İşə qəbul (ing. Recruitment) — təşkilatların və ya şirkətlərin vakansiyaları doldurmaq məqsədilə potensial namizədləri müəyyən etməsi, cəlb etməsi və seçməsi prosesi.[1] Bu proses işəgötürənin ehtiyac duyduğu ixtisas və bacarıqlara uyğun namizədlərin tapılması və qiymətləndirilməsini əhatə edir. İşə qəbul insan resursları idarəçiliyinin əsas funksiyalarından biridir və təşkilatın səmərəliliyində mühüm rol oynayır.[2]
_Britons_(Kitchener)_wants_you_(Briten_Kitchener_braucht_Euch)._1914_(Nachdruck),_74_x_50_cm._(Slg.Nr._552).jpg)
İşə qəbul prosesi insan əmək münasibətlərinin formalaşması ilə birlikdə təşəkkül tapmışdır. Ənənəvi cəmiyyətlərdə işə qəbul əsasən şəxsi əlaqələr və sosial çevrə vasitəsilə həyata keçirilirdi.[3]Sənaye inqilabı dövründə fabrik və müəssisələrin artması nəticəsində strukturlaşdırılmış işə qəbul formaları inkişaf etdi. XX əsrin ortalarında insan resursları idarəetməsinin ayrıca bir sahə kimi formalaşması bu prosesə daha elmi və sistemli yanaşmanı gətirdi. XXI əsrdə isə rəqəmsal texnologiyalar və onlayn platformalar işə qəbulun əsas vasitələrinə çevrilmişdir.[4]
İşə qəbul prosesi bir neçə əsas mərhələdən ibarətdir:[5]
- Tələbatın müəyyənləşdirilməsi – təşkilat hansı vəzifəyə, hansı səriştə və bacarıqlara malik işçiyə ehtiyac olduğunu müəyyən edir.
- Vakansiyanın elan olunması – bu mərhələdə iş elanı uyğun kanallarla yayımlanır (şirkət saytı, iş portalları, sosial media və s.).
- Müraciətlərin toplanması və ilkin baxış – namizədlərdən CV və ərizə formaları qəbul olunur, ilkin uyğunluq qiymətləndirilir.[6]
- Müsahibə və qiymətləndirmə – uyğun namizədlərlə müsahibə keçirilir, bəzi hallarda testlər və praktik tapşırıqlar tətbiq olunur.
- Namizədin seçilməsi və təklifin verilməsi – ən uyğun namizədə iş təklifi edilir və razılaşdırıldıqdan sonra işə qəbul rəsmiləşdirilir.
Müasir dövrdə işə qəbul texnologiya ilə sıx şəkildə bağlıdır.[7]Əsas namizəd izləmə sistemləri (ATS - Applicant Tracking Systems) və Süni intellekt əsasında işləyən seçim alqoritmləri işəgötürənlərə minlərlə müraciət arasında sürətli və effektiv seçim etməyə imkan yaradır.[8] Eyni zamanda, sosial platformalar – xüsusilə LinkedIn – həm namizədlər,[9] həm də işəgötürənlər üçün əsas əlaqə vasitəsinə çevrilmişdir. Bəzi təşkilatlar işə qəbul zamanı “kompetensiya əsaslı müsahibə” və ya “situasiya qiymətləndirmələri” tətbiq edir. Bu yanaşmalar namizədin yalnız bilik və təcrübəsini deyil, həm də qərarvermə, ünsiyyət, adaptasiya kimi yumşaq bacarıqlarını (soft skills) ölçmək üçün nəzərdə tutulur.[10]
İşə qəbul prosesi zamanı əmək qanunvericiliyi və bərabər imkan prinsipi qorunmalıdır. Ayrı-seçkilik (gender, yaş, irq, din və s. əsasında) yolverilməz sayılır. Bir çox ölkələrdə işəgötürənlər bu qaydalara riayət etmədikdə hüquqi məsuliyyət daşıyırlar.[11]
Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsi işə qəbul prosesini tənzimləyən əsas hüquqi sənəddir. Dövlət və özəl sektorda işə qəbul fərqli prosedurlarla həyata keçirilir. Dövlət orqanlarında işə qəbul adətən Dövlət İmtahan Mərkəzi və ya müvafiq qurumlar tərəfindən keçirilən müsabiqə və testlər əsasında aparılır. Özəl sektorda isə daha çox açıq vakansiyalar və birbaşa müraciətlər əsasında seçim prosesi həyata keçirilir.[12]
- ↑ Barrick, Murray R.; Parks-Leduc, Laura. "Selection for Fit". Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior. 6 (1). 2019-01-21: 171–193. doi:10.1146/annurev-orgpsych-012218-015028. ISSN 2327-0608.
- ↑ Sulich, Adam. "Mathematical models and non-mathematical methods in recruitment and selection processes". Reviewed Papers from 17th International Conference. Mekon 2015. 1. 2016-02-06. ISBN 978-80-248-3684-3.
- ↑ [1], Acas. Accessed 7 March 2017
- ↑ Pinsker, Joe. "People Who Use Firefox or Chrome Are Better Employees". The Atlantic. March 16, 2015.
- ↑ Kramer, Mary. "Need to fill jobs? Don't hunt the 'purple squirrel'". Crain Communications. April 7, 2013. İstifadə tarixi: 2016-06-10.
- ↑ ZALP Global Employee Referral Index 2013 Survey. "ZALP unleashes the power of Employee Referrals". ZALP.com.
- ↑ Sarah Kathryn Stein; Amir Goldberg; Sameer B. Srivastava. "Distinguishing Round from Square Pegs: Predicting Hiring Based on Pre-hire Language Use" (PDF).
- ↑ "How companies and not-for-profit organisations can benefit from video interviewing - TeloInterview". telointerview.com. İstifadə tarixi: 2018-01-12.
- ↑ Auguste, Byron. "The majority of Americans lack a college degree. Why do so many employers require one?". The Washington Post. 2021-07-20. İstifadə tarixi: 2021-09-24.
- ↑ Zielinski, Dave. "HR Technology: Referral Booster". Society for Human Resource Management (SHRM). March 1, 2013.
- ↑ Sulich, Adam. "SULICH Adam; Mathematical models and non-mathematical methods in recruitment and selection processes". www.academia.edu. İstifadə tarixi: 2016-02-01.
- ↑ "Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsi". e-qanun.az (az.). İstifadə tarixi: 6 iyun 2025.
Vikianbarda İşə qəbul ilə əlaqəli mediafayllar var.
