Əbu Numan İbrahim ibn Malik ibn Haris ibn Əbdiyəğus əl-Əştər ən-Nəxai (ərəb. إبراهيم بن الأشتر; 642[1], Mədinə – 691) — ərəb sərkərdəsi, Malik əl-Əştərin oğlu.[2] O, bəzi mənbələrdə Kufəli mühəddis və fəqih Əbu İmran İbrahim ibn Yəzid ibn Qeys ən-Nəxai ilə səhv salınmışdır.[2]
| İbrahim ibn Əştər | |
|---|---|
| ərəb. إبراهيم بن الأشتر | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 642[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 691 |
| Vəfat səbəbi | döyüşdə ölüm |
| Vətəndaşlığı | |
| Atası | Malik Əştər |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti | Raşidi xilafəti |
| Döyüşlər | |
Nəxa qəbiləsinnin Bəni Cisr qoluna mensubdur. Mənbələrin yazdığına görə gənc yaşında atası Malik əl-Əştərlə birlikdə Siffin döyüşündə iştirak etmişdir. İbrahim ibn Əştərə mənbələrdə, Hüseyn ibn Əlinin qisasını almaq istəyən Muxtar əs-Səqafin fəaliyyəti ilə əlaqəli olaraq yer verilmişdir. Muxtar əs-Səqafi Kufədə planlar qurarkən bölgənin nüfuzlu şəxsləri ona cəsarəti və zəkası ilə tanınan İbrahimi öz tərəfinə çəkməsinin vacib olduğunu söylədilər. Muxtar da İbrahimə xəbər göndərərək onun özünə qoşulmasını təklif etdi, lakin İbrahim işi şəxsən özü idarə etmək istədiyini bildirdiyinə görə bu dəvət nəticəsiz qaldı. Daha sonra Muxtar bir heyətlə birlikdə İbrahimin evinə gələrək ona Əlinin oğlu Məhəmməd ibn əl-Hənəfiyyədən məktub gətirdiyini dedi. Bəzi mənbələrə görə "Məhəmməd əl-Mehdi tərəfindən İbrahim əl-Əştərə",[3] bəzilərinə görə isə "Məhəmməd ibn Əli tərəfindən İbrahim ibn Əştərə"[4] sözləri ilə başlanan məktubda, Əhli-Beytin qanının qisasını almaq üçün göndərilən Muxtara kömək etməsi istənilirdi. Birinci rəvayəti doğru hesab edənlər, İbrahim daha əvvəl Məhəmməd ibn Hənəfiyyə ilə məktublaşdığını, lakin onun heç vaxt özünü Mehdi kimi təqdim etmədiyini bildirirlər. İkinci rəvayəti qəbul edənlər isə başqa dəlillərə əsaslanaraq məktubun ona aid olub-olmadığı barədə tərəddüdlü olduqlarını ifadə edirlər. Amir əş-Şəbi istisna olmaqla orada olanların hamısının məktubun Məhəmməd ibn Hənəfiyyə tərəfindən yazıldığına şahidlik etdiyi, İbrahimin isə onların adlarını bir kağıza yazaraq imzalatdıqdan sonra Muxtar əs-Səqafin tərəfinə keçdiyi qeyd olunur. Muxtar ilə İbrahim, hicri 66-cı ilin 14 Rəbiül-əvvəl tarixində (19 oktyabr 685) Hüseynin qisasını almaq və Kufəni ələ keçirmək məqsədilə qiyam etməyə qərar verdilər. Lakin İbrahimin qarşılaşdığı bir hadisə nəticəsində bir şəxsi öldürmək məcburiyyətində qalması ucbatından bir gün əvvəl başlanan və xalqdan da böyük dəstək görən üsyan uğurla nəticələndi və Kufə ələ keçirildi.
Bu vaxt Əməvi sərkərdəsi Ubeydullah ibn Ziyadın bölgəyə gəlməsi ilə Tikritə çəkilən Əbdürrəhman ibn Səid Muxtardan kömək istəyir. Muxtar Ubeydullah ibn Ziyadın üzərinə göndərdiyi sərkərdəsi Yezid ibn Ənəsi, Yezid ibn Ənəs məğlub olduqdan sonra isə İbrahimi ibn Əştəri göndərir. Bundan istifadə edən bəzi kufəlilər Muxtara qarşı qiyam qaldırırlar. Muxtarın İbrahimi geri çağırması ilə qiyam yatırılır. Qiyamı yatıran İbrahimi ibn Əştər yenidən Ubeydullah ibn Ziyadın üzərinə hücuma keçir. İbrahimin hərbi məharəti sayəsində başda Ubeydullah ibn Ziyad və Hüseyn ibn Numeyr olmaqla bir çox şəxs öldürülərək, düşmənə qarşı zəfər çalındı (9 Məhərrəm 67 / 5 avqust 686). Rəvayətə görə bu uğurdan sonra Muxtar getdikcə müstəqil şəkildə hərəkət etməyə başlayır və İbrahim ondan ayrılaraq Cəzirə bölgəsindəki bəzi əraziləri öz əlinə keçirir. Hicri 67-ci ilin Ramazan ayında (aprel 687) Muxtarı öldürən Abdullah ibn Zübeyrin qardaşı Musab, İbrahimə onun tərəfinə keçəcəyi təqdirdə başda Şam olmaqla fəth edəcəyi torpaqlara birbaşa sahib olacağını bildirdi. Digər tərəfdən, xilafəti əlində saxlayan Əbdülməlik ibn Mərvan da ona məktub göndərərək beyət edəcəyi təqdirdə bütün İraqı ona verəcəyini vəd etdi. Lakin İbrahim Musabın tərəfinə keçməyi üstün tutdu.
Daha sonra Musab ibn Zübeyrin Bəsrədəki Xaricilərə (Əzraqilər) qarşı hərəkətə keçməsi nəticəsində onların Kufə ətrafında qırğın törətməyə başlaması İbrahimi narahat etdi və o, Musabdan Əzraqilərlə mübarizə aparmaq üçün icazə istədi. Lakin digər qəbilə başçılarının buna qarşı çıxması səbəbindən bu vəzifə Mosula göndərilən Mühəlləb ibn Əbu Sufrəyə verildi. İbrahim isə onun yerinə Mosula vali təyin olundu.
Daha sonra özü ilə olan qüvvələrlə birlikdə Əməvilərə qarşı mübarizəyə başlayan İbrahim, Əbdülməlik ibn Mərvanın ordusu ilə qarşılaşdı. Deyrül-casəlik yaxınlığında baş verən döyüşdə İbrahim ibn əl-Əştər hələ döyüşün əvvəlində öldürüldü (Cəmadiyəl-əvvəl 72 / oktyabr 691) və bu hadisə Musab ibn Zübeyrin məğlubiyyətinə səbəb oldu.[2]
- ↑ 1 2 https://web.archive.org/web/20181013174625/http://mzarat.net/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85-%D8%A8%D9%86-%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%83-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%B1_1250.htm.
- ↑ 1 2 3 "İbrahim b. Ester". TDV İslam Ansiklopedisi. 06.05.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Təbəri. Tarix (ərəb). II. Leyden. 1879–1901. 611.
- ↑ Dinəvəri. Əxbərüt-tival (ərəb). Qahirə. 1960. 289.