Üçfutluq soğan (lat. Allium tripedale) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin amarilliskimilər fəsiləsinin soğan cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Kritik təhlükə həddində olanlar" kateqoriyasına aiddir (CR A2c+3c; B2b (ii, iii, v)). Azərbaycanın nadir növüdür.
| Üçfutluq soğan | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Üçfutluq soğan |
||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
|
||||||||
| ||||||||
Çoxillik ot bitkisidir, soğanağı şarvari, 1, 5 sm enindədir. Gövdə yoğun, bütöv, 50–80 sm hündürlüyündə, əsası sonuncu yarpağın ağ qını ilə örtülmüşdür. Yarpaqlar 10–15 mm enindədir. Çiçəkqrupu yarımkürəşəkilli, 4–5 sm uzunluğundadır. Erkəkcik çiçəkyanlığından qısadır. Qutucuq dairəvi, üçtilli, çiçəkyanlığından 2 dəfə qısadır.
Çiçəkləmə və meyvə əmələgəlmə dövrü iyun ayıdır. Soğanaqla, toxumla çoxalır. Mezokserofitdir. Soğanaqla və toxumla çoxalır. Orta, yuxarı və yüksək dağ qurşaqlarında rütubətli yerlərdə, çınqıllı, daşlı və otlu yamaclarda rast gəlinir. Dekorativ bitkidir.
Naxçıvanın dağlıq hissəsində (Ordubad rayonu, Soyuqdağ, Pəzməri kəndi yaxınlığında, Culfa rayonu, Dəmirlidağ (Nehrəm yurdu) yayılmışdır.
Məhdudlaşdırıcı amillərin təsirinə məruz qalması populyasiyanın azalma tendensiyasını sübut edir.
Populyasiyanın zəif təkrarlanması, növ sayının az olması, antropogen təsirlər (əhali tərəfindən yığılması, otarılma, tapdalanma).
Mühafizəsi üçün xüsusi tədbirlər işlənilməlidir. Yeni yayılma yerləri axtarılmalıdır.