İbn Mənzur (ərəb. ابن منظور; 7 noyabr 1233 – yanvar 1312, Qahirə) və ya Əbül-Fəzl Cəmalüddin Məhəmməd ibn Mükərrəm ibn Əli ibn Əhməd əl-Ənsari ər-Rüveyfi — "Lisanul-Ərəb" adlı ensiklopedik lüğətin müəllifi olan dilçi alim. Görkəmli ədib və fəqih.
| İbn Mənzur | |
|---|---|
| ərəb. ابن منظور | |
| Doğum tarixi | 7 noyabr 1233 |
| Vəfat tarixi | yanvar 1312 (78 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | dilçilik, ədəbiyyat, fiqh |
Qahirədə anadan olub. "İbn Mükərrəm", "əl-Ənsari", "ər-Rüveyfii",[1] "əl-İfriki", "əl-Misri" nisbələri ilə tanınır. İlk təhsilini atasından alıb. Kiçik yaşlarından etibarən Yusif ibn Muhayyəli, İbn əl-Əfif, Əbdürrəhim ibn Tufeyl və Əli ibn Hüseyn əl-Bağdadi əl-Hənbəli kimi müəllimlərdən dil, ədəbiyyat, inşa, hədis və fiqh dərsləri alıb. Qahirədə "Divani-İnşa"da işləyib. Tripolidə qazılıq edib. Qrammatika, tarix, lüğət, yazı və isnadlı hədis sahələrində mütəxəssis olan İbn Mənzur, Dəməşq və Qahirədə hədis dərsləri vermişdir. O, həmçinin böyük həcmli kitabları ixtisar etməsi ilə də məşhur idi: "əl-Əğani", "əl-İqdul-fərid", "əz-Zahirə", "Tarixu-Diməşq", "Tarixu-Bağdad", "Yətimətud-dəhr", "ət-Təbəqatul-kübra" və "Zəhrul-ədəb" kimi kitabları ixtisar edərək sadələşdirmişdir. Oğlu onun 500 cildlik ixtisar edilmiş kitab miras qoyduğunu demişdir.[2] Oğlu Qütbuddin, Zəhəbi, Təqiyyiddin əs-Subki və Aləmuddin əl-Birzəli onun tələbələrindəndir. Onun mödətil şiə olduğu qeyd olunmuşdur.[3][4][5] Tacəddin əs-Subki, "Təbəqatuş-Şafiiyyə" adlı kitabında şiə olduğu üçün ondan bəhs etməmişdir. İbn Mənzur, Qahirədə vəfat etmiş və Qarafə qəbiristanlığında dəfn edilmişdir.
İbn Mənzurun qələmə almış olduğu bəzi əsərləri bunlardır:
- Lisanul-Ərəb. Sözlərin sayına və ehtiva etdiyi müfəssəl məlumatlara görə ərəb lüğətləri arasında birinci yerdədir.
- Muxtərul-Əğani fil-əxbar vət-təhani. Əbül-Fərəc əl-İsfahaninin "əl-Əğani" adlı əsərinin müxtəsəridir.
- Nisarul-əzhar fil-ləyli vən-nəhar və ətayibi (əvqati)l-əsail vəl-əshar və sairi mə yəşməlu aleyhi min kəvakibil-fələkid-dəvvar.
- Sururun-nəfs bi-mədarikil-həvassil-xəms. Əhməd ibn Yusif ət-Tifaşinin əsərinin ikinci hissəsinin ixtisarıdır.
- Əxbaru Əbi Nuvas.
- Muxtəsəru Tarixi Diməşq. İbn Əsakirin əsərinin ixtisarıdır.
- Muxtəsərut-Təzkirətil-Xəmduniyyə (əl-Muntəxab vəl-muxtar minən-nəvadir vəl-əxbar).