İbn Həcər əl-Heytəmi (ərəb. ابن حجر الهيتمي) və ya Əbül-Abbas Şəhabəddin Əhməd ibn Məhəmməd ibn Əli ibn Həcər əl-Heytəmi əs-Sədi (fevral 1504, Əl-Heyatim[d], əl-Qərbiyyə mühafəzəsi[d] – fevral 1566, Məkkə, Həbəşistan əyaləti) — fəqih, mühəddis və ədib.[1]
| İbn Həcər əl-Heytəmi | |
|---|---|
| ərəb. ابن حجر الهيتمي | |
| Doğum tarixi | fevral 1504 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | fevral 1566 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Elm sahələri | fiqh, təfsir, kəlam |
| Təhsili | |
| Tanınmış yetirmələri | Əli əl-Qari |
İbn Həcər əl-Heytəmi, hicri 909-cu ildə (miladi 1503–1504) Misirin Heytəm kəndində anadan olmuşdur. Onun "əl-Heytəmi" nisbəsi bu kəndin adından gəlir. Ulu babaları kimi az danışdığı üçün ona "İbn Həcər" (azərb. daşın oğlu) ləqəbi verilmişdir. Uşaqlıqdan elmə böyük maraq göstərmiş və gənc yaşlarında Qahirəyə gələrək (hicri 924) məşhur əl-Əzhər universitetində təhsil almışdır. Burada dövrünün ən nüfuzlu alimlərindən dərs almışdır. Şəhabəddin ər-Rəmli, Zəkəriyya əl-Ənsari, İbn ən-Nəccar əl-Fütuhi və Əbu Həsən əs-Siddiqi[1] kimi müəllimlər vasitəsilə fiqh, hədis, təfsir, kəlam, ədəbiyyat və ərəb dili sahələrində dərin elmi biliklərə yiyələnmişdir. Əl-Heytəmi tədris və yazı fəaliyyətlərini Məkkədə davam etdirmiş və orada böyük elmi nüfuz qazanmışdır. Hicri 974-cü (miladi 1567) ildə Məkkədə vəfat etmişdir.[2]
İbn Həcər əl-Heytəmi çox məhsuldar bir alim olmuş və müxtəlif sahələrdə 100-dən çox əsər qələmə almışdır. Onun əsərləri əsasən Şafii fiqhini izah və təhlil edən fundamental qaynaqlar sayılır. Ən məşhur əsərlərindən bəziləri bunlardır:
- Tuhfətül-Muhtac. Şafii fiqhində ən mühüm əsərlərdən biridir. İmam Rəfiinin "Minhəc" adlı əsərinə yazılmış geniş bir şərhdir. Bu əsər Şafii fiqhinin başlıca hüquqi qaynaqları arasında sayılır.
- əl-Fətəva əl-Fiqhiyyə əl-Kubra. Müxtəlif fiqhi məsələlərə dair verdiyi fətvaların toplandığı dörd cildlik əsərdir.
- əz-Zəvacir an İqtiraf əl-Kəbair. Böyük günahları izah edən, Quran və Sünnəyə əsaslanaraq müsəlmanları bu günahlardan uzaq durmağa təşviq edən mühüm bir əxlaqi əsərdir.
- İanətüt-Talibin. Şafii fiqhində şərhlər və izahlarla zəngin fiqhi risalədir.
- əd-Durrul-Muntəşir. Hədis elmi və onun qaydaları haqqında yazdığı əsərlərdən biridir.
- əs-Savəiqul-muhriqa. Raşidi xəlifələrinin leqallığını isbat və şiələrin bu mövzudaki görüşlərini tənqit məqsədilə qələmə alınmış əsər olub, hicri 950-ci ildə (1544) tamamlanmışdır.[1]
İbn Həcər əl-Heytəminin əsərləri bu gün də fiqh tədrisində geniş istifadə olunur və İslam hüququnun inkişafında mühüm rol oynamışdır.
- ↑ 1 2 3 "ابن حجر الهيتمي". 08.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "ابن حجر الهيتمي". 08.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.