Ümumi itki (ing. Total Loss) — bir əmlakın, obyektin və ya sığortalanmış dəyərin tamamilə itirildiyi və ya təmirinin mümkün olmadığı halları ifadə edir.[1] Bu anlayış, xüsusilə avtomobil sığortasında, əmlak sığortasında və digər mülkiyyət sığortası növlərində geniş istifadə olunur. Sığortada ümumi itki anlayışı obyektin bərpa xərcləri ilə onun dəyəri arasında nisbətə əsaslanır.[2] Bu konsepsiya, həm sığortaçıların, həm də sığortalıların risklərini və maliyyə öhdəliklərini daha yaxşı anlamağa kömək edir.
Bir sığorta hadisəsi zamanı əmlakın bərpası və ya təmiri mümkün olmadıqda və ya təmir xərcləri əmlakın cari bazar dəyərindən artıq olduqda,[3] bu vəziyyət "ümumi İtki" olaraq adlandırılır. Bu halda sığorta şirkəti zərərin ödənilməsi üçün obyektin sığortalanmış dəyərini ödəyir.[4]
- Tam ümumi itki (ing. Actual Total Loss) — obyekt tamamilə məhv olur və ya bərpa etmək fiziki olaraq mümkün deyil. Məsələn:[5]
- Avtomobil tamamilə yanıb.
- Gəmi batıb.
- Ev tamamilə uçub və yenidən tikilməlidir.
- Konstruktiv ümumi itki (ing. Constructive Total Loss) — obyekt hələ mövcuddur, lakin təmir xərcləri onun bazar dəyərindən çoxdur. Bu halda sığorta şirkəti obyekti "ümumi itki" olaraq qəbul edir. Məsələn:
- Avtomobil qəzaya düşüb və təmir üçün xərclər avtomobilin dəyərindən yüksəkdir.
- Evdə baş verən yanğın nəticəsində təmir çox baha başa gəlir.
- Təmir xərclərinə əsaslanan yanaşma: Təmir xərcləri > Sığortalanmış dəyər. Əgər təmirin qiyməti əmlakın cari bazar dəyərindən yüksəkdirsə, obyekt "ümumi itki" sayılır.
- Sığorta şirkətinin qərarı:[6] Bir çox hallarda sığorta şirkətləri obyektin dəyərinin müəyyən bir faizinə əsaslanaraq qərar verirlər. Məsələn, avtomobil sığortasında əgər təmir xərcləri obyektin bazar dəyərinin 60%-80%-ni keçirsə, avtomobil ümumi itki sayılır.[7]
Təsəvvür edin ki, avtomobilin sığortalanmış dəyəri 10,000 AZN-dir və qəzadan sonra təmir xərcləri 8,000 AZN təşkil edir. Əgər sığorta şirkəti 70%-lik həddi tətbiq edirsə. Təmir xərcləri (8,000 AZN) > 70% × 10,000 AZN (7,000 AZN) olduğu üçün avtomobil "ümumi itki" hesab edilir. Sığorta şirkəti avtomobilin dəyərini ödəyir və avtomobil ya sığorta şirkətinin mülkiyyətinə keçir, ya da qəza vəziyyətində satışa çıxarılır.[8]
Bir ev yanğın nəticəsində zədələnib. Sığortalanmış dəyər 100,000 AZN-dir.[9] Evin bərpa xərcləri 120,000 AZN təşkil edir. Bu halda, ev "ümumi itki" sayılır, çünki təmir xərcləri əmlakın dəyərindən yüksəkdir.
- Sığortaçı
- Ümumi itki statusu təyin edildikdən sonra obyektin sığorta dəyərini ödəyir.
- Obyekti təmir etməklə məşğul olmur, lakin obyektə sahib olmaq hüququ əldə edə bilər (məsələn, qəza vəziyyətində olan avtomobili satışa çıxarmaq üçün).[10]
- Sığortalı
- Sığorta ödənişini tam almaq hüququna malikdir.
- Əgər obyekt onun mülkiyyətində qalırsa, sığorta ödənişi qismən azaldıla bilər (qalıq dəyərə görə).
Sığorta ödənişi obyektin sığortalanmış dəyəri və ya onun cari bazar dəyəri əsasında hesablanır. Ödənişdən əvvəl qalıq dəyər (məsələn, qəza vəziyyətində avtomobilin qalıq qiyməti) çıxıla bilər.[11] Əksər hallarda, ümumi itki statusunda obyekt sığorta şirkətinin mülkiyyətinə keçir. Lakin bəzi hallarda sığortalı qalıq obyektin mülkiyyətini saxlayır və buna uyğun olaraq sığorta ödənişi azaldılır.[12] Konstruktiv ümumi itki obyektin tamamilə məhv olmaması, lakin təmirinin iqtisadi cəhətdən məqsədəuyğun olmaması halıdır. Sığorta şirkəti bunu ümumi itki kimi qəbul edir.[13]
- ↑ "Glossary of Insurance Terms". Dictionary. Trafalgar International, Ltd. 15 iyun 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 yanvar 2013.
- ↑ "Business Dictionary: "Total Loss"". Dictionary. BusinessDictionary.com. 29 iyun 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 yanvar 2013.
- ↑ Hodges, Susan. Law of Marine Insurance. Hoboken: Taylor and Francis. 2013. ISBN 978-1-85941-227-5.
- ↑ Case report extract
- ↑ "Property & Casualty Insurance: total loss house fire". AllExperts.com. 15 fevral 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 yanvar 2013.
- ↑ "What Is a Homeowners Insurance Depreciation?". TheNest.com. 27 noyabr 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 yanvar 2013.
- ↑ Duhame, Lloyd. "Actual Total Loss". Duhame.org Legal Dictionary. 28 aprel 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 aprel 2016.
- ↑ "Venetico Marine SA v International General Insurance Company Ltd and others". 27 fevral 2014. 19 aprel 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 aprel 2016.
- ↑ Duhame, Lloyd. "Constructive Total Loss". Duhame.org Legal Dictionary. 8 avqust 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 aprel 2016.
- ↑ "How to Prevent Total Loss of a Classic Car". American Collectors Insurance (ingilis). 13 may 2020. 7 iyun 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyun 2021.
- ↑ "Costa Concordia insured loss could reach $2 billion". Artemis.bm Catastrophe bonds, insurance linked securities, reinsurance capital & investment, risk transfer intelligence. 29 dekabr 2013. 13 aprel 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 aprel 2016.
- ↑ Russ Heaps. "Crash Course for Coping With a Totaled Car". AutoTrader.com. 5 yanvar 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 yanvar 2013.
- ↑ "Classic Car Insurance vs Standard Auto Auto Insurance". American Collectors Insurance (ingilis). 16 avqust 2019. 7 iyun 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyun 2021.