İbn Həzm (ərəb. ابن حزم) və ya Əbu Məhəmməd Əli ibn Əhməd ibn Səid ibn Həzm əl-Əndəlüsi əl-Qurtubi (7 noyabr 994[1], Kordova, Əndəlüs[1] – 15 avqust 1064[1], Uelva[d], Əndəlüs) — Zahiri məzhəbinin ikinci imamı, üsulçu, fəqih, mühəddis, tarixçi və şair.
| İbn Həzm | |
|---|---|
| ərəb. ابن حزم | |
 | |
| Doğum tarixi | 7 noyabr 994[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 15 avqust 1064[1] (69 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bəzi mənbələrin yazdığına görə fars,[2][3][4] bəzi mənbələrə görə isə ispan əsilli olub. Atası Əndəlüs Əməvilərinə vəzirlik edib. Sarayda oxumağı və yazmağı öyrənmiş Quranı əzbərləmişdir.[5] İbn Həzmin ilk müəlimi Əbül-Qasım Əbdürrəhman ibn Əbu Yezid əl-Əzdi olmuşdur. İbn Həzm ondan hədis, kəlam, cədəl və dil öyrənmişdir. əl-Kəttanidən məntiq öyrənmişdir. Bunlardan başqa İbn Həzm, Əbu Ömər Əhməd ibn Məhəmməd ibn Cəsur, Yəhya ibn Məsud ibn Vəchil-cənnə, Əbu Bəkr Hümam ibn Əhməd əl-Qadi, Abdullah ibn Rəbi, Məhəmməd ibn Səid ibn Nəbat, Əbdürrəhman ibn Abdullah ibn Xalid, Abdullah ibn Yusif, Qazı Yunus ibn Abdullah ibn Muqis, Əhməd ibn Ömər ibn Ənəs əl-Uzri kimi bir çox alimdən dərslər almışdır. Vəba epidemiyasında əvvəl qardaşını, sonra isə atasını itirmişdir. Bərbərlərin evlərini qarət etməsi nəticəsində Qurtubəni tərk edərək Məriyəyə köçmək məcburiyyətində qalmışdır. Əməvi sülaləsini hakimiyyətə gətirmə iddiası ilə günahlandırılaraq Məriyə əmiri tərəfindən həbs edilmişdir. Bir-neçə ay həbsdə qaldıqdan sonra Hüsnülqəsrə sürgün edilmişdir. Burada bir müddət yaşadıqdan sonra Bələnsiyəyə gedərək Əbdürrəhman əl-Mürtəzanı dəstəkləmişdir. Əbdürrəhman əl-Mürtəza tərəfindən vəzir[6] təyin edilən İbn Həzim, Əbdürrəhman əl-Mürtəzanın ölümündən sonra yenidən təzyiqlərə məruz qalaraq həbs edilmişdir. O, Qasım ibn Hammudun xilafəti dövründə Qurtubəyə qayıtmış və 1021-ci ilə qədər burada qalmışdır. V. Əbdürrəhman əl-Müstəzhir ibn Hişamın vəziri olan İbn Həzm, Müstəzhir-Billahın öldürülməsindən sonra taxta çıxan III. Məhəmməd əl-Müstəkfi-Billah tərəfindən yenidən həbs olundu. III. Hişam əl-Mutəd-Billahın hakimiyyətə gəlməsinə qədər həbsdə qalan İbn Həzm, Bərbərlərin qiyam qaldırması nəticəsində qaçaraq Şatibəyə gəlmiş və burada "Tavqul-hamamə" adlı əsərini qələmə almışdır. Buradan Malyorkaya gələrək Maliki alimi Əbül-Vəlid əl-Baci ilə debat etdi. Debatı uduzan İbn Həzm İşbilyəyə gedir və burada onun kitablarını yandıran Mötəzid-Billah Abbad ibn Məhəmməd əleyhinə "Nəqtül-ərus" adlı əsərini qələmə alır. İşbilyədə də rahatlıq tapmayan İbn Həzm əcdadlarının vətəni olan Ləbləyə[7] gəlir və burada 1064-cü ilin Şaban ayında vəfat edir.[8]
Ən məşhur əsərlərindən bəziləri bunlardır:
- əl-İhkəm. Üsulu fiqh haqqında qələmə alınmış əsərdir.
- əl-Muhallə. Zahirilik nöqtəyi-nəzərindən qələmə alınmış əsərdir.
- əl-Fəsl. Dinlər və məzhəblər haqqında qələmə alınmış əsərdir.
- Müdəvətün-Nüfus. Əxlaqla bağlı qələmə alınmış əsərdir.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 A Mind of His Own (ing.).
- ↑ Humeydi. Cəzvətül-muqtəbis (ərəb). Qahirə. 1966. 308.
- ↑ İbn Beşküvəl. əs-Silə, cild II (ərəb). Qahirə. 1966. 415.
- ↑ Dəbbi. Buğyətül-mültəmis (ərəb). Madrid. 1885. 415.
- ↑ Tavqul-hamamə (ərəb). 79.
- ↑ Tavqul-hamamə (ərəb). 154–156.
- ↑ Məhəmməd Əbu Zəhra, Tərcümə edən: Əbdülqadir Şənər. İslam'da fıkhı mezheplerin tarihi (türk) (2). Hisar Yayın evi. 1978. 461.
- ↑ Təbəqətül-üməm, (ərəb). 77.