İbrahim ən-Nəxai (ərəb. إبراهيم النخعي) və ya Əbu İmran İbrahim ibn Yəzid ibn Qeys ən-Nəxai (670, Kufə, Əməvilər - 714, Kufə, Əməvilər) — görkəmli mühəddis və fəqih. Tabiun nəslindəndir.[1]
| İbrahim ən-Nəxai | |
|---|---|
| ərəb. إبراهيم النخعي | |
 | |
| Doğum tarixi | 670 və ya 668 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 714 |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | fiqh, Şəriət |
| Tanınmış yetirmələri |
əl-Əməş, Həmmad ibn Əbu Süleyman, Səmmak ibn Hərb, əl-Həkəm ibn Üteybə, İbn Əvn |
670-ci ildə Kufədə anadan olmuşdur. 658 və ya 666-cı ildə doğulduğu iddia edilir. Əslən Yəmənin Məzhic qəbiləsinin Nəxa qoluna mənsubdur. Aişə, Ənəs ibn Malik, Əlqamə, Məsruq və əl-Əsvəddən elm almışdır. Həmmad ibn Əbu Süleyman, Səmmak ibn Hərb, əl-Həkəm ibn Üteybə, İbn Əvn və əl-Əməş kimi məşhur alimlər onun tələbələrindəndir. Məşhur "əl-Müdəvvənə" əsərində, Əbu Yusif və Məhəmməd ibn əl-Həsənin əsərlərində, Əbu Nüeymin "Hilyətül-Övliya" əsərində onun bir sıra görüşlərinə yer verilmişdir.[2] Yaşadığı dövrdə Kufədə siyasi və hərbi hərci-mərclik höküm sürmüşdür. Kufə bu dövrdə siyasi rəqiblər arasında tez-tez əl dəyişdirirdi. Belə ki, Kufəni ələ keçirən Muxtar ona vəzifə təklif etmiş, lakin Nəxai xəstəliyi bəhanə edərək bundan boyun qaçırmışdır. Əməvilərlə arası yaxşı olmamış, Əməvilərə qarşı qiyam qaldıran İbni Əşası dəstəkləmiş,[3] Həccaca lənət oxutdurmuşdur. Həbs edilmə əmri verilmiş, lakin onu həbs etməyə gələnlərin dostu çıxması sayəsində həbs edilməkdən qurtulmuşdur. 714-cü ilin sentyabr-oktyabr aylarında vəfat etmişdir.[4] Cənazə namazının bir-neçə nəfərlə gizlincə qılınması onun Əməvilərlə ədavətini ömrünün axırına qədər davam etdiyini sübut edir.
Nəxai, hədis elmində bütün alimlər tərəfindən "siqa" olaraq qəbul edilən nadir alimlərdəndir. Əməş (yaxud Mənsur) – İbrahim – Əlqamə – İbn Məsud sənədi mühaddislərə görə ən səhih isnadlardan biridir. Nəxainin rəvayət etdiyi hədislərdən bir qisminə "Kütubi Sittə"də yer verilmişdir.[1]