İbizan

İbizan zərif və çevik bir quruluşa malikdir. Atletik bədəni, cazibədar görünüşü ilə tullanma hərəkətləri ilə diqqət çəkir. Görünüşü zərif olsa da, bu it yaxşı bir sümük quruluşuna sahibdir və olduqca möhkəm və dözümlüdür. Cinsin əlaməti sayılan iri dik qulaqları bazada genişdir və uzun, zərif bir başla əhatə olunur. Boynu uzun və incədir. Ön hissəsi xüsusi bir quruluşa malikdir, çiyinləri yaxşı şəkildə yerləşmiş və ön ayaqlar nisbətən düz olur. İbizan, düz və tel tüklü variantlarda mövcuddur. Tük rəngi adətən qırmızı və ağ qarışığıdır, burnu, qulaqları, göz ətrafları və ayaq altları isə açıq sarı rəngdə olur. Gözləri təsir edici amber rəngindədir və ağıllı, diqqətli bir ifadəyə malikdir. Bu cinsin hündürlüyü 56-74 sm, çəkisi isə 20-29 kq arasında dəyişir; erkəklər dişilərdən daha böyükdür.^[1]

İbizanlar təbii olaraq ağıllı, aktiv və maraqlı itlərdir. Stenli Korinin "The Intelligence of Dogs" kitabında 53-cü sırada yer alır. Orta səviyyədə iş və itaət qabiliyyətinə malikdirlər. Bu itlər şən və əyləncəli olmaları ilə tanınır, insanları öz davranışları ilə əyləndirməkdən məmnun olurlar. Müstəqil və inadkar olmalarına baxmayaraq, müsbət təlim metodları ilə yaxşı öyrənirlər. Cəzalandırıcı təlim üsullarına qarşı müqavimət göstərirlər. Ümumiyyətlə sakit olsalar da, lazım olduqda xəbərdarlıq olaraq hürürlər, buna görə də yaxşı gözətçi itləridir. Onlar çox həssasdırlar və uşaqlar və digər itlərlə yaxşı münasibət qururlar. Bu cins, çox aktiv və atletik olduqları üçün gündəlik çoxlu fiziki fəaliyyətə ehtiyac duyur və qəfəsdə yaşamağa uyğun deyillər.^[1]

İbizanlar "qaçış ustaları"dır. Onlar sabit vəziyyətdən inanılmaz yüksəkliyə tullanma bacarığına sahibdirlər və buna görə çox hündür hasarlı yerlərdə saxlanmalıdırlar. Həmçinin, dırmaşma qabiliyyətləri də var və bir çoxu qəfəslərdən qaça bilirlər. Uşaq qapılarını və hətta kilidləri belə aça bilirlər. Onlar güclü bir yırtıcı instinktə sahibdirlər, buna görə də təhlükəsiz şəkildə bağlanmamış yerdə sərbəst buraxılmamalıdırlar. Bir dəfə ipdən çıxanda uzun müddət geri qayıtmayacaqlar, amma öz evini və ətraf ərazini tanıyan it adətən zərərsiz şəkildə geri qayıdacaqdır.^[1]

İbizanlar bəzi sağlamlıq problemlərinə meyllidir. Bəzi itlərdə "autoimmun tiroidit" inkişaf edə bilər ki, bu da "hipotireoz"la nəticələnə bilər. Bu vəziyyət, itdə çox yorğunluq, zəiflik, çəki artımı, soyuğa qarşı dözümsüzlük və mat, quru tük örtüyü kimi əlamətlərə səbəb ola bilər. İbizanlar həmçinin, "hip displaziyası" adlanan genetik bir xəstəliklə də qarşılaşa bilərlər. Bu vəziyyət oynaqların düzgün inkişaf etməməsi və sümüklərin bir-birinə sürtülməsi nəticəsində meydana gəlir və çox ağrılı ola bilər. Qarın şişməsi (bloat) da bu cinsdə həyati təhlükə yarada biləcək bir vəziyyətdir. Bu itlər ümumiyyətlə 12-14 il arasında yaşayırlar.^[2]

İbizannın mənşəyi ilə bağlı DNA təhlili göstərir ki, bu cins yaxın keçmişdə digər cinslərdən yaranmışdır. Bu cinslər arasında ən böyüyüdür və Beynəlxalq Kinologiya Federasiyası tərəfindən ənənəvi növ olaraq təsnif edilir.^[3][4]

İbizan İbiza adasında endemikdir və ənənəvi olaraq İspaniyanın katalandilli bölgələrində və Fransada, "le charnigue" adı ilə tanınaraq dovşan və digər kiçik heyvanları ovlamaq üçün istifadə olunurdu. Bu cins sürətli və çevik olduğu üçün müxtəlif ərazilərdə ovlana bilər. Ovçular bu itləri əsasən dişi qruplarında, bəlkə də bir neçə erkək ilə birlikdə çalışdırırlar, çünki dişi daha yaxşı ovçudur. Son 20 ildə bu fəaliyyət, bir dovşanı ovlamaq üçün 5 ilə 15 itdən ibarət qrupların istifadə edildiyi bir idman növünə çevrilmişdir.^[5]

İbizan 1979-cu ildə Amerika İtçilik Klubu (AKC) tərəfindən tam olaraq tanınmışdır. O vaxtdan etibarən, bu cins Beynəlxalq Kinologiya Federasiyası (FCI), Kontinental İtçilik Klubu, Amerika İtçilik Klubu, Birləşmiş İtçilik Klubu, Böyük Britaniya İtçilik Klubu, Kanada İtçilik Klubu, Yeni Zelandiya İtçilik Klubu və digər müxtəlif təşkilatlar tərəfindən də tanınmışdır.^[4]

İbizan gündə 2-3 stəkan yüksək keyfiyyətli it yemi qəbul etməlidir. Hər bir it üçün doğru miqdar onun fəaliyyət səviyyəsi, yaş, çəki, maddələr mübadiləsi, sağlamlıq vəziyyəti və digər amillərə görə dəyişə bilər. Bəzi sahiblər hazır it yemləri verir, digərləri isə çiy və ya evdə hazırlanmış yeməkləri seçir. İbizan balaları yüksək keyfiyyətli bala yem formulu ilə bəslənməlidir.^[6]