1 civilian, injure 2 others". İstanbul: dailysabah.com. 30 yanvar 2018. 2021-04-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyun 2018.
- ↑ "Turkish soldier killed in attack in Syria's Idlib province". middleeasteye.net. 6 fevral 2018. 2018-09-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyun 2018.
- ↑ Kokbern, Petrik. "While defeat of Isis dominates global attention, al-Qaeda strengthens in Syria" (ingilis). independent.co.uk. 6 sentyabr 2017. 2020-08-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-05.
- ↑ "Türkei beginnt offiziell Militäreinsatz". Die Tageszeitung (alman). 9 oktyabr 2017. 2021-08-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-20.
- ↑ "Turkish observation posts in Syria's Idlib". TRT World. 2018-06-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 aprel 2018.
- ↑ "Turkish military says sets up sixth observation post in Syria's Idlib". Reuters. 15 fevral 2018. 2018-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 aprel 2018.
- ↑ Coşko Bariç. "Syrian War Daily – 13th of March 2018" (ingilis). Syrian War Daily. 13 mart 2018. 2018-06-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 aprel 2018.
- ↑ Səmih İdiz. "Turkish army's Idlib action 'riskiest cross-border operation' to date". al-monitor.com. 22 may 2018. 2 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyun 2018.
- ↑ (www.dw.com), Deutsche Welle. "Syria demands Turkey immediately withdraw troops – News – DW – 14.10.2017". DW.COM. 2018-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-20.
- ↑ "Syria demands 'immediate' withdrawal of Turkish troops". Hürriyet Daily News. 2018-07-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-20.
- ↑ Kurdistan24. "Any Turkish military operation in Afrin will fail, be faced with strong resistance: Kurdish official". 2018-10-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-20.
- ↑ "أبو عراج: تركيا باعت إدلب أيضاً للنظام السوري وداعميه - ANHA". www.hawarnews.com. 2018-01-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-20.
- ↑ "Hay'at Tahrir al-Sham: The attack carried out by the factions on Idlib is a treason – AWDnews". www.awdnews.com. 2017-10-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-20.
- ↑ "Abu-Maria Al-Qahtani… Turkey's compass to Adlib". Hawar News Agency. 16 noyabr 2017. 2018-02-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 aprel 2018.
- ↑ "Russia ready to mediate talks between Damascus, Ankara on Idlib". 30 oktyabr 2017. 2017-11-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-20.
- ↑ "Final de-escalation zones agreed on in Astana" (ingilis). Əl-Cəzirə. 15 sentyabr 2017. 2018-07-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 aprel 2018.