İbn Kəsir əl-Məkki

Hicri 45-ci (665) ildə Məkkədə anadan olub. Ətir satdığı üçün ləqəbi "Dari"dir. Nisbələri "Kinani" və "Məkki"dir. Künyəsi "Əbu Məbəd"dir. Abdullah ibn Zübeyr, Əbu Əyyub əl-Ənsari və Ənəs ibn Maliklə görüşmüş, bir müddət İraqda yaşadıqdan sonra Məkkə qayıtmışdır.^[3] Mücahid ibn Cəbrdən və Dirbasdan Quran dərslərini almışdır. O, Mücahid ibn Cəbr, Dirbas, İkrimə əl-Bərbəri, Əbül-Minhəl Əbdürrəhman ibn Mutim, Məhəmməd ibn Qeys ibn Məhrəmədən hədis rəvayət etmişdir. İbn Cüreyc, Əyyub əs-Sixtiyani, Həmmad ibn Sələmə, Cərir ibn Həzim, Abdullah ibn Əbu Nəcih kimi alimlər ondan hədis rəvayət etmişlər. Məruf ibn Müşkən, Şibl ibn Əbbad, İsmayıl ibn Abdullah əl-Qist, Xəlil ibn Əhməd ondan Quran və qiraət öyrəniblər. Əbu Əmr ibn Əla, Quranı onun qiraəti ilə xətm etmiş, Həmmad ibn Zeyd də ondan bəzi kıraat vəcihləri nəql etmişdir. İbn Kəsir Məkkədə vəfat eymişdir. Zəhəbi və İbn əl-Cəzəriyə görə bu tarix hicri 120-ci (738) ildir.^[4][5][6]

Cərir ibn Həzim, İbn Kəsirin tilavətinin səlis olduğunu, Süfyan ibn Uyeynə, Məkkədə Humeyd ibn Qeys və İbn Kəsirdən daha gözəl Quran oxuyan heç kimin olmadığını söyləmişdir. Əbu Übeyd Qasım ibn Səllam İbn Kəsrin qiraətdə qabaqcıl olduğunu demişdir. İbn Mücahid "Kitabüs-Səba"sında ona yer vermişdir. Əndərəbiyə görə də İbn Kəsir həm Məkkənin qarisi, həm də Məscidül-Həramın muqrisidir. Məkkəlilər onun qiraətini oxumuş, Əndərəbiyə qədər bu seçimlərini qorumuşlar.^[7] Zəhəbinin dediyinə görə o eyni zamanda moizələr oxumuşdur. Bunu etməsinin səbəbi, tələbələrini Quran tilavətinə mənəvi olaraq hazırlamaq idi.^[8] Yeddi, səkkiz, on qiraətlə bağlı, demək olar ki, bütün əsərlərdə onun qiraətinə yer verilmişdir. Həmçinin onun qiraətini təhqiq edən müstəqil kitablar da yazılmışdır.^[9]

Zəhəbiyə görə İbn Kəsir, az miqdarda hədis rəvayət etmişdir. İbn Səd, Əli ibn Mədini və Nəsai onu "siqa ravi" adlandırıblar. "Kütübi-sittə"də onun rəvayətinin olması mübahisəlidir.

1. Qurandakı "صراط" və "الصراط" kəlimələri (Qunbulun rəvayətində) "سراط" və "السراط" şəklində oxunur.
2. "كم" və "هم" kimi cəmi-zamirlərin "mim"lərinə dammə verir və əvvəllərinə uzadan "vav" təkdir edilir: "كمو" və "همو" kimi.
3. Sakin bir hərfdən sonra gələn müfrəd müzəkkər qeyb zamirlərini hərəkələrinə uyğun olaraq uzadaraq (əvvəllərinə məd hərfi təkdir edərək) oxunur: "فيهي" və "منهو" kimi.
4. Quranda keçdikləri hər yerdə "هزوا" kəlməsini "هزءا" şəklində, "القدس" kəliməsini "القدس" ("dəl"i sükunlu) şəklində, "أرنا" kəlməsini "أرنا" ("ra"nı sükunlu) şəklində,
5. "خُطُوات" kəlməsini "خُطْوات" ("ta"nı sükunlu) şəklində, أُكُله، أُكُلها، الأُكُل، أُكُل kəlimələrindəki "kəf"i sükunlu oxunur: الأُكْل، أُكْل، أُكْله، أُكْلها
6. "القُرْآن" kəlməsindəki həmzə həzf edilir: القُرَان.^[10]

1. ↑ "Kıraat İmamlarinin Ve Ravilerinin Rumuzlari". Sahih Kur'ân'ı Kerim Tilâveti. 31.08.2025 tarixində arxivləşdirilib.
2. ↑ Mürsəlov, Mirniyaz, BDU İlahiyyat fakültəsinin elmi məcmuəsi. On qiraət imamı və onların raviləri (PDF) (az.). 2010. 133. 4 may 2025 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2 sentyabr 2025.
3. ↑ Zəhəbi. Mərifətül-qurra (ərəb). II. 200.
4. ↑ İbn əl-Cəzəri. ən-Nəşr (ərəb). I. 120.
5. ↑ Zəhəbi. Tarixul-İslam (ərəb). 403–404.
6. ↑ Zəhəbi. əl-İbər (ərəb). I. 152.
7. ↑ Əndərəbi. Qiraətül-qurra il-mərufin (ərəb). 65.
8. ↑ Zəhəbi. Mərifətül-qurra (ərəb). I. 201.
9. ↑ ən-Nədim. əl-Fihrisüş-şamil (ərəb). I. 443.
10. ↑ Dr. Öztürk. Kırklareli Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kıraat İlminin Öncüleri Sergisi (PDF) (türk).

• Qiraət