İbn əl-Cəvzi
İbn əl-Cəvzi və ya Cəmaləddin Əbul-Fərəc Əbdürrəhman ibn Əli ibn Məhəmməd ibn Əli əl-Qurəşi (ərəb. ابن الجوزي; 1116[1][2][…] və ya 1126[3], Bağdad, İraq, Abbasilər xilafəti[6] – 1201[4][5][…], Bağdad, İraq, Abbasilər xilafəti[6]) — Fiqh, təfsir, hədis, tarix, riyazət və əxlaq sahələrində böyük əsərlər yazmış Hənbəli məzhəbinin görkəmli alimlərindən biri.
| İbn əl-Cəvzi | |
|---|---|
| ərəb. أبو الفرج ابن الجوزي | |
 | |
| Doğum tarixi | 1116[1][2][…] və ya 1126[3] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1201[4][5][…] |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | fiqh, təfsir, tarix |
| Tanınmış yetirməsi | İbn Qudamə |
1116-cı ildə və ya 1120-ci ildə Bağdadda dünyaya gəlmişdir. Əbu Bəkrin nəslinə mənsubdur. Kiçik yaşlarından atasını itirdiyindən əmisinin himayəsində böyüyüb. Atasından yaxşı miras qaldığından korluq çəkmədən yaşayıb və təhsil alıb. Əmisinin vasitəçiliyi ilə İbn Nəsir əs-Səlamidən tarix, hədis və əxlaq dərsləri alıb. Əbu Qasım Hibətullah ibn Husayn əş-Şeybani, Məvhub ibn Əhməd əl-Cəvaliki, İbn ət-Təbər Əbu Qasım Hibətullah ibn Əhməd əl-Həriri, İbn əz-Zağuni və Əbdülvəhhab əl-Ənmati kimi alimlərdən dərslər almışdır. Müəllimi İbn əz-Zağuninin vəfatından sonra onun yerinə keçərək Mənsur Məscidində moizə verməyə başlamış, fəqihlərin də iştirak etdiyi elm məclislərində iştirak etmişdir. Dövlət adamları ilə müsbət əlaqələr saxlamağa çalışmış, xəlifənin vəzirin qızı ilə oğlunu evləndirmişdir. Lakin bu yaxınlığa görə bəzi alimlər tərəfindən qınanmışdır. Dövlət adamları ilə olan bu xoş münasibətləri İbn əl-Qəssabın vəzir təyin edilməsinə qədər davam etmişdir. Əbu Bəkrin nəslindən olduğu üçün xəlifənin şiə vəziri İbn əl-Qəssab tərəfindən şərlənərək 1194-cü ildə Vasitə sürgünə göndərilmiş, kitabları yandırılmışdır. Sürgündə olarkən bir evdə tək həbs həyatı yaşamışdır. Oğlunun verdiyi xütbə sayəsində 5 illik sürgündən qurtulan İbn əl-Cəvzi Bağdada qayıda bilmişdir. O, Bağdadda böyük izdihamla qarşılanmışdır. İbn əl-Cəvzi 16 iyun 1201-ci ildə Bağdadda vəfat etmiş, Babi Hərb qəbiristanlığındakı Əhməd ibn Hənbəlin məzarının yanına dəfn edilmişdir. O, Hənbəli məzhəbinə mənsub olsa da Əhməd ibn Hənbəlin bəzi fikirlərinə qarşı çıxmışdır. Bu da onun mütəəssüb bir hənbəli olmadığını sübut edir. Bir çox əsər yazmış ibn əl-Cəvzi bir çox tələbə də yetişdirmişdir. Təlhə ibn Müzəffər əs-Saləbi, oğlu Yusif, nəvəsi Səbt İbn əl-Cəvzi, İbn əd-Dübeysi, İbn əl-Qati, İbn ən-Nəccar əl-Bağdadi, Əbdüllətif əl-Hərrani və Müvəffəküddin ibn Qudamə onun məşhur tələbələrindəndir.[7]
İbn əl-Cəvzi çox məhsuldar alim idi və 1000-dən çox əsər yazdığı bildirilir. Ən məşhur əsərlərindən bəziləri aşağıdakılardır:
- Təlbis İblis. Şeytanın insanları aldatma yollarını izah edən dini və tənqidi əsər.
- Sifətüs-Safvə. İslam alimləri və abidlər haqqında bioqrafik kitab.
- Zadül-Məsir fi İlmit-Təfsir. Quran təfsiri.
- əl-Muntazam fi Tarixil-Muluk vəl-Üməm. İslam tarixi haqqında ensiklopedik əsər.
- əl-Vəfa bi-əhvalil-Mustafa. Məhəmməd peyğəmbər haqqında qələmə alınmış kitabdır.
- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 Abū al-Faraj ʻAbd al-Raḥmān ibn ʻAlī Ibn al-Jawzī // opac.vatlib.it (ing.).
- ↑ 1 2 Encyclopaedia of Islam. Leyden: Brill.
- ↑ 1 2 ИБН АЛЬ-ДЖАУЗИ // Большая российская энциклопедия (rus.). Москва: Большая российская энциклопедия, 2004.
- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 4 Deutsche Nationalbibliothek Record #11870852X // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- ↑ "İBNÜ'l-CEVZÎ, Ebü'l-Ferec". 14.03.25 tarixində arxivləşdirilib.