İbrahim ibn I Vəlid

Xəlifəlikdən əvvəlki həyatı haqqında məlumatlar olduqca azdır. İbn Sad onun mühəddis Zöhri ilə görüşdüyünü və ondan bir səhifənin rəvayəti üçün icazə istədiyini nəql etmişdir.^[2] Bu nəqldən İbrahimin gənclik illərimdə hədislə maraqlandığı məlum olur. Onun ilk siyasi fəaliyyəti, qardaşı xalifə III Yezid tərəfindən İordaniyaya vali təyin edilməsi ilə başladı və ardınca vəliəhd elan edildi. III Yezidin onu vəliəhd elan etmediyi haqqında da rəvayətlər mövcuddur.

İbrahim, III Yezidin ölümü ilə (19 Zilhiccə 126 / 2 oktyabr 744) xəlifəlik taxtına çıxdı və III Yezidin özündən sonra ikinci vəliəhd təyin etdiyi Əbdüləziz ibn Həccac ibn Əbdülməlikin vəliəhdliyini təsdiqlədi. Lakin bəzi bölgələr onun xəlifəliyini tanımadı və paytaxta yaxın olan Hüms əhalisi də ona itaət etmədi. Təxminən üç ay bu vəzifədə qala bilən İbrahimin hakimiyyəti tamamilə qarışıqlıqlar içində keçdi. II Vəlidin öldürülməsindən sonra alovlanan fitnəni yatırmaqda aciz qaldı. Ölkədəki qarışıqlıqlar getdikcə daha da artdı və onsuz da zəifləmiş mərkəzi hakimiyyətin nüfuzu tamamilə sarsıldı.

Azərbaycan və İrminiyyə valisi Mərvan ibn Məhəmməd isə III Yezidin üsyanı zamanı öldürülən II Vəlidin qisasını almaq və onun oğullarının haqqını qorumaq iddiası ilə hərəkətə keçdi. Ancaq Mərvanın əsl məqsədi xəlifəliyi ələ keçirmək idi. Cəzirə əhalisinin beyətini aldıqdan sonra Suriyaya irəlilədi. Kinnəssrindən keçərək İbrahimin qardaşı olan vali Bəşirin ordusunu darmadağın etdi, həm valini, həm də onun qardaşını əsir aldı. Hums əhalisi beyət etmədiyi üçün İbrahimin göndərdiyi ordu tərəfindən mühasirəyə alınmışdı. Mərvan bu şəhərə doğru istiqamətləndi və Hümsü ələ keçirdi. Əhalinin beyətini aldıqdan sonra 80.000 nəfərlik ordusu ilə Dəməşqə doğru irəlilədi. İbrahim isə ona qarşı böyük bir ordu göndərdi. İki ordu Dəməşq yaxınlığındakı Aynül-Cər adlı ərazidə qarşılaşdı. Burada baş verən döyüşdə (7 Səfər 127 / 18 noyabr 744) İbrahimin sərkərdəsi Süleyman ibn Hişam məğlub olaraq Dəməşqə sığındı. Bu zaman Süleyman və tərəfdarları II Vəlidin zindanda olan iki oğlunu öldürdülər. Bu qələbədən sonra II Mərvan Dəməşqə daxil oldu və xəlifəliyini elan etdi. Şəhərdən qaçmaq məcburiyyətində qalan İbrahim bir müddət gizləndikdən sonra Mərvana beyət edəcəyini bildirib ondan aman istədi. Mərvan da bu istəyi qəbul edərək onu yaxın çevrəsinə daxil etdi.

İbrahim, Əməvi xəlifəliyinin sonunu gətirən Zap çayı döyüşündə (11 Cəmaziyəl-axir 132 / 25 yanvar 750) çayda boğularaq ölənlər biri oldu. Lakin bəzi rəvayətlərə görə, o, daha əvvəl II Mərvan və ya Abbasilərdən Abdullah ibn Əli ibn Abdullah tərəfindən öldürülmüşdür.^[1]